Από τον Λεωνίδα Τζέκα
Η Μαγνησία είναι μια πανέμορφη περιοχή, που διαθέτει φυσική ομορφιά αλλά και μεγάλο αρχαιολογικό και πολιτιστικό πλούτο. Οι αμέτρητοι αρχαιολογικοί θησαυροί αποτελούν πόλο έλξης για πολλούς τουρίστες.
Το Διμήνι, ο γνωστός οικισμός της Νεότερης Νεολιθικής Εποχής, είναι ένα από αυτά και απέχει μόλις πέντε χιλιόμετρα από τον Βόλο. Η «Ε.τ.Δ.» επισκέφτηκε τον χώρο, φωτογράφισε και θαύμασε την απλότητα και την ομορφιά που είχαν στην αρχιτεκτονική δομή οι άνθρωποι την εποχή εκείνη.
Είναι ένας μεγάλος, τέλεια οργανωμένος οικισμός, που χτίστηκε με μία πρώιμη πολεοδομική αντίληψη πάνω σε χαμηλό λόφο ύψους 16 μ., σχεδόν δίπλα από τη θάλασσα, με πρόσβαση σε πεδινές εκτάσεις, κατάλληλες για γεωργική καλλιέργεια και κτηνοτροφία. Ο οικισμός αποτελεί τη χρονολογική συνέχεια του οικισμού του Σέσκλου, ιδρύθηκε στο τέλος της 5ης χιλιετίας π.Χ. και σύμφωνα με τις ανασκαφικές έρευνες παρουσιάζει μια αδιάκοπη κατοίκηση μέχρι και τη Μυκηναϊκή περίοδο (12 αι. π.Χ.), αποτελώντας έτσι ένα από τα μοναδικά παραδείγματα στην Ελλάδα όπου μπορεί κανείς να ανιχνεύσει τα στάδια της μετάβασης από αυτάρκη νεολιθικό οικισμό σε μια μυκηναϊκή πόλη.
Η κάτοψη του οικισμού, έκτασης 30 στρεμμάτων, σώζεται ακέραιη στο σύνολό της, αποτελώντας πρότυπο για τη μελέτη της νεολιθικής αρχιτεκτονικής, με τη μοναδική χωροταξική οργάνωση του οικισμού. Το Διμήνι ξεχωρίζει από τους άλλους νεολιθικούς οικισμούς γιατί παρουσιάζει ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό στοιχείο, τους έξι λιθόκτιστους περίβολους, που είχαν οικοδομηθεί γύρω από τον οικισμό κατά ζεύγη, με σκοπό πιθανότατα να στηρίζουν το έδαφος και να ορίζουν τον χώρο. Η κεραμική, που βρέθηκε στον οικισμό, γνωστή ως κεραμική «Διμηνιου», χαρακτηρίζεται από αγγεία με σκούρα διακόσμηση από γεωμετρικά μοτίβα, που καλύπτει όλη την ανοιχτόχρωμη επιφάνειά τους.
Οι περίβολοι αυτοί, που αρχικά χαρακτηρίστηκαν από τον Χρ. Τσούντα και αργότερα και από άλλους ερευνητές ως αμυντικοί, αργότερα ερμηνεύτηκαν από τον καθηγητή Γ.Χ. Χουρμουζιάδη ως καθαρά, χωροταξικά στοιχεία που συνέλαβαν στην οργάνωση του χώρου του οικισμού σε περιοχές οικοτεχνικής δραστηριότητας. Στον χώρο που δημιουργείται ανάμεσα στα ζεύγη των περιβόλων κτίστηκαν απλά μονόχωρα ή δίχωρα σπίτια με βοηθητικά παράπλευρα κτίσματα.
Τα σπίτια του νεολιθικού οικισμού είναι κατασκευασμένα από ανθεκτικά υλικά (πέτρα, πηλός) και έχουν ορθογώνια κάτοψη με ένα ή δύο δωμάτια.
Τα θεμέλια είναι λίθινα και η ανωδομή αποτελείται από ωμά πλιθιά. Στο τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ. και στις αρχές της εποχής του Χαλκού η πρόσβαση στην κεντρική αυλή περιορίστηκε και στο εσωτερικό της κατασκευάστηκε ένα μεγάλο, μεγαροειδές κτίριο όπου κατοικούσε μία μεγάλη, αγροτική οικογένεια.
Αξιοσημείωτη είναι στο Διμήνι και η εξειδίκευση στην παραγωγή κοσμημάτων (βραχιόλια, περίαπτα, χάντρες) από όστρακο σπονδύλου, τα οποία προωθούνται, όπως και η κεραμική, μέσω δικτύου ανταλλαγών πέρα από τα όρια του οικισμού.
Τα αντικείμενα αυτά αποτελούν, μαζί με τα δακτυλιόσχημα περίαπτα, τις αιχμές βελών από οψιανό της Μήλου και τα μέταλλα, αντικείμενα κοινωνικού γοήτρου μιας γεωργοκτηνοτροφικής κοινότητας που μεταλλάσσεται.
Η έρευνα στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο του Διμηνίου ξεκίνησε το 1886, με την ανασκαφή του θολωτού τάφου «Λαμιόσπιτο». Σε απόσταση 300 μέτρων ανατολικά από τον θολωτό τάφο και πάνω στον λόφο αποκαλύφθηκε ο νεολιθικός οικισμός και 16 κιβωτιόσχημοι τάφοι της Μέσης Εποχής Χαλκού καθώς και 2 τάφοι της Ύστερης Εποχής Χαλκού. Στη δεκαετία του 1970 ο Γ.Χ. Χουρμουζιάδης πραγματοποίησε στον λόφο, συμπληρωματική ανασκαφική έρευνα, με σκοπό τον επαναπροσδιορισμό της αρχιτεκτονικής του οικισμού και ιδιαίτερα της λειτουργίας των νεολιθικών περιβόλων. Μετά τις έρευνες οι ανασκαφές σταμάτησαν στον νεολιθικό οικισμό.
Μετά από χρόνια συνεχίστηκαν οι ανασκαφές στα ανατολικά του λόφου.
Οι έρευνες αποκάλυψαν για πρώτη φορά οικιστικό στρώμα της Μυκηναϊκής Εποχής. Τα αρχιτεκτονικά λείψανα θεωρήθηκαν από την αρχή σημαντικά γιατί συνδέθηκαν με τους δύο ήδη γνωστούς μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους.
Οι αρχαιότητες που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα στο Διμήνι περιλαμβάνουν τον νεολιθικό οικισμό κάτω στον λόφο, τμήμα του μυκηναϊκού οικισμού ανατολικά του λόφου και δύο θολωτούς μυκηναϊκούς τάφους. Ο αρχαιολογικός χώρος έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για την επίσκεψη και διευκόλυνση των επισκεπτών.
Ο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος του Διμηνίου περιλαμβάνει τον νεολιθικό οικισμό και τον θολωτό τάφο Τούμπα, πάνω στον λόφο!
