Το όργωμα είναι μια αργή, απαιτητική σε ισχύ τρακτέρ, ενεργοβόρα και δαπανηρή εργασία. Στον πίνακα του κόστους του προηγουμένου σημειώματος το χρέωσα 15 €/στρ που είναι μια μέση τιμή που χρεώνουν οι επαγγελματίες με γεωργικά μηχανήματα. Δεν θα ασχοληθώ καθόλου με το κόστος αυτών που έχουν δικά τους μηχανήματα. Θα σχολιάσω απλώς ότι για έναν αγρότη των 300-400 στρεμμάτων που έχει τρακτέρ των 60.000 € θα του κοστίσει πάνω από 25 €/στρ. άσχετα αν δεν καταλαβαίνει ότι πρέπει να αποσβέσει το κόστος του τρακτέρ αν θέλει να έχει λειτουργικό αγρόκτημα μετά από 15 χρόνια που το μηχάνημα δεν θα είναι παραγωγικό.
Όπως φαίνεται, το όργωμα με δύο σβαρνίσματα κοστίζει τελικά 21 €/ στρ ή με τις σημερινές τιμές λίγο περισσότερο από 100 κιλά/στρ. Το ερώτημα που θέλω να θέσω είναι αν χρειάζεται η κατεργασία αυτή. Η απάντηση που δίνω είναι ότι τουλάχιστον για τις χειμερινές καλλιέργειες δεν χρειάζεται. Αυτό δείχνουν πειράματα που έχουμε κάνει τα πολλά τελευταία χρόνια αλλά και οι αγρότες της Νότιας και Βόρειας Αμερικής και Ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Ισπανία, που υιοθετούν σε πολύ υψηλά ποσοστά συστήματα μειωμένης κατεργασίας και ακαλλιέργειας.
Βέβαια και οι δικοί μας αγρότες εφαρμόζουν πολλές φορές μεθόδους μειωμένης κατεργασίας και ακαλλιέργειας. Κυρίως σε χρονιές με πολύ υγρό ή πολύ ξηρό φθινόπωρο που κάνει δύσκολο ή αδύνατο το όργωμα. Πολλοί έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν κάποιας μορφής «ρίπερ» (υπεδαφοκαλλιεργητές) για την κατεργασία (βάθος εργασίας 25-35 εκατοστά) ενώ άλλοι (οι περισσότεροι) πάνε σε πιο αβαθή κατεργασία με μέσους καλλιεργητές (βάθος εργασίας 8-10 εκατοστά). Κάποιοι άλλοι, μετά από βαμβάκι δεν κάνουν καμία κατεργασία, αφαιρούν τους σωλήνες μεταφοράς του σπόρου στο έδαφος (τις «χούφτες») και διανέμουν τον σπόρο «χύμα» ή αν προτιμάτε διάσπαρτο σε όλη την επιφάνεια και με ένα δεύτερο πέρασμα, με έναν ελαφρύ καλλιεργητή κάνουν την ενσωμάτωση. Όλα αυτά μειώνουν το κόστος παραγωγής από σχετικά λίγο με τους ρίπερ έως πολύ με τη σπορά στις άκοπες βεμβακιές. Μάλιστα αυτοί που σπέρνουν στις βαμβακιές χύμα υποστηρίζουν ότι παίρνουν 50 κιλά μεγαλύτερη παραγωγή από όλους τους άλλους έχουν όμως κάποια προβλήματα στη λειτουργία των θεριζοαλωνιστικών στη συγκομιδή.
Οι μηχανές για ακαλλιέργεια είναι βαρέως τύπου με σύστημα τριπλού δίσκου. Ένας πτυχωτός δίσκος κινείται μπροστά, κόβει τα φυτικά υπολείμματα και κάνει μια μικρή αναμόχλευση του εδάφους σε πολύ μικρό πλάτος. Είναι πολύ σημαντικό να κοπούν τα υπολείμματα και να μην ενσωματωθούν στο έδαφος μαζί με τον σπόρο. Γιατί η αποσύνθεση του φυτικού υπολείμματος σε αναερόβιες συνθήκες (όταν σκεπαστεί με χώμα) παράγει σε πρώτη φάση οργανικά οξέα, κυρίως οξικό οξύ που βλάπτουν τον σπόρο. Από πίσω δύο επίπεδοι δίσκοι ανοίγουν ένα μικρό αυλάκι όπου τοποθετούν τον σπόρο. Η μηχανή της εικόνας μπορεί να εφαρμόσει βάρος 90 κιλών σε κάθε σώμα που βοηθά στη διάνοιξη της αυλακιάς και το κόψιμο των στελεχών της προηγούμενης καλλιέργειας. Η ακαλλιέργεια προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα όπως:
1. Περιορίζει την αποδόμηση της οργανικής ουσίας που γίνεται με το όργωμα και συμβάλει στην αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους, στοιχείο σημαντικό για τη γονιμότητα του εδάφους και την υγεία του.
2. Η εργασία γίνεται ταχύτατα. Η μηχανή σπέρνει με ταχύτητα 8-10 χιλιόμετρα την ώρα που με ένα πλάτος 3 μέτρων μπορεί να σπείρει 15-20 στρέμματα την ώρα ανάλογα με το σύστημα πλήρωσης με σπόρο που έχουμε.
3. Η μηχανή μπορεί να σπείρει νωρίς ακόμα και πριν από τις βροχές και ο σπόρος να φυτρώσει με τις πρώτες βροχές. Αυτό δίνει μεγάλο χρόνο λειτουργίας και μια τέτοια μηχανή μπορεί εύκολα να σπέρνει περισσότερα από 3.000 στρέμματα τον χρόνο.
4. Η μηχανή κάνει πολύ καλής ποιότητας σπορά και δίνει καλό φύτρωμα.
Η μηχανή όμως έχει μεγάλο κόστος, της τάξεως των 40.000 ευρώ που την κάνει οικονομικά αποδεκτή μόνο αν χρησιμοποιηθεί σε μεγάλη έκταση. Αν δηλαδή σπέρνει 3.000 στέμματα/έτος για 10 χρόνια, τότε η απόσβεση θα είναι γύρω στα 2 ευρώ/στρέμμα που είναι ένα χαμηλό κόστος. Αυτό μπορεί αν επιτευχθεί είτε από ομάδα παραγωγών είτε από επαγγελματία που θα αξιοποιήσει τη μηχανή. Το όφελος όμως θα είναι σημαντικό.
Επομένως μπορούμε να αποφύγουμε το κόστος της κατεργασίας του εδάφους. Για να προλάβω κάποιους που θα πουν ότι θα έχουμε μείωση της παραγωγής, ακόμα και 50 κιλά/στρέμμα μείωση να έχουμε, θα κερδίσουμε τα άλλα 50 από το κόστος. Προϋπόθεση βέβαια να βρεθεί τρόπος συνεργασίας για να καλυφτεί το υψηλό κόστος της μηχανής.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
