Κείμενο - φωτ.: Δημήτρης Καστανάρας
Ο ήλιος άρχισε να κατεβαίνει ρίχνοντας το χρυσαφένιο του σεντόνι στην λιμνοθάλασσα της Ιερής Πόλης.
Από τον καθρέφτη του αυτοκινήτου μου κοιτάζω την πόλη του Μεσολογγίου που αφήνω πίσω μου, παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής.
Το Μεσολόγγι βρίσκεται νοτιοδυτικά του μεγαλύτερου νομού της χώρας, της Αιτωλοακαρνανίας. Είναι δε -για ιστορικούς κυρίως λόγους- πρωτεύουσα του νομού, αν και με μόλις 13.000 μόνιμους κατοίκους.
Το Μεσολόγγι απλώνεται στις όχθες μιας λιμνοθάλασσας μοναδικής στη χώρα, τόσο για οικονομικούς λόγους, με δεδομένο ότι στην υγρή αγκαλιά της καλλιεργούνται θαλασσινοί θησαυροί, ξεχωριστοί και πεντανόστιμοι (προσφέροντας άμεσα ή έμμεσα εργασία σε σημαντικό μέρος του πληθυσμού) όσο και για αισθητικούς, για τις ρομαντικές ψυχές ντόπιων και επισκεπτών.
Αν ο δρόμος σας φέρει σε τούτη τη γωνιά της χώρας, το Μεσολόγγι αξίζει από κάθε άποψη και την προσοχή και τον χρόνο σας. Μια πόλη που προσφέρει στον επισκέπτη υπέροχες γεύσεις και μυρωδιές και ιδιαίτερες εικόνες.
Ξεκινώντας από τις γεύσεις, ένα μονάχα έχω να σας πω: τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο παράγεται το νοστιμότερο αυγοτάραχο.
Όσο για τις μυρωδιές, περπατώντας σε ένα πεζοδρόμο, σχεδόν στο κέντρο του, μου ήρθαν μυρωδιές από γιασεμιά και άλλων λουλουδιών.
Και αυτή δεν ήταν η μοναδική ευωδιά που τσίγκλησε τη μύτη μου. Στην αγορά της πόλης, με τα παλιά δίπατα κτίρια, τα πλακόστρωτα σοκάκια και τα αναρίθμητα ουζερί, οι «θησαυροί» της λιμνοθάλασσας σερβίρονται σε γευστικές παραλλαγές, που τυραννούν -για καιρό- τη μνήμη του ουρανίσκου με το παραδοσιακό ούζο του Τρικενέ.
Φτάνοντας δε στις εικόνες, αρκεί ένας περίπατος κατά μήκος της παραλίας ή στην απέραντη ευθεία που οδηγεί στην Τουρλίδα τις απογευματινές ώρες.
Ο νοτιοδυτικός προσανατολισμός της πόλης χαρίζει στον ουρανό της ένα από τα πιο όμορφα κόκκινα χρώματα που συνοδεύουν τη δύση του ήλιου τη στιγμή που χάνεται στα νερά της λιμνοθάλασσας και κλέβει το χρώμα από τη γη.
Αν αγαπάτε τη φωτογραφία, τούτη η λιμνοθάλασσα με τις βαρκούλες των ψαράδων, τις ξύλινες καλύβες και τις νησίδες που υπάρχουν ολόγυρα είναι ένας παράδεισος.
Το Μεσολόγγι μετράει Ιστορία μόλις πέντε αιώνων, όταν γύρω στα 1500 αρχίζει να κατοικείται από Δαλματούς ψαράδες. Ιστορικά κείμενα της εποχής το αναφέρουν σαν οικισμό ψαράδων και καταφύγιο πειρατών. Γρήγορα, το μικρό αυτό ψαροχώρι αναπτύσσεται αρκετά και στις αρχές του 17ου αιώνα συναλλάσσεται εμπορικά με όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Διαθέτει 50 μεγάλα πλοία, το πρώτο ναυπηγείο στη χώρα και υποπροξενεία σε αρκετές ευρωπαϊκές πόλεις, ενώ παρουσιάζει μεγάλη πνευματική ανάπτυξη.
Όταν ξεσπάει η Επανάσταση, ο δρόμος για να καταπνιγεί αυτή στη Δυτική Στερεά Ελλάδα περνάει από το Μεσολόγγι, το οποίο έχει επαναστατήσει και οχυρωθεί στις 20 Μαΐου 1821. Μάλιστα, ο Μαυροκορδάτος το επιλέγει για έδρα της «Δυτικής Χέρσου Ελλάδος».
Η πρώτη πολιορκία της πόλης αρχίζει τον Οκτώβριο του 1822. Τον Αύγουστο της επόμενης χρονιάς, ο Μουσταφά Πασάς και ο Ομέρ Βρυώνης αποκλείουν το Μεσολόγγι από στεριά και θάλασσα, τον Νοέμβριο όμως αναγκάζονται να λύσουν τον κλοιό ύστερα από μάχη με τους αποκλεισμένους.
Η δεύτερη πολιορκία αρχίζει τον Απρίλιο του 1825 από τον Κιουταχή και 40.000 στρατό. Η πολιορκία επεκτείνεται από τη στεριά προς τη μεριά της λιμνοθάλασσας, ενώ τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς περί τα 150 πλοία του στόλου του Ιμπραήμ κλείνουν και τον Πατραϊκό, με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό του ανεφοδιασμού της πόλης. Επί ένα χρόνο οι αποκλεισμένοι εξαντλούν όλα τα αποθέματα ψυχικής δύναμης, αλλά και κάθε όριο πείνας και δίψας. Κι έτσι αποφασίζουν να κάνουν την Έξοδο. Αποφασίζουν να βγουν ηρωικά και τελικά να θυσιαστούν τη νύχτα του Λαζάρου, ξημερώματα της Κυριακής των Βαΐων. Το ημερολόγιο γράφει 10 Απριλίου 1826. Η πόλη καταστρέφεται σχεδόν ολοκληρωτικά, για να ξαναχτιστεί το 1829.
