Είναι όπως προανέφερα βασικά δύο πηγές. Η ηλιακή με τις διάφορες μορφές της (άμεση ηλιακή ακτινοβολία, αιολική – αέρας, βιομάζα, υδραυλική, ενέργεια κυμάτων) και η γεωθερμία. Μια Τρίτη οι παλίρροιες προέρχεται από κινήσεις υδάτων που προκαλούνται από ουράνια σώματα όπως η σελήνη. Στην εικόνα που ακολουθεί φαίνονται τα ποσά ισχύος που έχει η κάθε μορφή ΑΠΕ. Οι τιμές της εικόνας είναι σε εκατομμύρια MW. Βλέπουμε ότι από τα 120.000 ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνουν στη Γη 80.000 είναι σε μορφή άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας και θερμότητας, 40.000 η υδραυλική ενέργεια, 300 ο αέρας και τα κύματα της θάλασσας και 30 απορροφώνται από τα φυτά μέσω της φωτοσύνθεσης και παράγουν όλα τα τρόφιμα και τις πρώτες ύλες που καλύπτουν τις ανάγκες μας. Η γεωθερμία εκτιμάται σε 30 ενώ η ενέργεια από τις παλίρροιες σε 3. Οι ποσότητες είναι τεράστιες αλλά η μετατροπή τους σε ενέργεια για καθημερινή χρήση είναι δύσκολη και κοστίζει πολύ. Για την ώρα με τις υπάρχουσες τεχνολογίες οι περισσότερες μορφές είναι πολύ ακριβότερες από τα ορυκτά καύσιμα. Η αιολική ενέργεια φαίνεται να πλησιάζει το κόστος ενέργειας των ορυκτών καυσίμων ενώ η μετατροπή της βιομάζας σε ενέργεια δίνει αρκετά ακριβότερα βιοκαύσιμα από το πετρέλαιο. Η υδραυλική είναι ή πιο συμφέρουσα καθώς είναι οικονομικά ανταγωνιστική και έχει σημαντικά πλεονεκτήματα, στα οποία θα αναφερθώ πιο κάτω. Η ηλιακή είναι ακόμα πολύ ακριβότερη ενώ η ενέργεια των κυμάτων και η αξιοποίηση των παλιρροιών είναι σε πειραματικό στάδιο. Η γεωθερμία είναι εντοπισμένη σε ορισμένες περιοχές και μπορεί να αξιοποιηθεί τοπικά με ανταγωνιστικό κόστος.
Με αυτά τα δεδομένα η σημερινή κατανάλωση ενέργειας σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας εκτιμάται για το 2013, σε περίπου 1.575 × 017 Wh (υπάρχουν διάφορες μονάδες για τους ειδικούς αλλά για να γίνει κατανοητό αυτό είναι 13.541 Mtoe- εκατομμύρια τόνοι ισοδυνάμου πετρελαίου δηλαδή σε τόσο πετρέλαιο αντιστοιχεί η ετήσια κατανάλωση). Αυτά προέρχονταν από:
* Κάρβουνο (30%)
* Φυσικό αέριο (24%)
* Υδραυλική (ΑΠΕ) (7%)
* Πυρηνική (4%)
* Πετρέλαιο (33%)
* Άλλες ΑΠΕ (2%)
Η εξέλιξη της κατανάλωσης φαίνεται στο διάγραμμα.
Είναι προφανές από τα πιο πάνω ότι η κατανάλωση ενέργειας αυξάνεται συνεχώς και φαίνεται ότι θα αυξάνεται, καθώς νέες ομάδες πληθυσμού του Πλανήτη ζητούν αγαθά ανάλογα με αυτά που έχουμε εμείς που κατοικούμε στη λέσχη των πλουσίων. Σήμερα όπως φαίνεται οι ΑΠΕ καλύπτουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κατανάλωσης (μόλις 9% που αν αφαιρέσουμε τα μεγάλα υδροηλεκτρικά που για κάποιους δεν είναι ΑΠΕ είναι μόλις 2%) που πρέπει να αυξήσουμε με κάθε τρόπο για να μειώσουμε τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου και να περιορίσουμε την κλιματική αλλαγή. Είναι εύκολο αυτό; Προφανώς όχι. Οι ΑΠΕ έχουν διάφορα προβλήματα που πρέπει να λύσουμε. Αρχικά οι ΑΠΕ εκτός της υδραυλικής είναι διάσπαρτες και με μικρή ένταση. Αυτό είναι καλό γιατί υπάρχουν παντού επομένως μπορούμε να αποκεντρώσουμε την παραγωγή σε μεμονωμένες και απομακρυσμένες μονάδες. Όπως κάνουμε στα εξοχικά χωρίς άδεια ή σε βοσκοτόπους για άντληση νερού για τα ζώα με φωτοβολταϊκά. Θα ήταν δύσκολο όμως να καλύψουμε τη ζήτηση ενέργειας σε μια πόλη. Για να μεταφέρουμε την ενέργεια που παράγεται σε διάσπαρτες περιοχές, χρειαζόμαστε δίκτυα μεταφοράς κλπ εγκαταστάσεις. Ένα δεύτερο πρόβλημα είναι ότι δεν τις έχουμε όταν θέλουμε (την ηλιακή και την αιολική). Αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε αποθήκευση της ενέργειας για να καλύψουμε μια συνεχή ζήτηση. Σήμερα αναπτύσσεται παγκόσμια εκτεταμένη έρευνα για μεθόδους αποθήκευσης της ενέργειας. Σχεδιάζονται τεράστιες μπαταρίες που θα αποθηκεύουν την ενέργεια. Οι χώρες όπως η δική μας, που έχουν το πλεονέκτημα των σημαντικών δυνατοτήτων υδραυλικής ενέργειας, έχουν σχεδόν έτοιμες τις αποθήκες ενέργειας. Διότι τα υδροηλεκτρικά φράγματα έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα. Αρχικά μπορούν να παράγουν άμεσα ηλεκτρική ενέργεια. Μόλις ανοίξει η ροή παράγεται αμέσως ηλεκτρικό ρεύμα. Αυτό είναι πολύ χρήσιμο για κάλυψη ζήτησης αιχμής όπως για παράδειγμα τη μεγάλη ζήτηση το μεσημέρι των πολύ θερμών ημερών στη χώρα μας. Διότι οι ατμοηλεκτρικοί σταθμοί με τον λιγνίτη ή το φυσικό αέριο χρειάζονται πολύ χρόνο για να αυξήσουν την παραγωγή τους. Μπορούμε επίσης να μεταφέρουμε νερό πίσω στις λίμνες με άντληση όταν μας περισσεύει ενέργεια. Πότε γίνεται αυτό; Τα βράδια που έχουμε μειωμένη κατανάλωση και οι ατμοηλεκτρικοί σταθμοί δεν μπορούν να μειώσουν την παραγωγή τους ή όταν οι ΑΠΕ (ήλιος, αέρας) παράγουν ποσότητες που δεν καταναλώνονται. Τα υδροηλεκτρικά μας επομένως μπορούν να δημιουργήσουν τις «μπαταρίες» που χειμαζόμαστε. Ήδη κάτι τέτοιο γίνεται από όσο ξέρω στο φράγμα των Ασωμάτων στον Αλιάκμονα.
Ελπίζω να έδωσα μια καλή εικόνα των δυνατοτήτων των ΑΠΕ αλλά και της σημασίας ώστε να τις αξιοποιήσουμε.
Γράφει ο Φ. Γέμτος*
* Ο Φ. Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
