Όλες οι μεγάλες εταιρείες κατασκευής αυτοκινήτων αναπτύσσουν αισθητήρες και έξυπνα συστήματα που κάνουν ευκολότερη τη ζωή των οδηγών και κάνουν την οδήγηση ασφαλέστερη. Εκτιμάται ότι μέχρι το 2025 θα κυκλοφορούν τέτοια αυτοκίνητα στους δρόμους. Παρόμοιες εφαρμογές αναπτύσσονται και στα γεωργικά μηχανήματα και έχουν αρχίσει να εμφανίζονται σε πολλά από αυτά. Η ιδέα ενός αυτοκινούμενου τρακτέρ με τα παρελκόμενά του που να προγραμματίζεται από τον αγρότη υπάρχει ήδη. Στο επόμενο στάδιο πιο «έξυπνα» τρακτέρ θα αναλαμβάνουν περισσότερες εργασίες αυτόματα. Φαίνεται ότι σε ένα πρώτο στάδιο θα μπορούν να αναπτυχθούν συστήματα με πολλά μηχανήματα να λειτουργούν παράλληλα και μόνο στο ένα να υπάρχει χειριστής. Αυτό θα διευκολύνει πολύ και θα λύσει το πρόβλημα της έλλειψης ικανών χειριστών.
Η ιδέα της δημιουργίας ενός στόλου μικρών αυτόνομων τρακτέρ είναι αρκετά παλιά. Γιατί θέλουμε ένα τέτοιο σύστημα; Σήμερα αντιμετωπίζουμε ένα υψηλό κόστος για εμπείρους χειριστές των γεωργικών μηχανημάτων. Για αυτό αυξάνουμε συνεχώς το μέγεθος των μηχανημάτων για να αυξήσουμε την απόδοσή τους χωρίς να χρειαζόμαστε περισσότερους χειριστές. Το πρόβλημα είναι ότι βρισκόμαστε στα όρια και δεν μπορούμε πλέον να αυξήσουμε το μέγεθος των μηχανημάτων. Το βάρος των τρακτέρ που συνεχώς αυξάνει προκαλεί προβλήματα συμπίεσης του εδάφους που μας μειώνει τις αποδόσεις. Μεγάλο πλάτος μηχανημάτων δεν μπορεί να κυκλοφορεί στους δρόμους καθώς υπάρχει όριο στα 3 μ και πολλά μηχανήματα όπως οι θεριζοαλωνιστικές μηχανές ήδη το πέρασαν.
Ένα άλλο πρόβλημα που έχουν τα μεγάλα μηχανήματα είναι το πρόβλημα της εκτέλεσης των εργασιών σε περιπτώσεις βλαβών. Μια βλάβη ενός μεγάλου τρακτέρ ή μιας θεριζοαλωνιστικής που θα τα βγάλει εκτός δουλειάς για λίγες μέρες μπορεί να είναι καταστροφική για τον αγρότη και να καθυστερήσει τις εργασίες του σε κρίσιμες περιόδους με μεγάλο κόστος εγκαιρότητας επεμβάσεων δηλαδή το κόστος από την καθυστερημένη εκτέλεση. Επί πλέον μια αύξηση του εξοπλισμού με ένα μεγάλου μεγέθους μηχάνημα κοστίζει πολύ. Να μη ξεχνάμε ότι ένα μεγάλο τρακτέρ ή θεριζοαλωνιστική κοστίζουν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ. Τα μικρά τρακτέρ θα λειτουργούν μέρα-νύχτα και θα κάνουν τις εργασίες με μεγάλη ακρίβεια ενώ θα περιορίσουν ουσιαστικά τον κίνδυνο συμπίεσης του εδάφους και των επιπτώσεων στις καλλιέργειες. Επιπλέον η αύξηση του στόλου μπορεί να γίνεται με ευκολία με προσθήκη μικρών μονάδων ενώ μια σοβαρή βλάβη σε ένα δεν θα επηρεάζει πολύ την εκτέλεση των εργασιών. Τέτοια συστήματα δεν αναμένεται να δημιουργηθούν σύντομα αλλά φαίνεται να πλησιάζουν.
