Το ΟΑ παρέχει έναν αθροιστικό δείκτη ο οποίος είναι τόσο επιστημονικά αποδεκτός όσο και εύκολα κατανοητός από μη ειδικούς.
Ένα πλεονέκτημα του ΟΑ είναι ότι βασίζεται σε ένα μοντέλο που "μετατρέπει" τις διάφορες καταναλωτικές ανάγκες σε έκταση βιο-παραγωγικής γης, δηλαδή πόση παραγωγική γη σε εκτάρια χρειάζεται (global hectare, gha) για τις ανθρώπινες δραστηριότητες που είναι εύκολα μετρήσιμο και κατανοητό. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται σε ισοδύναμους πλανήτες, δηλαδή πόσοι πλανήτες χρειάζονται αν ο ίδιος ρυθμός κατανάλωσης των εισροών επικρατούσε παγκόσμια.
Επιπλέον η ικανότητα να συγκρίνει την κατανάλωση φυσικών πόρων με τη βιο-ικανότητα αναπαραγωγής τους, μας επιτρέπει να διακρίνουμε την εκτίμηση της αειφορίας δηλαδή της ικανότητας συντήρησης του τρόπου ζωής στο μέλλον.
Η εκτίμηση των επιπτώσεων του τρόπου ζωής μας έχει ενδιαφέρον καθώς δίνει μια εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον. Το μέσο παγκοσμίως οικολογικό αποτύπωμα υπολογίζεται στα 2,2 εκτάρια παραγωγικής γης ανά κάτοικο ενώ δεν θα έπρεπε να υπερβαίνει τα 1,8. Δηλαδή ο κάθε κάτοικος καταναλώνει πόρους που πρέπει να παραχθούν από 22 στρέμματα. Ενώ διαθέσιμα είναι μόνο 18. Ακριβώς αυτό εκφράζει αυτό που ακούτε κάθε χρόνο περίπου τον Αύγουστο ότι καταναλώσαμε τους πόρους της Γης που αναπληρώνονται κάθε χρόνο και ό,τι καταναλώνουμε αργότερα υπερβαίνει τις δυνατότητες του πλανήτη. Φυσικά δεν έχουμε όλοι την ίδια συμβολή στην κατανάλωση. Χώρες όπως ΗΠΑ, ΗΑΕ, Κατάρ, Μπαχρέιν έχουν αποτύπωμα 9.5 εκτάρια/κάτοικο ≈ 5 πλανήτες, Ελλάδα, Ισπανία, 6 εκτάρια/κάτοικο ≈ 3 πλανήτες, ενώ Μαλάουι, Αφγανιστάν, Μπαγκλαντές, 0.5 εκτάρια/κάτοικο ≈ 0.25 πλανήτες.
Το οικολογικό αποτύπωμα για ένα προϊόν εκφράζεται σε εκτάρια γης που απαιτούνται για να απορροφήσουν τους ρύπους που παράγονται από μια διαδικασία. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε ένα εκτάριο με μια καλλιέργεια που παράγει 5 τόνους προϊόντος. Προφανώς χρειαζόμαστε 0,2 εκτάρια για να παράγουμε έναν τόνο. Για την παραγωγή αυτή όμως παρήχθησαν ρύποι που για να απορροφηθούν από την ατμόσφαιρα χρειαζόμαστε π.χ. 0,2 εκτάρια δάσους. Τότε το οικολογικό αποτύπωμα είναι 0,4 εκτάρια/τόνο προϊόντος.
Για να γίνουν καλύτερα αντιληπτοί οι δείκτες περιβαλλοντικών θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Η εταιρεία ζυμαρικών «Barilla» της Ιταλίας για να κάνει την παραγωγή της πιο «πράσινη», δηλαδή φιλική προς το περιβάλλον υπολόγισε τα πιο σημαντικά αποτυπώματα όπως το αποτύπωμα του άνθρακα, του νερού και το οικολογικό αποτύπωμα βασιζόμενη στην προσέγγιση του κύκλου ζωής του προϊόντος που φαίνεται στο σχήμα. Στην πρώτη στήλη φαίνεται ο δείκτης του αποτυπώματος, ενώ στη δεύτερη η τιμή για την πρώτη ύλη (δηλαδή η γεωργική παραγωγή), στην τρίτη οι δείκτες από την άλεση, στην τέταρτη από τη συσκευασία, η πέμπτη από την παρασκευή των ζυμαρικών, η έκτη το συνολικό αποτύπωμα μέχρι την αγορά και η έβδομη την παρασκευή του φαγητού. Οι τιμές είναι για το οικολογικό αποτύπωμα σε τετραγωνικά μέτρα ανά κιλό προϊόντος, το αποτύπωμα άνθρακα σε γραμμάρια διοξειδίου του άνθρακα ανά κιλό προϊόντος και το αποτύπωμα νερού σε λίτρα νερού ανά κιλό προϊόντος. Είναι εύκολο να δει κανείς ότι τα αποτυπώματα της βιομηχανοποίησης είναι χαμηλά (προφανώς η βιομηχανία έκανε καλά τη δουλειά της εξοικονομώντας πόρους) ενώ πολύ υψηλά είναι τα αποτυπώματα της πρώτης ύλης – γεωργικής παραγωγής και υψηλό το αποτύπωμα άνθρακα στο μαγείρεμα. Σκεφτείτε ότι βράζετε λίγα λίτρα νερού για να μαγειρέψετε τα μακαρόνια που μετά πετάτε. Μετά από αυτή την ανάλυση η εταιρεία ξεκίνησε ένα πρόγραμμα βελτίωσης των οικολογικών επιπτώσεων της παραγωγής της πρώτης ύλης που θα βελτιώσει όλη την εικόνα.
Ελπίζω στα σημειώματα αυτά να έδωσα μια εικόνα της προσπάθειας που κάνουμε να αποτυπώσουμε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και πώς αυτές μπορούν να μας βοηθήσουν να βελτιώσουμε τις μεθόδους παραγωγής αλλά και τον τρόπο ζωής μας. Όπως έχω αναφέρει πολλές φορές είναι δουλειά όλων μας να συμβάλλουμε σε αυτό αλλάζοντας τον τρόπο που ζούμε για να σώσουμε τον πλανήτη για τους απογόνους μας. Πρέπει να εξοικονομήσουμε όπου μπορούμε πόρους, να ανακυκλώσουμε όσα περισσότερα υλικά μπορούμε για να διατηρήσουμε έναν βιώσιμο πλανήτη για τα παιδιά μας.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής
του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