Από το Μεσολόγγι κατάγονται -μεταξύ άλλων- οι πρωθυπουργοί Σπυρίδων και Χαρίλαος Τρικούπης, οι ποιητές Κωστής Παλαμάς και Γεώργιος Δροσίνης, ενώ με την πόλη έχει συνδεθεί και το όνομα του μεγάλου Άγγλου ποιητή και φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα, που συμμετείχε στην άμυνα της πόλης κατά τον αποκλεισμό.
Το Μεσολόγγι με Νομοθετικό Διάταγμα του 1936 πήρε και επίσημα τον τίτλο της Ιερής Πόλης, οπότε και ορίστηκε η Κυριακή των Βαΐων ως ημέρα εορτασμού της επετείου της Εξόδου.
Πηγαίνοντας στο Μεσολόγγι αξίζει να δει κάποιος την ιστορική Πύλη της πόλης και τον Κήπο των Ηρώων, νεκροταφείο της εποχής των πολιορκιών, όπου βρίσκεται και ο τάφος του Μάρκου Μπότσαρη. Εδώ, είναι θαμμένη η καρδιά του Λόρδου Βύρωνα μαζί με τα κόκαλα των αγωνιστών του Μεσολογγίου, αλλά και των φιλελλήνων που αγωνίστηκαν και έπεσαν γι' αυτό.
Την Πινακοθήκη που βρίσκεται στο παλαιό Δημαρχείο, όπου σήμερα στεγάζεται το Μουσείο της Ιστορίας και Τέχνης. Εδώ φιλοξενούνται αντίγραφα πινάκων ζωγραφικής εμπνευσμένων από τα πρόσωπα και τα περιστατικά της Εξόδου μαζί με προσωπογραφίες και ντοκουμέντα της εποχής. Ανάμεσά τους: «Η Αυτοθυσία της Μεσολογγίτισσας» του Ντε Λασάκ και «Η Ελευθερία μέσα από τα ερείπια του Μεσολογγίου» του Ντελακρουά. Επιπλέον, εκτός από τους πίνακες μπορείτε να δείτε και τη συλλογή νομισμάτων και ντοκουμέντων από τον Αγώνα του '21 και την αίθουσα Λόρδου Βύρωνος.
Το Μουσείο Παλαμά, που στεγάζεται στο σπίτι του ποιητή και στις αίθουσές του υπάρχουν έντυπο και φωτογραφικό υλικό, προσωπικά αντικείμενα, σκεύη κ.λπ. από τη ζωή και το έργο του.
Το Σπίτι των Τρικούπηδων που λειτουργεί επίσης ως μουσείο, με ενθυμήματα του Χαριλάου Τρικούπη, έγγραφα και πορτρέτα της οικογένειας.
Το Σπίτι του Ζηνόβιου Βάλβη, όπου στεγάζεται η Βάλβειος Βιβλιοθήκη, με περίπου 20.000 τόμους.
Την Πινακοθήκη Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου σε ανακαινισμένο κτίριο του 1835.
Το Σπίτι του Ραζη-Κότσικα, αρχηγού φρουράς των Εξοδιτών, όπου στεγάζεται σήμερα το Κέντρο Λόγου και Τέχνης «Διέξοδος».
Τα παλιά αρχοντικά, αλλά και τα λαϊκά σπίτια που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα και βρίσκονται στο κέντρο της πόλης, γύρω από τις ιστορικές εκκλησίες του Αγίου Παντελεήμονα, της Αγίας Παρασκευής και του πολιούχου της πόλης Αγίου Σπυρίδωνα. Από τον Άγιο Σπυρίδωνα ξεκινάει κάθε χρόνο στους εορτασμούς της Εξόδου η πομπή που κατευθύνεται προς τον Κήπο των Ηρώων.
Το Μοναστήρι Αγίου Συμεών (Αη Συμιού). Αξίζει να θυμηθούμε ότι εδώ κατέφυγαν και σώθηκαν οι 1.800 από τους πολιορκημένους, όταν έγινε η Έξοδος, όπως και ότι κάθε χρόνο του Αγίου Πνεύματος, γίνεται τριήμερο(!) πανηγύρι. Χαρακτηριστικό στοιχείο του εορτασμού είναι οι «αρματωμένοι», Μεσολογγίτες ντυμένοι με την παλιά λαϊκή ενδυμασία, με πολλά άρματα. Οι αρματωμένοι, συνοδεία της λεγόμενης ζυγιάς, αποτελούμενης από δύο ζουρνάδες κι ένα νταούλι, σχηματίζουν από το πρωί της Πεντηκοστής παρέες με ορισμένη οργάνωση και καθιερωμένο εθιμικό τυπικό. Αρχικά τριγυρνούν στους δρόμους της πόλης και το απόγευμα, μαζί και με έφιππους συνεορταστές, ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα για το μοναστήρι.
Κοιτάζω στον καθρέφτη μου και το Μεσολόγγι έχει πια χαθεί. Το σίγουρο είναι πως δεν θα χαθούν από το μυαλό μου όλα αυτά που είδα και έζησα.
