Είναι προφανές ότι αν καλλιεργούμε λίγες δεκάδες ή εκατοντάδες στρέμματα η παρακολούθηση αυτή μπορεί να είναι συχνή και να μας δίνει έγκαιρα ενδείξεις για να επέμβουμε. Αυτό συνήθως κάνουμε στις μεγάλες καλλιέργειες όπως το βαμβάκι, το σιτάρι, το καλαμπόκι κλπ. Παρακολουθούμε την καλλιέργεια και όταν η προσβολή φτάσει σε κάποιο όριο επεμβαίνουμε. Εδώ μπαίνει και η έννοια του οικονομικού κατωφλίου. Δηλαδή επεμβαίνουμε όταν η αναμενόμενη οικονομική ζημία ξεπερνά το κόστος της επέμβασης. Οι παλαιότεροι από τους αγρότες σαν και εμένα θα θυμούνται τις οδηγίες του Οργανισμού Βάμβακος για το πότε θα ψεκάσουμε.Μας σύστηναν να πηγαίνουμε διαγώνια στο χωράφι να μαζεύουμε 50 τυχαία καρύδια και αν το ποσοστό προσβολής ξεπερνούσε ένα όριο να αρχίσουμε ψεκασμούς.
Στις δενδρώδεις καλλιέργειες συνήθως ακολουθείται μια πολιτική προληπτικών ψεκασμών. Συνήθως υπάρχει κάποιο πρόγραμμα που ακολουθείται και οι ψεκασμοί γίνονται σύμφωνα με το πρόγραμμα για να προλάβουν προσβολές και ζημίες που έχουν υψηλό κόστος. Η υψηλή αξία της παραγωγής καλύπτει το μεγαλύτερο κόστος της φυτοπροστασίας.
Στις δύο περιπτώσεις η έγκαιρη διάγνωση του προβλήματος κάνει την καταπολέμηση επιτυχημένη και χαμηλού κόστους. Το κόστος δεν είναι μόνο το κόστος των φαρμάκων και των μηχανημάτων εφαρμογής αλλά και το κόστος από μείωση της παραγωγής ή της ποιότητας των προϊόντων.Το πρόβλημα της έγκαιρης διάγνωσης έχει δύο μορφές:
Τη διάγνωση σε μεγάλα αγροκτήματα όπου συχνή παρακολούθηση των φυτών είναι δύσκολη. Επομένως ένα σύστημα με αυτοματοποιημένη διάγνωση όπως η πτήση ενός drone (εναέριο όχημα χωρίς πιλότο) με κατάλληλους αισθητήρες κάνει τη δουλειά αυτό εύκολη.
Σε μικρά αγροκτήματα είναι σημαντικό να κάνουμε τη διάγνωση πριν γίνουν εμφανή τα συμπτώματα της προσβολής. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορες τεχνικές.
Μια δυνατότητα είναι να χρησιμοποιήσουμε πρότυπα πρόβλεψης προσβολής με βάση μετεωρολογικά στοιχεία. Μετεωρολογικοί σταθμοί εγκαθίστανται στην περιοχή και έχουν λογισμικό που κάνει προειδοποιήσεις για τους κινδύνους προσβολών. Οι προειδοποιήσεις αυτές μπορούν να βοηθήσουν τους αγρότες να κάνουν όχι μόνο ορθές επεμβάσεις αλλά και να τις μειώσουν στο ελάχιστο μειώνοντας το κόστος παραγωγής και επιτρέποντας τη γρήγορη απόσβεση του εξοπλισμού. Η ανάλυση του κόστους οφέλους από κάθε δράση είναι ένα στοιχείο που λείπει από την ελληνική γεωργία και το μυαλό των αγροτών. Αυτό μου θυμίζει μια εκδήλωση που κάναμε πριν από χρόνια σε μια από τις επαρχιακές πρωτεύουσες του Νομού. Πολλοί αγρότες που μίλησαν πριν από εμένα ζητούσαν από τον ΕΛΓΑ να τους εγκαταστήσει μετεωρολογικούς σταθμούς για να δημιουργηθεί ένα σύστημα προειδοποιήσεων. Όταν ήρθε η σειρά μου να μιλήσω τους είπα γιατί δεν αγοράζουν οι ίδιοι του σταθμούς και να οργανώσουν μόνοι του το σύστημα προειδοποιήσεων. Από ότι έμαθα από φοιτητές μου που ήταν στο ακροατήριο τα σχόλια από τους αγρότες ήταν «τι λέει ο βλάκας! Να πληρώσουμε εμείς;». Προφανώς η εξοικονόμηση δεκάδων χιλιάδων ευρώ κάθε χρόνο από μια επένδυση λίγων χιλιάδων ευρώ ήταν αδιανόητη. Αρκεί να πλήρωνε κάποιος άλλος και κυρίως το σπάταλο τότε δημόσιο. Αυτό φυσικά είναι ένα δείγμα νοοτροπίας που πρέπει να αλλάξει άμεσα αν θέλουμε να σταθούμε οικονομικά ως αγροτική οικονομία και αγρότες και φυσικά ως χώρα να βγούμε από την οικονομική κρίση μου μας ταλαιπωρεί.
Σε πολλές περιπτώσεις έχουν αναπτυχθεί πρότυπα που μπορούν να βοηθήσουν τους αγρότες στη διαχείριση των καλλιεργειών τους. Ένα τέτοιο λογισμικό έχει αναπτυχθεί για το σκληρό στάρι από την Barilla στην Ιταλία στο οποίο έχω αναφερθεί και παλαιότερα. Ένα πυκνό δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών που έχει εγκατασταθεί στην Ιταλία δίνει τη δυνατότητα καταγραφής και πρόβλεψης του καιρού για μικρό χρονικό διάστημα. Με βάση τα στοιχεία του χωραφιού και της καλλιέργειας (ποικιλία κλπ) βοηθά τον αγρότη τόσο στη λίπανση (π.χ. να εφαρμόσει το άζωτο όταν αναμένεται βροχή για να το βοηθήσει να διεισδύσει το έδαφος και να μειωθούν οι απώλειες) αλλά και προειδοποιεί για τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών όπως η σεπτόρια και πότε πρέπει να ψεκάσει. Το πρότυπο αυτό υπάρχει στο διαδίκτυο με το όνομα granoduro. Οι αγρότες της Ιταλίας μπορούν να το χρησιμοποιούν με μια μικρή συνδρομή. Η BarillaHellas προσπαθεί να το εφαρμόσει πιλοτικά και στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στη Θεσσαλία με εγκατάσταση κάποιων μετεωρολογικών σταθμών. Τέτοια πρότυπα υπάρχουν και για άλλες καλλιέργειες και μπορούν πραγματικά να μειώσουν το κόστος της φυτοπροστασίας αλλά και να βελτιώσουν την παραγωγή (ποσότητα και ποιότητα) αλλά δυστυχώς προϋποθέτει ευρύτερες συνεργασίες που είναι ιδιαίτερα δύσκολες για τους αγρότες μας. Ίσως να αλλάξουμε στο χείλος της καταστροφής;
Γράφει ο Φάνης Γέμτος
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