Φαίνεται ότι οι αυτοματισμοί θα αυξάνονται συνεχώς και θα κάνουν τη δουλειά των χειριστών ευκολότερη. Ουσιαστικά θα μειώνονται συνεχώς οι απαιτήσεις για έμπειρους χειριστές και οι μελλοντικοί θα ασκούν απλώς επίβλεψη της λειτουργίας μέχρι να φτάσουμε στα αυτόνομα. Η ανάπτυξη αυτόνομων τρακτέρ θα επωφεληθεί από την ανάπτυξη αυτόνομων αυτοκινήτων που αναμένονται τα επόμενα χρόνια. Βέβαια πρέπει να γίνει σαφές ότι οι συνθήκες της γεωργίας έχουν ιδιαιτερότητες όπως τα ανώμαλα εδάφη, εδάφη με διαφορετικές ιδιότητες ανάλογα με την υγρασία που προκαλούν για παράδειγμα ολίσθηση τροχών στη λάσπη, απρόβλεπτα εμπόδια κλπ. Για να το κάνω κατανοητό ένα αυτόνομο όχημα ή ρομπότ σε μια βιομηχανία λειτουργεί σε ένα σταθερό περιβάλλον ως προς τις διαστάσεις, δάπεδο όπου κινείται κλπ. Ακόμα και τυχόν εμπόδια είναι συγκεκριμένα. Όλα αυτά δεν ισχύουν στο περιβάλλον του χωραφιού (και φυσικά και της κίνησης στις πόλεις ή στους δημόσιους δρόμους) και κάνουν την ανάπτυξη των συστημάτων αυτών για τη γεωργία πιο δύσκολη. Ανάλογα προβλήματα ισχύουν και για τα αυτόνομα αυτοκίνητα και φαίνεται να λύνονται με γοργούς ρυθμούς.
Η άποψη των ειδικών είναι ότι τα μηχανήματα και γενικότερα εξοπλισμός με Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) θα προωθηθούν γιατί είναι αναγκαία για να μειώσουν το κόστος παραγωγής στη γεωργία. Αναφέρονται σε μια μελέτη που έδειξε ότι από το 1980 το κόστος παραγωγής του καλαμποκιού στις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 60% ενώ οι διεθνείς τιμές κατά 40%. Επομένως χρειαζόμαστε ουσιαστικές μειώσεις στο κόστος παραγωγής πέραν της αύξησης των αποδόσεων και αυτό μπορεί να το προσφέρει η εφαρμογή των τεχνολογιών της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών στη γεωργία και ιδιαίτερα η ανάπτυξη ΤΝ. Ένα μεγάλο τμήμα αυτής της ανάπτυξης είναι ότι η ΤΝ πρέπει να συνεργαστεί με νέους αισθητήρες που θα συλλέγουν τις πληροφορίες από το περιβάλλον και να τροφοδοτούν τα συστήματα ΤΝ. Η ανάπτυξη τέτοιων αισθητήρων είναι ταχύτατη και βγαίνουν συνεχώς νέοι αισθητήρες κυρίως χαμηλού κόστους.
Ένα θέμα που ανησυχεί πολλούς είναι τι θα γίνει αν οι αυτοματοποιημένες μηχανές αντικαταστήσουν τους εργαζόμενους σε αυτές. Αυτό είναι ένα ερώτημα που συνεχώς έρχεται στην επιφάνεια ήδη από τη βιομηχανική επανάσταση. Κάθε φορά οι μηχανές αντικαθιστούν λιγότερο εξειδικευμένους εργαζόμενους που κάνουν βαριές δουλειές. Παράλληλα όμως δημιουργούν νέες θέσεις εργασίες με περισσότερη εξειδίκευση αλλά και θέσεις σε υπηρεσίες που εξυπηρετούν τους νέους εργαζόμενους. Αυτό δημιουργεί κάθε φορά νέα ισορροπία αλλά με μεγαλύτερο πλούτο που βελτιώνει την ποιότητα της ζωής μας. Η άρνηση της συμμετοχής σε αυτή τη νέα οικονομία και νέα γεωργία δημιουργεί έλλειψη ανταγωνιστικότητας και πρέπει να την αποφύγουμε στη χώρα μας.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
