Το όνομα της Άνδρου αναφέρεται για πρώτη φορά στην τραγωδία του Αισχύλου "Πέρσαι" (5ος αιώνας π.χ.). Είναι όμως πολύ παλιότερο, και σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, οφείλεται στον Άνδρον ή Ανδρέα, ήρωα με θεϊκή καταγωγή. Άλλα ονόματα (προσωνύμια) κατά την αρχαιότητα ήταν: Γαύρος, Λασία, Νωναγρία, Υδρούσα, Επαγρίς όλα δηλωτικά της πλούσιας φύσης της που διατηρείται μέχρι σήμερα και της δίνει αυτόν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα που την κάνει να ξεχωρίζει από όλα τα άλλα Κυκλαδονήσια.
Η Άνδρος είναι το δεύτερο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων. Έχει επιφάνεια 374 τετραγωνικά χιλιόμετρα, μήκος 39,8 χιλ. και μέγιοτο πλάτος 16,7 χιλ. Η γραμμή της ακτής της είναι περίπου 110 χιλ. Χωρίζεται κατά πλάτος σε πέντε τμήματα από τέσσερις οροσειρές. Αυτές είναι: Άγιοι Σαράντα (714 μ.), Κουβάρα (997 μ.), Γερακώνες (760 μ.) και Ράχη (686 μ.). Διασχίζεται από τη δύση προς την ανατολή από τέσσερα ποτάμια που τρέχουν όλο το χρόνο μέσα σε καταπράσινες, εύφορες κοιλάδες όπου είναι και οι καλλιέργειες του νησιού.
Η Άνδρος σήμερα
Η Άνδρος σήμερα έχει τέσσερις πολιτιούλες και 43 χωριά και οικισμούς. Χωρίζεται σε τρεις Δήμους. Πρωτεύουσα τού νησιού είναι η πόλη της Άνδρου, γνωστότερη σαν Χώρα. Έδρα Δήμων είναι ακόμα το Γαύριο και το Κόρθι, ενώ το Μπατσί 0α μπορούσε να χαρακιηριστεί η τουριστκή πρωτεύουσα του νησιού.
Η αρχοντική Χώρα της Άνδρου είναι χτισμένη πάνω σε μια μικρή χερσόνησο περίπου στη μέση της ανατολικής ακτής του νησιού. Είναι μια από τις πιο ισόρροπα αναπτυγμένες πρωτεύουσες του Αιγαίου με έντονη εμπορική και επαγγελματική κίνηση και ήπια τουριστική ανάπτυξη.
Η σύγχρονη ιστορία της ξεκινά από την εποχή της ενετοκρατίας, όταν στην άκρη της χερσονήσου χτίζεται το κάστρο που υπάρχει μέχρι σήμερα. Η παλιά περιτειχισμένη πόλη έφτανε μέχρι την πλατεία Κάίρη όπου σώζεται η πύλη του τείχους. Η παλιά πόλη διατηρεί μέχρι σήμερα την ρυμοτομία της και είναι ένα υπέροχο δείγμα συνύπαρξης βυζαντινών, βενετικών, οθωμανικών καθώς και πιο σύγχρονων αρχιτεκτονικών ρυθμών. Μετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους μια νέα, αναπτυσσόμενη πολιτεία δημιουργείται έξω από το τείχος. Όμως η μεγάλη άνθιση της Χώρας έρχεται στις αρχές του 20ου αιώνα όταν οι Ανδριώτες πλοιοκτήτες ελέγχουν το 23% της ελληνικής ποντοπόρου ναυτιλίας. Τότε χτίζονται τα καλόγουοτα νεοκλασικά σπίτια που της έδωσαν το χαρακτηρισμό της βασίλισσας του Αιγαίου.
Σήμερα είναι σίγουρα η πρωτεύουσα του πολιτισμού σε όλο το Αιγαίο, ιδιαίτερα τα καλοκαίρια όταν η γραφική πολιτιειούλα μετατρέπεται, σχεδόν ολόκληρη σε χώρο εκδηλώσεων όλων των σύγχρονων μορφών τέχνης. Τον τόνο τον δίνουν κατά κύριο λόγο τα μουσεία της, αλλά και ένας μεγάλος αριθμός καλλιτεχνών και γκαλερί που δραστηριοποιούνται σ' αυτήν.
