Από τον Λεωνίδα Τζέκα
Στους πρόποδες του Ολύμπου, στο μυθικό βουνό των θεών βρίσκονται διάσπαρτα πολλοί οικισμοί που η ιστορία τους χάνεται στα βάθη των αιώνων. Περιοχές όμορφες, πλούσιες σε αρχαιολογικά ευρήματα και πολιτισμό.
Η «ΕτΔ» ταξίδεψε στο χωριό Πύθιο και επισκέφθηκε ένα από τα πολλά αξιοθέατα του τόπου: τα Ασκηταριά.
Η λέξη Πύθιο προέρχεται πιθανότητα από τον θεό Πύθιο Απόλλωνα της ελληνικής μυθολογίας.
Με το αυτοκίνητο προσπερνάμε το χωριό και κατευθυνόμαστε προς τα ανατολικά ακολουθώντας τον χωματόδρομο που οδηγεί προς το βουνό.
«Στα Βυζαντινά χρόνια η ακρόπολη του Πυθίου μεταφέρεται στον λόφο που βρίσκεται πάνω από το χωριό, προς τον Όλυμπο – ακούω τα λόγια του Θανάση, φίλου που προσφέρθηκε ευγενικά να με ξεναγήσει - Το χωριό έχει σημαντική παρουσία και στα βυζαντινά χρόνια, το αποδεικνύουν τα ασκηταριά που σώζονται σε σπηλιές. Το ασκηταριό του Τιμίου Σταυρού (οι ντόπιοι το αποκαλούν Άγιοι Ταξιάρχες) έχει τοιχογραφίες και χρονολογείται στα 1339. Κοντά του είναι και το δεύτερο ασκηταριό με τοιχογραφίες του 14ου αι. Κοντά τους, σύμφωνα με τα λεγόμενα των κατοίκων, υπάρχει είσοδος σπηλαίου το οποίο οδηγεί στην περιοχή του Κοκκινοπηλού.
Σ’ αυτά ασκήτευαν μοναχοί που επάνδρωσαν αργότερα τα μοναστήρια της περιοχής».
Μετά από δέκα λεπτά δρόμου φτάνουμε, αφήνουμε το αυτοκίνητο στην άκρη και ανεβαίνουμε στο ασκηταριό. Βγάζω φωτογραφίες ενώ ο Θανάσης ανοίγει τη μικρή ξύλινη πόρτα.
«Είναι χτισμένο μέσα σε σπήλαιο και στη μικρή στενόμακρη εξέδρα που σχηματίζει ο βράχος μπροστά από αυτό – μου λέει ο συνοδοιπόρος μου - Αποτελείται δε από τρία τμήματα, το ναΐσκο εσωτερικά του σπηλαίου και δύο άλλους χώρους έξω στην εξέδρα, που έχουν σχεδόν καταστραφεί. Όλο το κτίσμα δεν ακολουθεί πιστά ένα ορισμένο τύπο ναού, αλλά σχηματίζεται σύμφωνα με τα τοιχώματα των βράχων και με τους κατακόρυφους τοίχους. Νοτιοδυτικά βρίσκεται ο πρώτος χώρος και αποτελεί τον νάρθηκα, δυτικά η είσοδος, ενώ με δύο ανοίγματα στη βόρεια και ανατολική πλευρά επικοινωνεί με τον ναΐσκο και έναν συνεχόμενο χώρο της εξέδρας. Η κάτοψη παρουσιάζει τετράγωνο σχήμα. Ο δεύτερος χώρος επικοινωνεί μόνο με τον νάρθηκα, ήταν μάλλον το κελί του αναχωρητή. Ο νάρθηκας και το κελί διατηρούν ακέραιη την ανατολική πλευρά που το μεγαλύτερο τμήμα της είναι ο ίδιος ο φυσικός βράχος. Η κάλυψή του, όπως δείχνουν τα ίχνη, γινόταν από μία ενιαία μονόρριχτη ξύλινη στέγη.
Ο ναΐσκος βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο από τον νάρθηκα και συνδέεται με ένα μικρό σκαλοπάτι που χρησιμοποιείται για πέρασμα. Η κάτοψη έχει μορφή τραπεζοειδή, ακανόνιστη, με ευθύγραμμες και καμπύλες πλευρές. Νοτιοανατολικά φέρει πεζούλι και βορειοδυτικά τυφλό αψίδωμα. Το δάπεδο είναι στρωμένο με οπτόπλινθους.
