Το τρακτέρ είναι ένα όχημα που από την κατασκευή του έχει το κέντρο βάρους σχετικά ψηλά από το έδαφος. Γι' αυτό και παρ' όλο που οι ταχύτητες λειτουργίας τους είναι μικρή οι ανατροπές είναι σχετικά συχνά φαινόμενα. Οι ανατροπές οφείλονται τόσο σε κακούς χειρισμούς όπως και στις συνθήκες λειτουργείας των γεωργικών μηχανημάτων. Κινήσεις με βαρειά παρελκόμενα ή με βαρυφορτωμένες πλατφόρμες, κινήσεις σε ασταθές έδαφος μπορούν να προκαλέσουν ανατροπές που όπως φαίνεται στην Εικόνα 1 δεν αφήνουν περιθώριο διάσωσης του χειριστή.
Σημειώνω ότι η γεωργία είναι δεύτερη σε θανατηφόρα δυστυχήματα μετά τη κατασκευαστική βιομηχανία. Γι' αυτό έχουν γίνει μεγάλες προσπάθειες να περιοριστούν τα θανατηφόρα ατυχήματα τόσο με εκπαίδευση των αγροτών όσο και με μέτρα προστασίας τους. Στα τρακτέρ για να αυξήσουν την ασφάλεια των χειριστών έχουν προσθέσει κατασκευές αρκετά ισχυρές (σε πολλές χώρες επιβάλλεται και η χρήση ζωνών ασφαλείας) ώστε να προστατεύουν τους χειριστές όταν το τρακτέρ ανατραπεί και κυλίσει στο έδαφος. Είναι τα λεγόμενα στα ΑγγλικάROPS (rollover protection structures). Αυτά παίρνουν τη μορφή των καμπίνων ασφαλείας που είναι υποχρεωμένα να έχουν σύμφωνα με τη Ελληνική Νομοθεσία όλα τα εισαγόμενα τρακτέρ. Αυτό έμεινε από τη νομοθεσία προστασίας των χειριστών και φαίνεται να τηρείται. Οι καμπίνες ασφαλείας είναι κατασκευές που ελέγχονται για την αντοχή τους από ειδικά κέντρα δοκιμών τρακτέρ όπως είναι στη χώρα μας το ΙΓΕΜΚ (Ινστιτούτο Γεωργικών Μηχανών και Κατασκευών). Είναι αλήθεια ότι διαδοχικές κυβερνήσεις έκαναν ό,τι μπορούσαν να το διαλύσουν. Μέχρι δωρίσαν σε γειτονικό Δήμο το χώρο που γίνονταν οι δοκιμές έλξης των τρακτέρ. Είναι γνωστή η απέχθεια του Έλληνα και κυρίως του πολιτικού προσωπικού σε κάθε μορφής αξιολόγηση. Παρ’ όλα αυτά το δοκιμαστήριο ελέγχου υπερκατασκευών ασφαλείας υπάρχει ακόμα, λειτουργεί και μπορεί να ελέγξει τον σχετικό εξοπλισμό. Εναλλακτικά των καμπινών ασφαλείας χρησιμοποιούνται τα προστατευτικά «Π». Σημειώνω ότι πραγματικά οι καμπίνες ασφαλείας δυσκολεύουν ή κάνουν αδύνατη τη λειτουργία των τρακτέρ σε ορισμένες συνθήκες όπως στους οπωρώνες. Τα προστατευτικά Π δεν δημιουργούν παρόμοια προβλήματα με τις καμπίνες.
Οι καμπίνες ασφαλείας όπως και τα "Π" είναι δοκιμασμένα ώστε αν όλο το βάρος του τρακτέρ πέσει επάνω τους να υποχωρούν τόσο ώστε να αφήνουν αρκετό χώρο ώστε να προφυλαχτεί ο χειριστής. Έτσι όταν γίνει η απευκταία ανατροπή ο χειριστής αποφεύγει τον θανάσιμο τραυματισμό. Οι δοκιμές γίνονται είτε με βάρη που αφήνονται να πέσουν πάνω στις κατασκευές και μετράται η υποχώρησή τους είτε με άσκηση πιέσεων με υδραυλικά συστήματα και μέτρηση πάλι της υποχώρησης που δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από το όριο του περιγράμματος του χειριστή. Το ΙΓΕΜΚ διαθέτει υδραυλικό δοκιμαστήριο.
Πριν από χρόνια, αν θυμάμαι καλά κάπου το 1990 είχε ψηφιστεί ένας νόμος που επέβαλλε σε όλους τους ιδιοκτήτες τρακτέρ που δεν έχουν καμπίνες ασφαλείας, να προσθέσουν "Π" ασφαλείας (Εικόνα 2). Προέβλεπε αν θυμάμαι καλά και δημιουργία μιας μορφής ΚΤΕΟ για τρακτέρ αλλά αυτό που ενδιαφέρει σήμερα είναι οι μπάρες ασφαλείας.
Στη χώρα μας κυκλοφορούν χιλιάδες παλιά τρακτέρ. Τα περισσότερα από αυτά δεν έχουν καμπίνες ασφαλείας και σε περιπτώσεις ανατροπής του τρακτέρ οι χειριστές έχουν πολύ υψηλή πιθανότητα να τραυματιστούν θανάσιμα. Οι μπάρες ή προστατευτικά "Π" τοποθετούνται σχετικά εύκολα στο τρακτέρ και με χαμηλό κόστος. Τότε όμως η πίεση των αγροτών και των συνδικαλιστών τους προς τη τότε κυβέρνηση προκάλεσε την απόσυρση του μέτρου. Είναι γνωστή η απέχθεια και των συνδικαλιστών σε κάθε μορφή αξιολόγησης και ελέγχου. Το αποτέλεσμα όμως είναι κάθε χρόνο να θρηνούμε δεκάδες θανάτους. Μήπως είναι καιρός να ξαναδούμε το θέμα; Μήπως το Υπουργείο Γεωργίας (και ο συντοπίτης μας Υπουργός) πρέπει να επανέλθει στο θέμα και να επιβάλει τη προσθήκη κατασκευών ασφαλείας σε όλα τα τρακτέρ; Καταλαβαίνω ότι αυτό θα προσθέσει ένα ακόμα κόστος στους αγρότες που τόσο πολύ φορολογούνται πλέον και τους δημιουργεί δυσκολίες να επιβιώσουν. Αλλά πόσο αξίζει η ζωή ενός νεαρού ατόμου; Μήπως υπάρχει δυνατότητα επιδότησης του μέτρου; Σίγουρα όμως κάτι πρέπει να γίνει για να μειωθούν τα θανατηφόρα ατυχήματα. Θα μπορούσαν οι αγροτοσυνδικαλιστές να πρωτοστατήσουν σε μια τέτοια ρύθμιση. Θα είναι μια ευχάριστη αλλαγή της νοοτροπίας του "δώσε" χωρίς υποχρεώσεις και ίσως η αρχή για να ξαναγίνει η χώρα μας κανονική και να αρχίσει να αναπτύσσεται και πάλι.
* Γράφει ο Φάνης Γέμτος
Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
