Αρχαία μικρόβια απειλούν με παράξενες πανδημίες

ΝΕΚΡΟΖΩΝΤΑΝΑ, ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΕΩΣ ΚΙ ΕΝΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΡΚΤΙΚΟΥΣ ΠΑΓΟΥΣ ΤΗΣ ΣΙΒΗΡΙΑΣ

Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια παράξενη νέα απειλή πανδημίας, προειδοποιούν οι επιστήμονες, καθώς αρχαίοι ιοί που έχουν παγώσει στους μόνιμους ή αρχαίους παγετούς της Αρκτικής θα μπορούσαν κάποια μέρα να απελευθερωθούν λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας της Γης και να προκαλέσουν έκρηξη μεγάλης πανδημίας.

Στελέχη από αυτά τα «μικρόβια - μαθουσάλες» -ή «ιούς ζόμπι» όπως είναι επίσης γνωστά- έχουν ήδη απομονωθεί από ερευνητές που έχουν εκφράσει φόβους ότι θα μπορούσε να προκληθεί μια νέα παγκόσμια ιατρική έκτακτη ανάγκη - όχι από μια ασθένεια νέα στην επιστήμη, αλλά από μια ασθένεια που θα έρχεται από το μακρινό παρελθόν.
Ως αποτέλεσμα, οι επιστήμονες άρχισαν να σχεδιάζουν ένα δίκτυο παρακολούθησης της Αρκτικής που θα εντοπίζει πρώιμες περιπτώσεις ασθένειας που προκαλείται από αρχαίους μικροοργανισμούς. Επιπλέον, θα παρέχει καραντίνα και εξειδικευμένη ιατρική περίθαλψη σε μολυσμένα άτομα, σε μια προσπάθεια να περιορίσει το ξέσπασμα και να αποτρέψει τη μετακίνηση των μολυσμένων ατόμων εκτός περιοχής.
«Αυτήν τη στιγμή, οι αναλύσεις των απειλών πανδημίας επικεντρώνονται σε ασθένειες που μπορεί να εμφανιστούν σε νότιες περιοχές και στη συνέχεια να εξαπλωθούν στον Βορρά», δήλωσε ο γενετιστής Jean-Michel Claverie του Πανεπιστημίου Aix-Marseille.
«Αντίθετα, λίγη προσοχή έχει δοθεί σε ένα ξέσπασμα που θα μπορούσε να εμφανιστεί στον μακρινό Βορρά και στη συνέχεια να ταξιδέψει νότια - και αυτό είναι μια παράβλεψη, πιστεύω. Υπάρχουν ιοί εκεί πάνω που έχουν τη δυνατότητα να μολύνουν ανθρώπους και να ξεκινήσουν μια νέα επιδημία».
«Δεν ξέρουμε ποιοι ιοί βρίσκονται εκεί έξω στον μόνιμο παγετό, αλλά νομίζω ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να υπάρχει κάποιος ικανός να προκαλέσει ξέσπασμα ασθένειας - ας πούμε για μια αρχαία μορφή πολιομυελίτιδας. Πρέπει να υποθέσουμε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί», επιβεβαιώνει η ιολόγος Marion Koopmans του Ιατρικού Κέντρου Erasmus στο Ρότερνταμ.
ΟΙ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ ΠΟΥ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΣΙΒΗΡΙΑ
Το 2014, ο Claverie ηγήθηκε μιας ομάδας επιστημόνων που απομόνωσαν ζωντανούς ιούς στη Σιβηρία και έδειξαν ότι μπορούσαν ακόμη να μολύνουν μονοκύτταρους οργανισμούς - παρόλο που είχαν θαφτεί στον μόνιμο παγετό για χιλιάδες χρόνια. Περαιτέρω έρευνα, που δημοσιεύθηκε πέρυσι, αποκάλυψε την ύπαρξη πολλών διαφορετικών στελεχών ιών από επτά διαφορετικές τοποθεσίες στη Σιβηρία και έδειξε ότι θα μπορούσαν να μολύνουν καλλιεργημένα κύτταρα. Ένα δείγμα ιού ήταν 48.500 ετών.
