Προφανώς αυτό πρέπει να είναι διαθέσιμο στο έδαφος για να έχουμε την παραγωγή που θέλουμε. Θα πρέπει να υπολογίσουμε ότι από το άζωτο που προσθέτουμε στο έδαφος μόνο το 65% αξιοποιείται από τα φυτά ενώ το υπόλοιπο χάνεται είτε στην ατμόσφαιρα είτε με βαθιά διήθηση στο υπέδαφος. Επομένως ένας παραγωγός που στοχεύει στα 300 κιλά θα πρέπει να προσθέσει 13-14 κιλά άζωτο. Περισσότερο ή λιγότερο για μεγαλύτερη ή μικρότερη παραγωγή.
Το σιτάρι παίρνει το άζωτο από το έδαφος με διαφορετικές ταχύτητες στα διάφορα στάδια της καλλιέργειας ενώ το κατευθύνει σε διαφορετικά μέρη του φυτού. Στην Εικόνα 1 φαίνονται τα φαινολογικά στάδια του φυτού (δηλαδή τη μορφή που παίρνει το φυτό καθώς αναπτύσσεται και ωριμάζει). Η κόκκινη γραμμή δείχνει την αθροιστική απόληψη του αζώτου από το έδαφος σε όλη τη διάρκεια του βλαστικού του κύκλου. Όπου η καμπύλη ανεβαίνει απότομα έχουμε μεγάλη απορρόφηση ενώ όπου η κλίση είναι μικρή μικρή απορρόφηση αζώτου.Οι αριθμοί των σταδίων προέρχονται από κάποιο ερευνητή (Feekes) αλλά υπάρχουν και άλλες κλίμακες.
Στην Εικόνα μας το σιτάρι έχει σπαρεί περίπου το Νοέμβριο, φυτρώνει και αρχίζει να αναπτύσσεται αργά. Τον Ιανουάριο αρχίζει να δημιουργεί τα αδέλφια. Δηλαδή από το κύριο βλαστό αναπτύσσονται οφθαλμοί που δίνουν βλαστούς που αναπτύσσονται και πολλοί από αυτούς στο τέλος δίνουν και στάχυα. Είναι σημαντικό το αδέλφωμα καθώς συμπληρώνει τον επιθυμητό αριθμό φυτών. Καθώς η περίοδος προχωρά, έχουμε αύξηση της διάρκειας της ημέρας και των θερμοκρασιών και αρχίζει η έντονη ανάπτυξη του φυτού που συνεχίζεται τον Φεβρουάριο και Μάρτιο μέχρι τον Απρίλιο οπότε δημιουργούνται και εμφανίζονται τα στάχυα με τους σπόρους. Στο επόμενο διάστημα με το φύτρωμα Απρίλιο – Μάιο γίνεται το γέμισμα του σπόρου και τέλος Μαΐου – Ιούνιο η ωρίμανση. Στο διάγραμμα φαίνεται ότι αρχικά μέχρι τον Ιανουάριο η ζήτηση/κατανάλωση αζώτου είναι μικρή και αυξαίνει καθώς αρχίζει η μεγάλη ανάπτυξη του φυτού. Βλέπουμε την απότομη αύξηση της ζήτησης Φεβρουάριο - Μάρτιο και τον Απρίλιο η ζήτηση είναι μικρότερη. Η δουλειά μας είναι να εξασφαλίσουμε τις απαιτήσεις του φυτού για να έχουμε τη μέγιστη ανάπτυξη και τροφοδοσία του σπόρου. Συνήθως ή αν προτιμάτε παλαιότερα λιπαίναμε σε τρεις δόσεις. Μια λίπανση πριν από τη σπορά (ονομάζεται βασική), και δύο ανοιξιάτικες (επιφανειακές), μια περίπου στα μέσα Φεβρουαρίου και μια στα μέσα Μαρτίου. Τελευταία με την προσπάθεια μείωσης του κόστους οι αγρότες λανθασμένα μείωσαν τις εφαρμογές και θα προσπαθήσω να εξηγήσω τι είναι το σωστό και γιατί.
