Ένα από τα συστήματα που οφείλω να πω ότι το έχω αδυναμία ίσως επειδή δουλεύω 35 χρόνια με αυτά είναι τα συστήματα γεωργίας συντηρήσεως. Τα συστήματα αυτά χρησιμοποιούν τρεις βασικές καλλιεργητικές πρακτικές:
1. Την ελάχιστη διατάραξη του εδάφους δηλαδή την ελάχιστη κατεργασία του εδάφους με την εφαρμογή ακαλλιέργειας
2. Τη χρήση αμειψισπορών μεγάλου κύκλου που περιορίζει τα παράσιτα (έντομα, μύκητες, ζιζάνια), μειώνει γενικά τις εισροές (πχ τα αζωτούχα λιπάσματα με τη χρήση ψυχανθών) επιτυγχάνοντας συνήθως καλύτερες αποδόσεις και
3. Τη χρήση καλλιεργειών φυτοκάλυψης που προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση, αυξάνουν την οργανική ουσία του εδάφους, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για καταπολέμηση των ζιζανίων.
Τα συστήματα ακαλλιέργειας έχουν το σημαντικό πλεονέκτημα ότι χρησιμοποιούν ελάχιστα μηχανήματα ενώ δεν απαιτούν τρακτέρ πολύ μεγάλης ισχύος. Πριν από λίγες εβδομάδες σας είχα παρουσιάσει ένα αγρόκτημα την Αγγλία που καλλιεργούσε χιλιάδες στρέμματα με δύο σπαρτικές για ακαλλιέργεια, ένα ψεκαστικό και μια θεριζοαλωνιστική. Ας δούμε τι σημαίνει αυτό από πλευράς κόστους σε χειμερινές καλλιέργειες σιτηρών ή ψυχανθών. Σήμερα ο αγρότης έχει ένα τρακτέρ, ένα άροτρο, δισκοσβάρνα και προετοιμασίας (στην οικονομική περίπτωση) ή σβολοτρίφτη (στην ακριβή) και μια σπαρτική. Ένας αγρότης που εφαρμόζει ακαλλιέργεια χρειάζεται ένα τρακτέρ και μια σπαρτική. Η σπαρτική για ακαλλιέργεια είναι βέβαια μια ακριβότερη μηχανή. Για παράδειγμα η σπαρτική για ακαλλιέργεια της KUHN που αγόρασε το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κόστισε 37.000 €. Το άροτρο και τα λοιπά μηχανήματα σε ένα συμβατικό αγρόκτημα κοστίζουν λιγότερο, υπολογίζω κοντά στα 25.000 €. Υπάρχει όμως μια πολύ σημαντική διαφορά. Αν δεχτούμε ότι κάθε φθινόπωρο έχουμε 20 μέρες για εργασία του αρότρου μετά από τις πρώτες βροχές τότε ο αγρότης θα καλύψει με ένα τρακτέρ 100-120 ίππων το πολύ 750 στρέμματα. Αντίθετα η σπαρτική που έχει πλάτος εργασίας 3 μέτρα και ταχύτητα εργασίας 10 km/h και απόδοση 70% θα σπέρνει 20 περίπου στρέμματα την ώρα ή 200 στρέμματα την ημέρα ή 4.000 στρέμματα σε 20 μέρες. Διατηρώ τις 20 μέρες παρόλο που η σπαρτική για ακαλλιέργεια μπορεί να σπείρει και σε ξηρό έδαφος και να περιμένει τη βροχή για να φυτρώσει. Δηλαδή στη μια περίπτωση έχουμε να αποσβέσουμε το τρακτέρ, ας πούμε 60.000 € και 25.000 τα μηχανήματα και στην άλλη 97.000 €. Με επιτόκια 6% και απόσβεση σε 15 χρόνια στη πρώτη περίπτωση έχουμε κεφάλαιο 85.000 +τόκους 38.250 =123,250, για 15 χρόνια 8.217 €/χρόνο και για 750 στρέμματα 10,95 €/στρέμμα. Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε κεφάλαιο97.000€ + τόκους 43.650 ε = 140.650 €, για 15 χρόνια 9.377 €/χρόνο και για 4000 στρέμματα 2,34 €/στρέμμα. Αυτά χωρίς να λογαριάσω ότι με το όργωμα θα χρειαστεί διπλάσιο πετρέλαιο και πολύ περισσότερο χρόνο να συνδυάσει τις εργασίες.
Προφανώς ο αναγνώστης θα έχει την απορία που θα βρεθούν αυτά τα στρέμματα για να κάνουμε τη δουλειά. Δεν υπάρχουν πολλοί αγρότες που έχουν 750 στρέμματα και φυσικά μάλλον απίθανο να βρεθεί αγρότης με 4.000. Εδώ έρχεται το πρόβλημα της συνεργασίας των αγροτών και της δημιουργίας ομάδων για κοινή χρήση των μηχανημάτων αλλά και της καλλιέργειας. Σκεφτείτε ότι ο αγρότης της πρώτης περίπτωσης με 250 στρέμματα θα έχει να πληρώσει σχεδόν 33 €/ στρέμμα και με 375 στρέμματα σχεδόν 22€/στρέμμα. Αν λογαριάσετε ότι οι περισσότεροι αγρότες είναι πιο κοντά στα 250 παρά στα 750 στρέμματα τότε έχετε μια εικόνα του κόστους που πρέπει να καλύψει ο αγρότης. Προσθέστε το κόστος του πετρελαίου, του σπόρου, των λιπασμάτων, της ζιζανιοκτονίας και της συγκομιδής τότε έχετε ένα κόστος πάνω από 70€/στρέμμα. Αν πάμε ένα βήμα παρακάτω και θεωρήσουμε ότι ο αγρότης καλλιεργεί σιτάρι με παραγωγή 300 κιλά το στρέμμα και τιμή 200 €/τόνο τότε θα εισπράξει 60€/στρέμμα. Θα πρέπει επομένως ο αγρότης να πληρώσει κάτι από τις επιδοτήσεις που παίρνει για να καλύψει τη καλλιέργεια. Τώρα μπορεί ο καθένας να καταλάβει γιατί οι αγρότες συνεχώς διαμαρτύρονται ότι δεν «βγαίνουν». Αντίθετα στην περίπτωση της ακαλλιέργειας ακόμη και με παραγωγή 250 κιλών/στρέμμα ο αγρότης θα κερδίσει και θα έχει ένα εισόδημα. Η δημιουργία ομάδας με την ακαλλιέργεια είναι πολύ ευκολότερη καθώς είναι μόνο ένα μηχάνημα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους. Ο κάθε αγρότης διατηρεί το χωράφι του αν θέλει και το περιποιείται όπως θεωρεί ο ίδιος καλύτερα. Μπορεί όμως να προχωρήσει σε κοινή αγορά των εισροών αλλά και κοινή πώληση της παραγωγής επιτυγχάνοντας καλύτερες τιμές που αυξάνουν επιπλέον το εισόδημά του.
Συμπέρασμα: συνδυασμός ακαλλιέργειας με ομαδική εργασία μπορεί να περιορίσει το κόστος της καλλιέργειας και να δώσει εισόδημα στο γεωργό που θα προστεθεί στην επιδότηση που του δίνει το κοινωνικό σύνολο για να τον ενισχύσει.
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