Στη βορειοανατολική πλευρά βρίσκεται το Ιερό, στο άνοιγμα του οποίου υπάρχει ξύλινο δοκάρι, πάνω στο οποίο εδράζεται τοιχίο με τυφλό αψίδωμα στην κύρια όψη. Στα βορειανατολικά απολήγει σε ημικυκλική κόγχη, ενώ μια δεύτερη βρίσκεται στο βορειοδυτικό τοίχο, χρησιμεύοντας ως πρόθεση. Η κάτοψη του Ιερού έχει σχήμα σχεδόν ορθογώνιο.
Όλοι οι κάθετοι τοίχοι του ναού εφάπτονται στα τοιχώματα του σπηλαίου, ενώ ως ανωδομή λειτουργεί ο ίδιος ο φυσικός βράχος επιχρυσωμένος με παχύ κονίαμα, για να δημιουργηθεί η κατάλληλη επιφάνεια για τοιχογραφίες. Είναι κατασκευασμένοι από λαξεμένους πωρόλιθους. Παρουσιάζει πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία σε ελεύθερη απόδοση.
Στο ναΐσκο και στους τοίχους του νάρθηκα και του κελιού σώζονται τοιχογραφίες χρονολογημένες ακριβώς από την κτητορική επιγραφή, που βρίσκεται στο τοιχίο επάνω από την είσοδο του Ιερού. Σύμφωνα μ’ αυτή την επιγραφή το κτίσμα και οι τοιχογραφίες χρονολογούνται στα 1339. Οι ντόπιοι το ονομάζουν Ασκηταριό των Αγίων Ταξιαρχών, η επιγραφή όμως μας πληροφορεί πως όταν χτίστηκε ήταν αφιερωμένο στο όνομα του Τιμίου Σταυρού».
Βγαίνουμε από το ασκηταριό, είμαι γοητευμένος, καθώς συνεχίζουμε με τα πόδια στο δεύτερο που και αυτό παρουσιάζει ενδιαφέρον.
Βρίσκεται στα ανατολικά από το Ασκηταριό του Τιμίου Σταυρού, χαμηλά στους πρόποδες του λόφου, μέσα σε ένα ευρύχωρο σπήλαιο και στη φυσική εσοχή που σχηματίζει ο βράχος μπροστά από αυτό στις δύο αυτές φυσικές κοιλότητες έχει δημιουργηθεί το Ασκηταριό, το οποίο αποτελείται από πέντε χώρους. Ένας μακρύς τοίχος κλείνει το άνοιγμα από μπροστά, ενώ ένα μεσότοιχος χωρίζει την εσοχή του βράχου και δημιουργεί δύο συνεχόμενους χώρους. Ο πρώτος έχει πλάτος 5,80μ., βάθος 3,80μ. και επικοινωνεί με δύο εισόδους με το ύπαιθρο και το συνεχόμενο χώρο. Ο δεύτερος χώρος είναι εντελώς ακανόνιστος και οι διαστάσεις του κυμαίνονται από 3 έως 6,20μ. Η μακρά κτιστή πλευρά φέρει τυφλό αψίδωμα και μία τοξωτή πύλη έτσι ώστε να επικοινωνεί με το εσωτερικό. Οι δύο αυτοί χώροι που ουσιαστικά αποτελούν προθάλαμοι του ναού του Ασκηταριού είναι ακάλυπτοι και μόνο οι εσοχές του βράχου κι η νοτιοδυτική πλευρά του πρώτου χώρου είναι σκεπασμένοι πρόχειρα με σχιστόπλακες. Έτσι, δημιουργούνται οι μοναδικές κατάλληλες θέσεις για την ανάπαυση των ασκητών.
Ο κυρίως ναός βρίσκεται σε ψηλότερο επίπεδο και φτάνει κανείς σ’ αυτό αφού περάσει την τοξωτή πύλη και ανέβει έξι βαθμίδες. Αποτελείται από ένα θάλαμο, ο οποίος φέρει σε όλες τις πλευρές του, εκτός από μία, κτιστούς τοίχους. Η κάτοψη έχει σχήμα πεντάγωνο. Ο βόρειος και ο νότιος τοίχος φέρουν τοξωτά ανοίγματα με τα οποία επικοινωνεί ο κεντρικός χώρος με το εσωτερικό του σπηλαίου. Η τοιχοδομία αποτελείται κυρίως από λίθους, οπτόπλινθους και λίγους πωρόλιθους.
Μερικά σημεία του Ασκηταριού φαίνονται να φέρουν τοιχογραφίες αλλά οι μοναδικές που διασώζονται είναι αυτές που απεικονίζουν τις μορφές των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στο εσωράχιο της πύλης προς ναΰδριο. Οι τοιχογραφίες αυτές ανάγονται στον 14ο αιώνα π.Χ.
Μοναδική ομορφιά που σε ταξιδεύει σε άλλες εποχές!
