Η ήρεμη γλυκύτητα της Νάξου αναδεικνύεται τέλεια τον Σεπτέμβρη, όταν κοπάσουν τα πλήθη των τουριστών που κατακλύζουν το καλοκαίρι τις Κυκλάδες. Φυσικές ομορφιές, γραφικά χωριά, απομονωμένες, απέραντες παραλίες και ήσυχα ταβερνάκια, συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό χαλάρωσης και ηρεμίας, με το μεγάλο ιστορικό παρελθόν της να παραμένει μια πρόκληση, μέσα από τους αρχαίους ναούς, τις εκκλησίες, τους πύργους και τα κάστρα που υπάρχουν διάσπαρτα σε όλο το νησί.
Η πρώτη εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης φτάνοντας με το πλοίο είναι η Χώρα, μια από τις ομορφότερες πόλεις των Κυκλάδων, χτισμένη αμφιθεατρικά στις πλαγιές του λόφου πάνω από το λιμάνι, με το Κάστρο να ξεχωρίζει στην κορυφή. Αριστερά, στο νησάκι Παλάτια που ενώνεται με τη Χώρα με μια στενή λουρίδα γης, βρίσκεται η «Πορτάρα», ένα από τα πιο επιβλητικά μνημεία του τόπου, μία μαρμάρινη πύλη ύψους 6 μέτρων που κοιτάει το νησί του Απόλλωνα, τη Δήλο.
Το Κάστρο, από τα λίγα σωζόμενα στην Ελλάδα οικιστικά σύνολα χτισμένα με δομή μεσαιωνικής πόλης, κτίστηκε το 1207 μ.Χ., επί Ενετοκρατίας, από τον Μάρκο Σανούδο που κατέλαβε τις Κυκλάδες και ίδρυσε το πανίσχυρο Δουκάτο του Αιγαίου ή της Νάξου ή του Αρχιπελάγους, με έδρα τη Νάξο. Από τους πέντε κυκλικούς πύργους του, σήμερα σώζεται μόνο ο Πύργος των Κρίσπι, γνωστός ως Πύργος του Γλέζου.
Περνώντας την Βόρεια πύλη του Κάστρου, την περίφημη Τρανή Πόρτα, εισέρχεσαι σε άλλο χώρο και χρόνο. Στενά ανηφορικά σοκάκια, καμάρες, σκαλοπάτια και απρόοπτα αδιέξοδα, λουλουδιασμένες αυλές με ασβεστωμένα πεζούλια. Η Μητρόπολη των Καθολικών, η Σχολή των Ουρσουλινών καλογραιών, το μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου των Καπουτσίνων, η Εμπορική Σχολή των Ιησουιτών, όλα μας μεταφέρουν πίσω στο μεσαίωνα. Τα τείχη του Κάστρου σχηματίζονται από τους εξωτερικούς τοίχους των αρχοντικών του 14ου και 15ου αιώνα, με τους οικογενειακούς θυρεούς στις προσόψεις τους, που κατοικούνται σήμερα από τους απογόνους των ευγενών Ενετών.
Η Απείρανθος, το μαρμάρινο χωριό, όπως την αποκαλούν για τους στρωμένους με μαρμαρόπλακες δρόμους της και τη μεγάλη χρήση του μαρμάρου στο χτίσιμο των σπιτιών, είναι από τα πιο όμορφα και γραφικά ορεινά χωριά των Κυκλάδων.
Ενετικοί πύργοι, παλιά πέτρινα σπίτια, μαρμάρινα στενά καλντερίμια, διατηρούνται σχεδόν ανέπαφα από την περίοδο της Ενετοκρατίας.
Παραδοσιακό χαρακτήρα διατηρούν και τα χωριά Κόρωνος και Κορωνίδα (ή Κωμιακή) παρουσιάζοντας εξαιρετικό αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Στον Απόλλωνα, μικρό γραφικό ψαροχώρι στο βορειότερο άκρο του νησιού, στα αρχαία ορυχεία μαρμάρου, βρίσκεται μισοτελειωμένος ένας τεράστιος, ύψους 10 μέτρων Κούρος, ίσως του Διονύσου, από τον 6ο αιώνα π.Χ..
Οι απέραντες παραλίες της νοτιοδυτικής ακτής χαρακτηρίζονται από λευκή άμμο, διαυγή κρυστάλλινα νερά σε όλες τις αποχρώσεις του γαλάζιου και δάση από κέδρους που ξεκινούν πίσω από τους αμμόλοφους.
Δίπλα στη Χώρα, βρίσκεται η απάνεμη παραλία του Αγίου Γεωργίου, με ρηχά νερά και ταβερνάκια κυριολεκτικά πάνω στην άμμο. Νοτιότερα συναντάμε μία από τις ωραιότερες παραλίες της Μεσογείου, τον Άγιο Προκόπιο, ενώ στη συνέχεια την Αγία Άννα και την ατελείωτη παραλία της Πλάκας, όπου η ελεύθερη οπτική, μάς κάνει να χάνουμε την αίσθηση του χρόνου.
Στη Μικρή Βίγλα, η πάντα προστατευμένη από το Βοριά θαυμάσια αμμουδιά της Σαχάρας στο Νότο, χωρίζεται από τον ανεμοδαρμένο, ιδανικό για ιστιοσανίδα Ορκό στη βόρεια πλευρά, με ένα μικρό ακρωτήρι όπου, ανάμεσα στους σχηματισμούς των λευκών βράχων και τα βαθυγάλαζα νερά, ξεδιπλώνονται μικρές παραλίες αριστουργήματα.
Ο ήλιος δύει ρίχνοντας το φώς του στους τοίχους του Κάστρου της Χώρας.
Αυτά τα ελάχιστα δευτερόλεπτα όπου όλα αλλάζουν χρώμα είναι μαγευτικά. Καθώς το καλοκαίρι στις Κυκλάδες διαρκεί περισσότερο, η Νάξος τον Σεπτέμβριο είναι ιδανική για εκείνους που θέλουν να απολαύσουν την ησυχία και την απομόνωση στην ομορφιά της φύσης.
