Το χόρτο περιέχει μια ποσότητα νερού. Έχει μια υγρασία που είναι πάνω από 70% κατά το αρχικό στάδιο άνθησης και εμείς στοχεύουμε σε μια υγρασία ασφαλούς αποθήκευσης που είναι κάτω από το 20%. Εφ’ όσον ο αέρας που το περιβάλλει έχει μικρότερη σχετική υγρασία από το χόρτο, τότε παρατηρείται έξοδος του νερού από την φυτική μάζα και τα φυτά αφυδατώνονται. Η ξήρανση που γίνεται στο χωράφι επηρεάζεται από τις φυσικές συνθήκες και τα χαρακτηριστικά του ίδιου του φυτού. Η ταχύτητά της είναι συνάρτηση της σχετικής υγρασίας του αέρα που περιβάλλει το χόρτο (αυτό εξαρτάται από την υγρασία του αέρα, την θερμοκρασία του, τη κίνηση του δηλαδή την αλλαγή του αέρα γύρω από το χόρτο που προκαλείται όταν φυσά έστω και ασθενής άνεμος που ανανεώνεται και δεν έχει αυξημένη υγρασία από το νερό που βγαίνει από τα φυτά) ), της καταστάσεως των φυτών και της θέσεως των φυτών στο χωράφι.
Τα φυτά είναι κατασκευασμένα έτσι ώστε να περιορίζουν την απώλεια υγρασίας. Για αυτό έχουν την επιδερμίδα δηλαδή μια στοιβάδα κυττάρων που δεν έχουν ανοίγματα για να φεύγει το νερό. Η έξοδος του νερού που είναι επιθυμητή για την ψύξη των φυτών ρυθμίζεται από το άνοιγμα ή κλείσιμο των στοματίων που υπάρχουν στην επιδερμίδα και κυρίως στα φύλλα του φυτού.
Η πρώτη εργασία που κάνουμε για τη παραγωγή ξηρού χόρτου είναι να κόψουμε το υπέργειο τμήμα του και να το αποκόψουμε από τη βάση του στελέχους και τη ρίζα. Η κοπή γίνεται με διαφόρων τύπων χορτοκοπτικά: με παλινδρομικά μαχαίρια (Εικόνα 1), με περιστρεφόμενους δίσκους (Εικόνα 2) και περιστρεφόμενα τύμπανα (Εικόνα3).
Μόλις κοπεί το στέλεχος αρχίζει η ξήρανση του. Με ευνοϊκές συνθήκες ξηράνσεως, η αφυδάτωση των φυτών, προχωρά στην αρχή σχετικά γρήγορα. Όσο η υγρασία μειώνεται, η ταχύτητα ξήρανσης γίνεται μικρότερη μέχρι του ορίου του 20% υγρασίας που αρχίζει να είναι δυνατή η ασφαλής αποθήκευση του χόρτου. Τα κύτταρα του φυτού μόλις κοπεί το χόρτο είναι ζωντανά και επομένως συνεχίζεται η αναπνοή δηλαδή η καύση ουσιών για να καλυφτούν οι ανάγκες τους σε ενέργεια κάτι που μειώνει τη παραγωγή του χόρτου. Ταυτόχρονα μικροοργανισμοί αναπτύσσονται στο χόρτο και αρχίζουν να το καταστρέφουν. Επομένως στόχος μας είναι να επιτύχουμε την ταχύτερη δυνατή ξήρανση ώστε να ελαχιστοποιήσουμε τις απώλειες. Πώς μπορούμε να το πετύχουμε αυτό;
1. Να έχουμε τι κατάλληλες συνθήκες. Σήμερα οι προβλέψεις της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας είναι αρκετά αξιόπιστες για λίγες μέρες (συνήθως μέχρι 5). Οπότε μπορούμε να επιλέξουμε κατάλληλο χρόνο ώστε να έχουμε καλές συνθήκες ξήρανσης (υψηλές θερμοκρασίες, χαμηλή υγρασία, άνεμο και έλλειψη βροχής). Βέβαια πολλές φορές την άνοιξη οι συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές καθώς ο καιρός είναι ευμετάβλητος και οι θερμοκρασίες μάλλον χαμηλές. Οπότε αναγκαζόμαστε να αναλάβουμε κινδύνους που πολλές φορές δημιουργούν προβλήματα. Σημειώνω ότι μια βροχή μειώνει ουσιαστικά την ποιότητα του χόρτου και η προσπάθεια είναι να αποφεύγεται κάτι όχι πάντα δυνατό. Από την άλλη πλευρά η καθυστέρηση της συγκομιδής είτε υπερωριμάζει τα φυτά με επιπτώσεις επίσης αρνητικές στην ποιότητατου προϊόντος όπως εξήγησα στο προηγούμενο σημείωμα για τη ποιότητα του χόρτου.
2. Το κόβουμε όταν έχει μια σχετικά χαμηλή υγρασία. Είναι αυτό που οι παραγωγοί λένε ότι το χόρτο «έστριψε». Αυτό διευκολύνει τη γρήγορη μείωση της υγρασίας.
3. Να επέμβουμε πάνω στο χόρτο με διάφορες «περιποιήσεις» για να πετύχουμε επιτάχυνση της ξήρανσης. Μπορούμε όταν το κόβουμε να το «απλώσουμε» (να το διασπείρουμε) σε όλη την επιφάνεια του αγρού ώστε να επιδράσει επάνω του ο ήλιος (να το ζεστάνει για να αυξηθεί η εξάτμιση του νερού) και να έρχεται σε καλύτερη επαφή με τον αέρα ώστε να απομακρύνεται η υγρασία. Μια δεύτερη επιλογή είναι να το αναδεύουμε κατά διαστήματα για να έρχεται σε επαφή με τον ήλιο και τον ξηρότερο αέρα το χόρτο. Μια άλλη ιδέα είναι να διακόψουμε τη συνέχεια της επιδερμίδας δημιουργώντας αμυχές ή τραύματα ώστε να διευκολυνθεί η έξοδος του νερού.
Έχουν αναπτυχθεί πολλά μηχανήματα για την υποβοήθηση της ξήρανσης του χόρτου και θα ασχοληθούμε με αυτά στο επόμενο σημείωμα.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
