Είναι προφανές ότι με τη γεωργία να συμβάλει κατά 15% στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου η μείωσή τους θα περιορίσει τις εκπομπές και θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού.
Εικόνα 1. Ενεργειακό ισοζύγιο μια καλλιέργειας βρώμης (ξηρική)
Εικόνα 2. Ενεργειακό ισοζύγιο καλλιέργειας γλυκού σόργου (αρδευόμενη)
Στις Εικόνες 1 και 2 φαίνονται τα ενεργειακά ισοζύγια δύο καλλιεργειών μιας ξηρικής (βρώμης) και μιας αρδευόμενης (Σόργου). Το ενεργειακό ισοζύγιο έχει άμεση σχέση με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου καθώς ό,τι ενέργεια καταναλώνεται είτε άμεσα στο αγρόκτημα (π.χ. καύσιμα) είτε για την παραγωγή των εφοδίων (λιπάσματα, μηχανήματα) είναι αποτυπωμένα στο ισοζύγιο αυτό. Είναι προφανές από τις εικόνες ότι στις μεν ξηρικές καλλιέργειες η λίπανση (κυρίως αζωτούχα που χρειάζεται ενέργεια σχεδόν 2 κιλών πετρελαίου για να παραχθεί ένα κιλό αζωτούχου λιπάσματος) και η κατεργασία εδάφους είναι οι κύριες εισροές ενώ για τη ποτιστική η άρδευσή και δευτερευόντως η λίπανση είναι οι κύριες εισροές. Είναι εύκολα κατανοητό πόσο σημαντικός είναι ένας εξορθολογισμός των εισροών που μπορεί να επιτευχθεί με τη γεωργία ακριβείας και την εφαρμογή μεταβλητών δόσεων των εισροών που έχω περιγράψει σε προηγούμενα σημειώματα.
Στην Εικόνα 3 φαίνεται ένας χάρτης της παραγωγής ενός οπωρώνα μήλων στην περιοχή της Αγάς. Ο οπωρώνας είναι 50 στρεμμάτων στον οποίο εφαρμόσαμε μεταβλητή λίπανση αντικαθιστώντας τα θρεπτικά στοιχεία που αφαιρέθηκαν από την παραγωγή των μήλων και τα κλαδέματα που απομακρύνονταν από το χωράφι. Η Εικόνα 4 δείχνει το χάρτη εφαρμογής του λιπάσματος που ήταν εύκολο να εφαρμοστεί καθώς η λίπανση γινόταν με τα χέρια. Ουσιαστικά αυτό που κάναμε ήταν να λιπάνουμε σύμφωνα με την τακτική του αγρότη (συμβατική εφαρμογή λίπανσης) τις μισές σειρές και σειρά παρά σειρά με μεταβλητή λίπανση. Πέτυχαμε 50% μείωση της αζωτούχου λίπανσης, με μικρή μείωση της παραγωγής, βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των μήλων και αύξηση του κέρδους του παραγωγού. Είναι προφανές ότι μια μείωση του εφαρμοζόμενου λιπάσματος κατά 50% θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 10% μια ιδιαίτερα σημαντική μείωση. Η εφαρμογή μεταβλητής λίπανσης σε μεγάλη καλλιέργεια δίνει επίσης σημαντικά οφέλη αλλά σε αυτό θα αναφερθώ σε κάποιο επόμενο σημείωμα παρουσιάζοντας μια νεοφυή Θεσσαλική επιχείρηση.