Το φυτό όπως φαίνεται έχει πολύ μικρές απαιτήσεις σε άζωτο στα αρχικά στάδια. Εάν η προηγούμενη καλλιέργεια είναι μια ποτιστική ή με ψυχανθές τότε το άζωτο που μένει στο τέλος της περιόδου (υπολειμματικό άζωτο) είναι αρκετό για τις ανάγκες των αρχικών σταδίων του φυτού και υποστηρίζουν ικανοποιητικά το αδέλφωμα. Επομένως αν τον Ιανουάριο δούμε το αδέλφωμα προχωρά καλά δεν χρειαζόμαστε αζωτούχο λίπασμα. Στη βασική λίπανση όμως πρέπει να εφαρμόζουμε φωσφόρο (ίσως και κάλιο) όταν χρειάζεται για να καλύψουμε τις ανάγκες των φυτών σύμφωνα με την ανάλυση του εδάφους που κάνουμε. Αν όμως η προηγούμενη καλλιέργεια είναι πάλι σιτηρό τότε πρέπει να εφαρμόσουμε μια μικρή ποσότητα αζώτου. Σημειώνω ότι οι πολλές βροχές του Δεκεμβρίου, Ιανουαρίου μπορούν να ξεπλύνουν το άζωτο που περισσεύει και να υποστούμε το επιπλέον κόστος χωρίς όφελος με σημαντική ζημία του περιβάλλοντος (νιτρορρύπανση υπογείων υδάτων). Επομένως η εφαρμογή αζώτου πριν από το σπορά χρειάζεται μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις.
Το Φεβρουάριο αρχίζει η αλματώδης ανάπτυξη του φυτού και χρειάζεται άμεσα άζωτο που πρέπει να το εφαρμόσουμε για να υποστηρίξουμε τη δημιουργία εύρωστων φυτών που θα μας δώσουν υψηλές αποδόσεις. Η περίοδος αυτή συμπίπτει με υγρές περιόδους και το φυτό αξιοποιεί πλήρως την επένδυσή μας. Η ανάπτυξη συνεχίζεται το Μάρτιο ενώ το Απρίλιο μειώνεται η ταχύτητα της ανάπτυξης και εμφανίζονται το στάχυ και οι σπόροι. Εδώ υπάρχει κάτι που πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή οι αγρότες. Η πρωτεΐνη του σπόρου δημιουργείται από άζωτο που παίρνει το φυτό τον Απρίλιο. Επομένως μια μόνο λίπανση το Φεβρουάριο δεν επαρκεί να τροφοδοτήσει το φυτό επαρκώς στις αρχές Απριλίου με αποτέλεσμα χαμηλή περιεκτικότατα σε πρωτεΐνες και αντίστοιχα ποιότητα. Είναι προφανές ότι η αξιοποίηση του αζώτου που προσθέτουμε εξαρτάται από την επάρκεια νερού στο έδαφος. Επομένως σε χρονιές με ξηρή άνοιξη θα είμαστε πιο συντηρητικοί ενώ χρονιές όπως το 2015-16 με τη πολύ υγρή άνοιξη θα πρέπει ίσως να κάνουμε και μια τρίτη εφαρμογή στις αρχές Απριλίου για να εξασφαλίσουμε υψηλή παραγωγή με υψηλή ποιότητα.
Συμπέρασμα: βασική λίπανση απαραίτητη για φωσφόρο και Κάλιο αλλά όχι για άζωτο μετά από ποτιστική καλλιέργεια ή ψυχανθές. Η αζωτούχος λίπανση είναι απαραίτητη σε δύο δόσεις μέσα Φεβρουαρίου και μια στα μέσα Μαρτίου. Σε πολύ βροχερές χρονιές ακόμα και μια μικρή δόση τον Απρίλιο θα βελτίωσε σημαντικά τόσο την παραγωγή αλλά κυρίως την ποιότητα δηλαδή την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
