Στόχος του να διερευνηθούν τα προβλήματα που θα προκύψουν στη Θεσσαλία από την αναμενόμενη κλιματική αλλαγή και τις νέες συνθήκες που θα δημιουργηθούν. Σύμφωνα με το πνεύμα του συνεδρίου η ευάλωτη γεωργία συνδέεται άμεσα με την αναμενόμενη κλιματική αλλαγή. Κατά τη γνώμη μου η γεωργία μας είναι ευάλωτη όχι μόνο λόγω της κλιματική αλλαγής. Θέματα όπως η κατανομή των καλλιεργειών με κύρια επικράτηση των χαμηλού εισοδήματος (αλλά και απαιτήσεων σε εργασία) μεγάλων καλλιεργειών, η αδυναμία συνεργασίας των αγροτών για κοινή χρήση εξοπλισμού, κοινή προμήθεια εισροών και κοινή εμπορία των προϊόντων, η έλλειψη συστήματος γεωργικών εφαρμογών που θα κατευθύνει του παραγωγούς, η έλλειψη έργων υποδομής για εξασφάλιση αρδευτικού νερού αλλά και γενικότερα η ατολμία τους να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες στη βελτίωση της παραγωγής τους μειώνει τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων και κάνει τη γεωργία μας ευάλωτη. Για αυτό και η δική μου εισήγηση αναφέρονταν στο κόστος χρήσης γεωργικού εξοπλισμού και τους τρόπους μείωσής τους. Θα προσπαθήσω για ενημέρωση των αναγνωστών να δώσω κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία από τις εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν.
Αναμφίβολα υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις για το τι ακριβώς σημαίνει η κλιματική αλλαγή. Σε σημείωμα για το συνέδριο για τη Κλιματική Αλλαγή που έγινε στην Καρδίτσα τον περασμένο Σεπτέμβριο είχα αναφέρει τις απόψεις των Καθηγητών Καραμάνου και Δαναλάτου για αύξηση της θερμοκρασίας κατά δύο βαθμούς που θα είχε μικρές επιπτώσεις στις επικρατούσες καλλιέργειες. Στις παρουσιάσεις του νέου συνεδρίου οι εισηγητές αναφέρθηκαν περισσότερο στις επιπτώσεις τις κλιματικής αλλαγής σε ακραία καιρικά φαινόμενα και τις επιπτώσεις τους στο έδαφος (διάβρωση), πλημμύρες και επιπτώσεις στους ανθρώπους και τις καλλιέργειες, της αύξησης των ημερών καύσωνα και της υψηλής εξάτμισης του νερού στις καλλιέργειες κλπ.
Σύμφωνα με τις υπάρχουσες εκτιμήσεις αναμένεται στο προσεχές μέλλον να μειωθούν οι βροχοπτώσεις ενώ θα αυξηθούν τα ακραία καιρικά φαινόμενα που θα αυξήσουν τις μέρες καύσωνα το καλοκαίρι, τις έντονες βροχοπτώσεις που θα δημιουργήσουν προβλήματα πλημυρών, ήπιους χειμώνες με σχετικά υψηλές θερμοκρασίες. Όλα αυτά θα δημιουργήσουν σημαντικά προβλήματα στη γεωργία που εξετάστηκαν από πολλές πλευρές στο συνέδριο.
Η πρώτη ενότητα εισηγήσεων αναφέρθηκε στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, τις αιτίες της και τις επιπτώσεις στη γεωργία. Μια από τις εισηγήσεις(Δαλέζιος) πρότεινε τη δημιουργία αγρο-κλιματικών ζωνών για επιτυχημένη αναδιάρθρωση των καλλιεργειών.
Αγροκλιματικές ζώνες της Θεσσαλίας.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής συνοψίστηκαν από ένα από τους ομιλητές (Παπαχατζής) σε:
• Άνοδο της μέσης στάθμης της θάλασσας, η οποία εκτιμάται ότι θα κυμανθεί μέχρι το 2100 μεταξύ 0,2-2m.
• Μείωση διαθεσιμότητας των υδάτων της χώρας, λόγω κακήςδιαχείρισης ή των ακραίων κλιματικών φαινομένων.
