Η πρώτη συνεδρία ήταν αφιερωμένη στον πρωτογενή τομέα. Όλη η ηγεσία του Υπουργείου Γεωργίας ήταν εκεί και παρουσίασε τις απόψεις της. Ακολούθησαν οι Δήμαρχοι που αναφέρθηκαν στα ειδικότερα προβλήματα των Δήμων τους σχετικά με τη γεωργική παραγωγή. Είχα σκοπό να σχολιάσω τις παρουσιάσεις της πολιτικής ηγεσίας για τη γεωργική πολιτική της χώρας αλλά η συζήτηση ξέφυγε και αποφάσισα αυτά που ήταν να πω να τα γράψω.
Ο κ. υπουργός Γεωργίας περιέγραψε με τον καλύτερο τρόπο το δράμα της γεωργικής πολιτικής της χώρας από το 1981. Όταν ενταχθήκαμε στη τότε ΕΟΚ το πολιτικό σύστημα της χώρας αποφάσισε να αφήσει τη γεωργική πολιτική στην ΚΑΠ (Κοινή Αγροτική Πολιτική) με μοναδικό στόχο τη μεγιστοποίηση των εισροών από επιδοτήσεις (πάνω και κάτω από το τραπέζι). Αποτέλεσμα οι υψηλές επιδοτήσεις σε ελάχιστα προϊόντα και η εγκατάσταση μονοκαλλιεργειών βαμβακιού και σκληρού σιταριού στη Θεσσαλία. Αυτό έκανε τεράστια ζημιά στην ελληνική γεωργία καθώς εγκαταλείφτηκαν οι αμειψισπορές αλλά και καλλιέργειες που έπρεπε να στηριχθούν στη χώρα όπως τα ψυχανθή ενώ καλλιέργειες υψηλής αξίας που θα μπορούσαν να δώσουν εισόδημα στους αγρότες πήγαν στην άκρη. Για να γίνει κατανοητό τι λέω ας δούμε τι έκαναν οι Ιταλοί και οι Ισπανοί. Δεν πήγαν να επωφεληθούν από τις υπερβολικές επιδοτήσεις του βαμβακιού αλλά προώθησαν καλλιέργειες υψηλής αξίας (οπωροκηπευτικά) που εξάγουν σε όλη την Ευρώπη και κερδίζουν. Έκτοτε το σημαντικό επίτευγμα του Υπουργείου είναι να δίνει τις επιδοτήσεις τον Οκτώβριο κάτι που εξήγγειλε και ο σημερινός Υπουργός. Λίγο μετά το 1981 δημιουργήθηκε και ένα δεύτερο πρόβλημα. Με την Ίδρυση των Περιφερειών οι περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας μεταφέρθηκαν στις Περιφέρειες (Υπουργείο Εσωτερικών) και η Κεντρική Υπηρεσία του Υπουργείου αποκόπηκε από την Περιφέρεια. Οι παλαιοί Διευθυντές του Υπουργείου είχαν πατήσει λάσπη και βουνιά όταν οι νεότεροι περνούν τη καριέρα τους στην Αθήνα. Σταδιακά οι γεωτεχνικοί των Περιφερειών ασχολούνταν όλο και περισσότερο με τη γραφειοκρατία των επιδοτήσεων και πλέον σύστημα Γεωργικών Εφαρμογών δεν υπάρχει για να ενημερώνει, βοηθά και καθοδηγεί τους αγρότες. Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή γεωπόνος του Δημοσίου που να πηγαίνει συστηματικά στο χωράφι ή στο καφενείο του χωριού. Δεν υπάρχει κανείς να μεταφέρει στους αγρότες τα αποτελέσματα της έρευνας (Διεθνούς και Ελληνικής) που θα τους βοηθούσε στην αναδιάρθρωση των καλλιεργειών ή στην υιοθέτηση νέων καλλιεργητικών πρακτικών. Το ρόλο αυτό παίζουν πλέον τα καταστήματα πώλησης γεωργικών εφοδίων που προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες αλλά πάντα υπάρχει η καχυποψία του συμφέροντος στις σχέσεις αγροτών - πωλητών.