Εικόνα 3. Χάρτης παραγωγής του οπωρώνα
Εικόνα 4. Χάρτης εφαρμογής λίπανσης σε οπωρώνα μηλιάς
Οι δυνατότητες περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την άρδευση είναι πολύ μεγαλύτερος. Η μεγάλη κατανάλωση ενέργειας οφείλεται από τη μια πλευρά στο βάθος άντλησης του αρδευτικού νερού και από την άλλη στη μέθοδο εφαρμογής. Στο ισοζύγιο της Εικόνας 2 για το σόργο, το βάθος άντλησης είναι 70 μέτρα και η εφαρμογή του νερού γίνεται κατά ένα μέρος με αυτοκινούμενο αρδευτή και κατά ένα με στάδγην άρδευση (επομένως μάλλον ευνοϊκή κατάσταση). Η Θεσσαλία δυστυχώς χωρίς σημαντικά έργα υποδομής είναι μια περιοχή ιδιαίτερα αδικημένη καθώς ένα μεγάλο μέρος των αρδευόμενων εκτάσεων αντλεί νερό από μεγάλα βάθη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρέπει να γίνουν άμεσα έργα αποθήκευσης του χειμερινού νερού που χύνεται στη θάλασσα, αντικατάστασης των δικτύων κακοσυντηρημένων ανοικτών αγωγών με κλειστούς αγωγούς αλλά και εάν είναι δυνατόν μεταφοράς νερών από λεκάνες με περίσσευμα για να υπάρξει επάρκεια επιφανειακού κυρίως νερού που θα στηρίξει τις καλλιέργειες υψηλού εισοδήματος αλλά και να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας για την άρδευση. Από αυτή την πλευρά οι δυνατότητες που έχουμε είναι ιδιαίτερα μεγάλες. Σε μια συζήτηση με τον πρόεδρο του ΤΟΕΒ Ταυρωπού (ποτίζει 120.000 στρέμματα περίπου με κατάκλυση!!!) κ. Μαρκινό μου είπε ότι σύμφωνα με εκτίμηση που έγινε η απώλεια νερού από τη λίμνη μετά το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο μέχρι τα χωράφια φτάνει στο 50% του νερού (στα χωράφια είναι άλλος λογαριασμός καθώς εκεί χάνεται το 50% του νερού). Η επένδυση για κατασκευή κλειστού αγωγού φτάνει τα 60.000.000 € περίπου 500 € ανά αρδευόμενο στρέμμα .Το δίκτυο θα λειτουργεί με την πίεση από τη διαφορά ύψους από τη λίμνη στα χωράφια κάτι που θα ελαχιστοποιήσει την κατανάλωση ενέργειας. Η Περιφέρεια Θεσσαλίας έχει κάνει αρκετές προσπάθειες να δημιουργήσει δίκτυα κλειστών αγωγών που εξοικονομούν νερό αλλά προφανώς οι πόροι δεν φτάνουν. Μήπως θα έπρεπε να συζητηθεί μια συμμετοχή των αγροτών που θα καλύπτονταν από την εξοικονόμηση ενέργειας και κόστους που θα επιτυγχάνονταν; Αλλά αυτά μάλλον είναι απαγορευμένες λέξεις για το πολιτικό προσωπικό και τους εκπροσώπους των αγροτών. Η ανάλυση κόστους οφέλους για τους ίδιους τους αγρότες είναι μάλλον άγνωστα.
Η Γεωργία Ακριβείας μπορεί να εξοικονομήσει σημαντικά ποσά αερίων του θερμοκηπίου με την εφαρμογή μεταβλητών δόσεων νερού. Στο αμπελώνα της Εικόνας 5 μια αλλαγή και διαχωρισμός του δικτύου σε δύο τμήματα (το αρχικό δίκτυο ήταν ενιαίο από πάνω προς τα κάτω) εξοικονόμησε περίπου 20% του νερού και αντίστοιχα ενέργειας.
Εικόνα 5. Άρδευση με δύο δίκτυα σε αμπελώνα των Μικροθηβών με εξοικονόμηση 20% του νερού αλλά κυρίως βελτίωση της ποιότητας των σταφυλιών.
Συμπέρασμα από τα πιο πάνω ότι η ΓΑ σε συνδυασμό με άλλες τεχνικές μπορεί να συμβάλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου εκτός από τον εξορθολογισμό των εισροών, τη μείωση του κόστους παραγωγής και τη μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