• Μείωση του ύψους βροχής κατά 5-19%, μέχρι τα τέλη του 21ου αιώνα
• Αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας κατά 3 - 4,5 ο C. Εδώ αναμφίβολα υπάρχουν διάφορες απόψεις που είναι περισσότερο μετριοπαθείς όπως η των 2 οCπου αναφέρεται σε μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδας.
• Σημαντικές μεταβολές αναμένονται στις θάλασσες όπως η αύξηση της θερμοκρασίας αλλά και της μέσης αλατότηταςτων ωκεανών.
Ξηρασία και έδαφος
Ο ίδιος ομιλητής προέβλεψε σημαντικές μεταβολές στα καλλιεργούμενα είδη και ποικιλίες με εισαγωγή γονιδίων που θα μπορούσαν να βελτιώσουν το βαθμό απόδοσης στη χρήση νερού. Πρότεινε επίσης να χρησιμοποιηθούν τεχνικές μέγιστης αξιοποίησης του βρόχινου νερού για οικιακή χρήση και για τις καλλιέργειες.
Ένας άλλος εισηγητής (Λουκάς) ανέλυσε τις κλιματικές παραμέτρους της Θεσσαλίας στο διάστημα 1980 μέχρι 2000 και έδωσε κάποιες προβλέψεις για τις αλλαγές που θα επηρεάσουν τον υδρολογικό κύκλο στην περιοχή. Αναφέρθηκε ειδικότερα στο έργο της δημιουργίας του Ταμιευτήρα στην περιοχή της παλαιάς λίμνης Κάρλας και σε σενάρια διαχείρισης του νερού (μείωση απωλειών μεταφοράς, αλλαγή μεθόδων άρδευσης). Τα πρότυπα που εφαρμόστηκαν έδωσαν στοιχεία για τις μελλοντικές προοπτικές της επάρκειας νερού στην περιοχή.
Η Τρίτη εισήγηση (Παπαναστάσης) αναφέρθηκε στην ιδέα της Αγροδασοπονίας ως εργαλείο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Όρισε την Αγροδασοπονία (agroforestry) ως το σκόπιμο συνδυασμό (συγκαλλιέργεια) ξυλωδών ειδών (κυρίως δένδρων) με ποώδη γεωργικά φυτά ή λιβαδικά φυτά/αγροτικά ζώα στον ίδιο χώρο. Ο συνδυασμός αυτός οδηγεί στη δημιουργία ενός συστήματος, το οποίο περιλαμβάνει δύο ή περισσότερα φυτικά είδη, από τα οποία το ένα τουλάχιστον είναι ξυλώδες, κυρίως δένδρο.Πρόκειται για νέα επιστήμη, αλλά πολύ παλιά πρακτική. Προσωπικά θυμάμαι ότι όλα τα χωράφια πριν από 40-50 χρόνια είχαν κάποια δένδρο. Μετά με τους αναδασμούς (ένα από τα αρνητικά όπως εκτελέστηκαν) που άλλαξαν τα όρια των χωραφιών σε συνδυασμό με την πλήρη εκμηχάνιση των καλλιεργειών τα περισσότερα δένδρα εξαφανίστηκαν.
Αγροδασικές εκτάσεις
Ο εισηγητής έδωσε τα ακόλουθα πλεονεκτήματα για να ακολουθήσει ο αγρότης το σύστημα:Επιπλέον χρήματα από την ξυλεία, Σταθερότερο εισόδημα, Βελτίωση του περιβάλλοντος, Βελτίωση του τοπίου, Διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων, Αύξηση απασχόλησης με κλάδεμα, Ζωντανή κληρονομιά στους απογόνους, Εξασφάλιση «εφάπαξ» για τα γεράματα, Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής.
Γενικά η πρώτη ενότητα έκρουσε το κώδωνα του κινδύνου από τη κλιματική αλλαγή και πρότεινε κάποιες δυνατές βελτιώσεις που μπορούν να εφαρμοστούν. Έδωσε επίσης τη βάση στις επόμενες εισηγήσεις που αναφέρθηκαν σε περισσότερο συγκεκριμένα θέματα και τις επιπτώσεις.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