Ακολούθως το λόγο πήρε ο Αναπληρωτής Υπουργός. Μας είπε ότι ο μέσος κύκλος εργασιών ανά στρέμμα στην Ελλάδα είναι 200 €, στη Θεσσαλία που είναι καλύτερη στα 300€ ενώ στο Ισραήλ είναι 1200 και στην Ολλανδία 1800€ (δεν θυμάμαι ακριβώς τους αριθμούς). Βέβαια ένας Υπουργός Γεωργίας θα έπρεπε να πάει ένα βήμα πιο μπροστά και να εξηγήσει πού οφείλεται αυτή η διαφορά και τι προτίθεται να κάνει το Υπουργείο για να έχουμε και εμείς την ίδια επιτυχία. Θα προσπαθήσω να απαντήσω όσο μπορώ σε αυτό. Η διαφορά μας είναι ότι στις χώρες αυτές (αλλά και σε πολλές άλλες που βλέπουμε τα προϊόντα τους στα ράφια των supermarket) αντί να στοχεύσουν στα εύκολα χρήματα των επιδοτήσεων από την πολυθρόνα επέλεξαν το δύσκολο δρόμο(δηλαδή δουλειές με απαιτήσεις για πολλά μεροκάματα σκληρής δουλειάς το χρόνο) της καλλιέργειας οπωροκηπευτικών και της ανάπτυξης της κτηνοτροφίας. Επιπλέον οι επιχειρηματίες αγρότες συνεργάστηκαν άμεσα με τα Πανεπιστήμια και Ερευνητικά κέντρα και το σύστημα γεωργικών εφαρμογών των χωρών και πέτυχαν να έχουν πολλαπλάσιες παραγωγές από εμάς. Παράγουν το κατάλληλο γενετικό υλικό (που το πουλούν και σε εμάς –η παραγωγή αυτή για μας είναι πολυτέλεια) προσαρμοσμένο στις κλιματικές συνθήκες τους, το επέβαλαν στις διεθνείς αγορές όπου και διαθέτουν τα προϊόντα τους. Φρόντισαν να ενισχύσουν δράσεις ορθής συσκευασίας και εμπορίας των προϊόντων τους όπως τα ζητούν οι διάφορες αγορές, να οργανώσουν τις μεταφορές και φυσικά απολαμβάνουν υψηλό εισόδημα.
Θα πω επίσης στον κ. υπουργό ότι η Θεσσαλία καλλιεργεί το 85% των εκτάσεών της με μεγάλες καλλιέργειες (κυρίως βαμβάκι και σκληρό σιτάρι) και μόνο 15% οπωροκηπευτικά. Πριν από λίγα χρόνια σε άρθρο μου είχα συγκρίνει τη γεωργία της περιοχής του Φρέσνο (Καλιφόρνια, ΗΠΑ) που είναι παρόμοια με τη Θεσσαλία (κλίμα, μέγεθος, νερά κλπ) που τροφοδοτεί όλες τις ΗΠΑ με οπωροκηπευτικά. Είχα προτείνει τότε ένα σχήμα που έπρεπε να ακολουθήσουμε για να μεταφέρουμε 1.000.000 στρέμματα της Θεσσαλίας από τη μεγάλη καλλιέργεια σε οπωροκηπευτικά (που θα έδινε επιπλέον εισόδημα της τάξης του 1 δισ. όταν όλες οι άμεσες επιδοτήσεις που εισπράττει η χώρα είναι κάπου 2,2 δισ.). Το σχήμα αυτό προέβλεπε:
1. Τη μελέτη των αγορών δηλαδή να καταγράψουμε τι τρώει (ποσότητες, ποιότητα, τυποποίηση, πιστοποίηση κλπ) ο καταναλωτής κάθε χώρας και περιοχής που θα μπορούσαμε να εξάγουμε γεωργικά προϊόντα (νωπά ή μεταποιημένα).
2. Να δούμε πώς πρέπει να οργανώσουμε την εμπορία, μεταφορές κλπ. Η Θεσσαλία έχει εύκολη και σχετικά φθηνή πρόσβαση σε πολλές αγορές με οδικές, σιδηροδρομικές και θαλάσσιες μεταφορές.
3. Έχοντας αυτά τα στοιχεία θα πρέπει να μελετηθεί ποιες πρακτικές πρέπει να ακολουθηθούν για να γίνει σωστά η παραγωγή. Εδώ υπάρχει πεδίο λαμπρό συνεργασίας Υπουργείου, Επιχειρήσεων εμπορίας, Έρευνας και Αγροτών για να επιτύχουμε την επιλογή των σωστών καλλιεργειών που έχουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα, να επιλέξουμε (μελλοντικά να παράγουμε και εμείς έστω ένα μέρος) το κατάλληλο γενετικό υλικό, να εφαρμόσουμε τις βέλτιστες καλλιεργητικές πρακτικές που θα μας δώσουν την παραγωγή (ποσότητα και ποιότητα) με χαμηλό ανταγωνιστικό κόστος αλλά και τις ελάχιστες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, μελετημένα συστήματα εκμηχάνισης για χαμηλό κόστος εργασίας και εξασφάλιση φτηνού αρδευτικού νερού. Σήμερα χάρη στην αλλαγή της ΚΑΠ και την αναμενόμενη αναδιανομή των επιδοτήσεων πολλοί αγρότες έχουν αρχίσει να καλλιεργούν οπωροκηπευτικά αλλά και όσπρια κλπ. Δυστυχώς όλα γίνονται χωρίς καμία καθοδήγηση με υψηλές πιθανότητες αποτυχίας.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
