Θα προσπαθήσω να δώσω μια εικόνα πώς εφαρμόζεται στις δύο περιπτώσεις ώστε οι αγρότες μας να γνωρίζουν τις δυνατότητες που υπάρχουν.
Με βάση ιστορικά στοιχεία
Όπως ανέφερα ιστορικά στοιχεία είναι η παραγωγή των τμημάτων του αγρού, το ανάγλυφό του, η σύσταση του εδάφους και τα θρεπτικά στοιχεία του. Εάν έχετε ένα αγροτεμάχιο 100 στρεμμάτων τότε μπορείτε να το χωρίσετε σε μικρότερα τεμάχια π.χ. των τεσσάρων στρεμμάτων. Αυτό γίνεται με δημιουργία ενός πλέγματος γραμμών όπως φαίνεται στην εικόνα 1. Εάν πάρετε δείγματα εδάφους από κάθε τμήμα και τα ενοποιήσετε με ανάμιξη τότε έχετε τα χαρακτηριστικά του εδάφους στα τεμάχια αυτά. Εδώ έρχεται μια νέα έννοια αυτή της ζώνης διαχείρισης, όπως ονομάζονται περιοχές του αγρού με παρόμοια χαρακτηριστικά που επιδέχονται κοινή διαχείριση. Δηλαδή δημιουργούμε στο χωράφι περιοχές όπου θα εφαρμόσουμε κοινές καλλιεργητικές φροντίδες και εισροές. Ο παραγωγός μπορεί να επιλέξει ποιους παράγοντες και ποιες μεταχειρίσεις να μεταβάλει χωρικά, λ.χ. την άρδευση, το κλάδεμα, τη λίπανση, τους ψεκασμούς ή να πραγματοποιήσει επιλεκτική συγκομιδή (διαφοροποιημένη διαχείριση). Στη συζήτησή μας μπορούμε να δημιουργήσουμε ζώνες με κοινά χαρακτηριστικά εδάφους όπως pH, περιεκτικότητα σε οργανική ουσία , μηχανική σύσταση και θρεπτικών στοιχείων. Ο αγρότης στο χωράφι που φαίνεται στην εικόνα 2 μπορεί να κάνει μεταβλητή εφαρμογή ασβέστου για να διορθώσει την οξύτητα του χωραφιού του και να προσεγγίσει ένα pH κοντά στο 7 που είναι ένα ουδέτερο έδαφος. Ή θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το χάρτη της περιεκτικότητας του εδάφους σε φώσφορο για να κάνει τη λίπανση και να προσθέσει περισσότερο φώσφορο στο Νότιο τμήμα του αγρού.
Μια δεύτερη προσέγγιση που μπορούμε να κάνουμε είναι να ακολουθήσουμε μια τακτική αντικατάστασης των στοιχείων που αφαιρούνται από τα διάφορα σημεία του χωραφιού με την παραγωγή. Δηλαδή με βάση τους χάρτες παραγωγής μπορούμε να εκτιμήσουμε τα θρεπτικά στοιχεία που αφαιρούνται από το χωράφι σε κάθε υποτεμάχιο του χωραφιού με τη παραγωγή και να τα αντικαταστήσουμε με τη λίπανση υπολογίζοντας κάθε φορά και το βαθμό απόδοσης του λιπάσματος που εφαρμόζουμε. Στην εικόνα 4 φαίνεται ένας οπωρώνας μήλων στην Αγιά όπου έχουμε εκτιμήσει την απομάκρυνση του καλίου από την παραγωγή. Δεδομένου ότι ο παραγωγός εφαρμόζει το λίπασμα με τα χέρια μπορούμε εύκολα να πούμε ότι σε κάθε δένδρο ή ομάδα δένδρων (π.χ. ανά πέντε) που αντιπροσωπεύει η κάθε κουκκίδα του χάρτη μπορούμε να εφαρμόζουμε διαφορετική ποσότητα λιπάσματος εξασφαλίζοντας μια ισορροπία στο χωράφι. Η προσέγγιση αυτή προϋποθέτει ότι υπάρχουν ορισμένες συνθήκες στο χωράφι μας. Πρώτον ότι πριν από την εφαρμογή της διαφοροποιημένης λίπανσης το χωράφι έχει παντού επάρκεια στοιχείων και με την αντικατάσταση όσων αφαιρούνται επαναφέρουμε την κατάσταση. Δεύτερον δεν συμβαίνουν φαινόμενο όπως η παρενιαυτοφορία δηλαδή το φαινόμενο κατά το οποίο μια χρονιά με υψηλή παραγωγή ακολουθείται από μια χρονιά με μικρή. Σε αυτή τη περίπτωση η προσέγγιση πρέπει να είναι διαφορετική. Δηλαδή τη χρονιά που ακολουθεί τη μικρή παραγωγή να προσθέτουμε περισσότερο λίπασμα για να έχει τη χρονιά της μεγάλης παραγωγής αρκετά θρεπτικά στοιχεία για να καλύψει τις ανάγκες της παραγωγής αλλά και τη δημιουργία ανθέων για την επόμενη χρονιά.
Πρέπει να γίνει αντιληπτό και είμαι βέβαιος ότι οι αγρότες καταλαβαίνουν τι λέω ότι η γεωργική παραγωγή είναι ένα πολύ πολύπλοκο σύστημα. Δεκάδες παράγοντες συνεργάζονται με τελικό αποτέλεσμα την παραγωγή και την ποιότητα των προϊόντων. Πολλοί από αυτούς είναι σχετικά σταθεροί όπως το έδαφος, άλλοι ευμετάβλητοι όπως ο καιρός και άλλους επηρεάζουμε εμείς όπως λιπάνσεις, ποικιλίες κλπ. Εδώ σημαντικό ρόλο παίζει η ικανότητα του αγρότη να κάνει τους καλύτερους συνδυασμούς για το άριστο αποτέλεσμα. Η τεχνολογία του δίνει επιπλέον πληροφορίες από αυτές που έχει με τις αισθήσεις του και τεχνικές για να πετύχει τους στόχους που είναι η παραγωγή υψηλής ποιότητας και χαμηλού κόστους τροφίμων και πρώτων υλών για την κοινωνία με το χαμηλότερο δυνατό κόστος για να ζήσει ο ίδιος ενώ θα πρέπει να προστατεύσει τους φυσικούς πόρους που διαχειρίζεται όπως το έδαφος, το νερό, η ενέργεια κλπ
Σε όλες τις εκτιμήσεις και εφαρμογές που κάναμε πετύχαμε σημαντικές μειώσεις στα εφαρμοζόμενα λιπάσματα με σημαντική μείωση του κόστους παραγωγής. Μειώσεις της τάξης του 20-50% των εφαρμοζόμενων λιπασμάτων είναι δυνατό να επιτευχθούν. Στην ωφέλεια θα πρέπει να συνυπολογιστεί τόσο η εξοικονόμηση φυσικών πόρων όσο και η μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον.
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