«Οι ιοί που απομονώσαμε ήταν ικανοί να μολύνουν μόνο αμοιβάδες και δεν ενέχουν κίνδυνο για τους ανθρώπους», είπε ο Claverie. «Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι άλλοι ιοί -που επί του παρόντος έχουν παγώσει στον μόνιμο παγετό- ενδέχεται να μην είναι σε θέση να προκαλέσουν ασθένειες στους ανθρώπους. Έχουμε εντοπίσει, για παράδειγμα, γονιδιωματικά ίχνη ιών ευλογιάς και ερπητοϊών, που είναι γνωστά ανθρώπινα παθογόνα».
Οι μόνιμοι παγετοί καλύπτουν το ένα πέμπτο του βόρειου ημισφαιρίου και αποτελούνται από χώμα που έχει διατηρηθεί σε θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν για μεγάλες περιόδους. Ορισμένα στρώματα έχουν παραμείνει παγωμένα για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, ανακάλυψαν οι επιστήμονες.
«Το κρίσιμο σημείο για τον μόνιμο πάγο είναι ότι είναι κρύος, σκοτεινός και στερείται οξυγόνου, πράγμα που είναι τέλειο για τη διατήρηση του βιολογικού υλικού», είπε ο Claverie στον Observer την περασμένη εβδομάδα. «Θα μπορούσατε να βάλετε ένα γιαούρτι σε μόνιμο παγετό και μπορεί να είναι ακόμη βρώσιμο 50.000 χρόνια αργότερα».
ΑΙΩΝΙΟΙ ΠΑΓΟΙ ΠΟΥ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΣΗΜΕΡΑ
Αλλά αυτοί οι μόνιμοι πάγοι αλλάζουν. Τα ανώτερα στρώματα των κύριων αποθεμάτων του πλανήτη -στον Καναδά, τη Σιβηρία και την Αλάσκα- λιώνουν, καθώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει δυσανάλογα την Αρκτική. Σύμφωνα με τους μετεωρολόγους, η περιοχή θερμαίνεται αρκετές φορές πιο γρήγορα από τον μέσο ρυθμό αύξησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Ωστόσο, δεν είναι η άμεση τήξη του μόνιμου παγετού που ενέχει τον πιο άμεσο κίνδυνο, πρόσθεσε ο Claverie. «Ο κίνδυνος προέρχεται από μια άλλη επίδραση της υπερθέρμανσης του πλανήτη: την εξαφάνιση του θαλάσσιου πάγου της Αρκτικής. Αυτό επιτρέπει αυξήσεις στη ναυτιλία, την κυκλοφορία και τη βιομηχανική ανάπτυξη στη Σιβηρία. Σχεδιάζονται τεράστιες εξορυκτικές εργασίες και πρόκειται να ανοίξουν τεράστιες τρύπες στον βαθύ μόνιμο πάγο για την εξαγωγή πετρελαίου και μεταλλευμάτων.
«Αυτές οι επεμβάσεις θα απελευθερώσουν τεράστιες ποσότητες παθογόνων που εξακολουθούν να ευδοκιμούν εκεί. Οι ανθρακωρύχοι θα μπουν και θα αναπνεύσουν τους ιούς. Οι επιπτώσεις μπορεί να είναι καταστροφικές».
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο μόνιμος πάγος -στα βαθύτερά του επίπεδα- μπορεί να περιέχει ιούς ηλικίας έως και ενός εκατομμυρίου ετών και επομένως θα είναι πολύ παλαιότεροι από το δικό μας είδος, το οποίο πιστεύεται ότι εμφανίστηκε πριν από περίπου 300.000 χρόνια.
«Το ανοσοποιητικό μας σύστημα μπορεί να μην έχει έρθει ποτέ σε επαφή με μερικά από αυτά τα μικρόβια και αυτό είναι μια άλλη ανησυχία», λέει ο Claverie. «Το σενάριο ενός άγνωστου ιού που μόλυνε κάποτε έναν Νεάντερταλ να επιστρέψει σε εμάς, αν και απίθανο, έχει γίνει μια πραγματική πιθανότητα», προσθέτει.