Το Γαύριο και ιο Μπατσί έχουν ενώσει τη μοίρα τους εδώ και αρκετά χρόνια. Σε απόσταση 6 χιλ. το ένα από το άλλο, σήμερα αποτελούν ουσιαστικά έναν ενιαίο χώρο. Εδώ χτυπά η τουριστική καρδιά της Άνδρου. Το Γαύριο φαίνεται ότι ήταν πάντα το λιμάνι που από την αρχαιότητα συνέδεε την Άνδρο με την Αττική. Το Μπατσί απέχει μόλις 6 χιλ. από το Γαύριο. Γραφικό ψαροχώρι, είχε αρχίσει από τον μεσοπόλεμο να δέχεται τους πρώτους "παραθεριστές".
Σήμερα στις δυο κωμοπόλεις πια, συνυπάρχουν μαρίνες και ψαροκάικα. Κοσμικότητα και γραφικότητα Σύγχρονοι αλλά και παραδοσιακοί τρόποι διασκέδασης. Ακόμα εδώ υπάρχουν όλα εκείνα που χρειάζεται ο σύγχρονος περιηγητής: Άνετη διαμονή, καλές υπηρεσίες, δραστηριότητες, αλλά και παρθένα φύση και δυνατότητα φυγής από τη βουή των πόλεων.
Εδώ βρίσκονται τα περισσότερα ξενοδοχεία, διαμερίσματα. στούντιο και το μοναδικό κάμπινγκ του νησιού. Ακόμα τουριστικά γραφεία για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες σας, ενοικιάσεις αυτοκινήτων και μοτοσικλετών, εστιατόρια και ταβερνάκια πάνω στο κύμα ή σε κάποια κατάφυτη κοιλάδα με ντόπιες νοστιμιές.
Όσο για το κολύμπι; Δεν Θα βρείτε εύκολα καλύτερες παραλίες. Με τα πόδια, με καραβάκι, με αυτοκίνητο ή μηχανάκι ή ακόμα με τη δημόσια συγκοινωνία που είναι αρκετά καλή οι επιλογές σας είναι τόσο πολλές που σίγουρα δεν θα προλάβετε να τις εξαντλήσετε όλες.
Το Κόρθι και η περιοχή του προσφέρεται για όσους από εσάς έχετε πεθυμήσει τις όχι και πολύ παλιές εποχές των ήρεμων, χαμηλού κόστους διακοπών. Εσάς που θέλετε να αισθανθείτε έναν τόπο και όχι απλά να τον επισκεφθείτε. Να γνωρίσετε π ς παραδόσεις του μέσα από τη πραγματική ζωή και όχι μέσα από τουριστικές ατραξιόν. Χα περπατήσετε σε αρχαία μονοπάτια, που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα, και σε δρομάκια πανέμορφων, ζωντανών χωριών. Να επισκεφθείτε μοναδικά προβιομηχανικά κτίσματα και υπέροχα κτίρια έργα μεγάλων λαϊκών μαστόρων. Να κολυμπήσετε σε πεντακάθαρες θάλασσες. Εδώ 0α βρείτε ότι χρειάζεται ο μη παράλογα απαιτητικός περιηγητής. Μικρά αξιοπρεπή καταλύματα, υπέροχα οικογενειακά εστιατόρια και ταβέρνες αλλά και έντονα νυχτερινή ζωή.
Τα μουσεία της Άνδρου
ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Είναι ένα πολύ λειτουργικό κτίριο που χτίστηκε το 1981. Φιλοξενεί ευρήματα που βρέθηκαν κατά καιρούς στην Άνδρο καθώς και ένα πολύ καλά διατηρημένο αντίγραφο της Χάρτας του Ρήγα Φεραίου. Εντυπωσιάζουν ο Ερμής της Άνδρου και η μεγάλης αξίας αρχαιολογική συλλογή της Ζαγοράς. Τηλ. 22820 23664.
ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Το διεθνούς φήμης μουσείο, ιδρύθηκε το 1979. Το 1986 εγκαινιάστηκε η νέα του πτέρυγα 10 000 τ.μ. η οποία μπορεί να φιλοξενήσει εκθέσεις διεθνούς εμβέλειας.
ΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΥΔΩΝΙΕΩΣ
Ιδρύθηκε το 1994 από τον Π. και ιη Μ. Κυδωνιέως. Το ενδιαφέρον του εστιάζεται στα εικαστικά, τη μουσική, το θέατρο, τη λογοτεχνία. Από το 1995 καθιέρωσε τον θεσμό «Πλύες» και κάθε καλοκαίρι οργανώνει εκθέσεις ζωγράφων που έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση των σύγχρονων εικαστικών αναζητήσεων. Τηλ. 22820 22262
ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Η ιστορία του ναυτικού της Άνδρου μέσα από ναυλοσύμφωνα, συμβόλαια, ημερολόγια ναυτικών, λιθογραφίες, φωτογραφίες, ναυτικά όργανα και μακέτες ανδριώτικων πλοίων. Βρίσκεται στην παλιά πόλη, κοντά στην πλατεία της Ρίβας. Τηλ22820 22664.
ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ! ΤΕΧΝΗΣ
Στεγάζεται στο παλτό παγοποιείο της Χώρας, στο ξενοδοχείο Παράδεισος. Παρουσιάζει εκθέματα από τη ζωή της Άνδρου και αντίγραφα έργων χριστιανικής τέχνης. Τηλ. 22820 22189.
ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Στεγάζεται στη βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Σαράντα στα Αϊδόνια. Εκτίθενται παλιές εικόνες, ευαγγέλια, βυζαντινά στέφανα και άλλα εκκλησιαστικά σκεύη. Τηλ. 22820 61304.
Η ΚΑΪΡΕΙΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Εδώ φυλλάσσονται οι περίπου 3000 τόμοι της συλλογής του Θεόφιλου Καϊρη (άνδριος λόγιος και ιερωμένος, 1784- 1852). Ακόμα πλήθος σπάνιων εκδόσεων, χειρόγραφα, ιστορικά αρχεία, έργα τέχνης και μια μικρή αρχαιολογική συλλογή. Στη διάρκεια του καλοκαιριού οργανώνει εκθέσεις καθώς και εκδηλώσεις λόγου και μουσικής.
Τηλ. 22820 22262.
Τα μοναστήρια της Άνδρου
ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΧΡΑΝΤΟΥ
Οχυρωμένο βυζαντινό μοναστήρι στην πλαγιά του όρους Καταφύγι. Λέγεται ότι είναι 1000 χρόνων. Εδώ φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας Παναχράνιου που αποδίδεται στον απόστολο Λουκά. Η εκκλησία είναι βυζαντινού ρυθμού με υπέροχο τρούλο. Το τέμπλο και το Ουρόφυλλο της εισόδου του νάρθηκα είναι θαυμάσια δείγμαυα μεταβυζαντινής τέχνης.
ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ
Είναι το μεγαλύτερο μοναστήρι της Άνδρου. Άγνωστο πότε χτίστηκε. Μια ανεπιβεβαίωτη πληροφορία υποστηρίζει ότι στα βυζαντινά χρόνια ήταν Σχολή και έγινε μοναστήρι το 842 από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα. Η Μονή αναφέρεται για πρώτη φορά σε έγγραφο του 1400, ενώ στην εκκλησία της υπάρχει εικόνα με χρονολογία 1325.
ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ
Βρίσκεται στα Σόρα, 6 χιλ. βόρεια από τα Αποίκια. Σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε το 1100 από δύο μοναχούς στη θέση μιας μικρής εκκλησίας του Αγ. Νικολάου που υπήρχε στην περιοχή από τον 8ο αιώνα. Σήμερα είναι το πολυπληθέστερο μοναστήρι της Άνδρου. Διαθέτει πολλά κελιά μοναχών και προστατεύεται από υψηλά τείχη. 'Εχει υπέροχες τοιχογραφίες και ένα εξαίρετο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Από εδώ ξεκινά το μονοπάτι που οδηγεί σε Άχλα.
ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΝΑΣ
Από έγγραφα της μονής Κουιρουμουσίου του Αγίου όρους προκύπτει ότι η μονή ιδρύθηκε την εποχή των Παλαιολόγων το 1325. Έκλεισε το 1837 με βασιλικό διάταγμα. Στο διάστημα που έμεινε κλειοτή κάηκε και λεηλατήθηκε. Το 1976 επανιδρύθηκε και αναστηλώθηκε. Από τα κειμήλια που σώθηκαν από την πυρκαγιά είναι η εικόνα της Αγίας Μαρίνας (17ος αιώνας) και η Παναγία η δακρυρροούσα.
Οι αρχαιολογικοί χώροι της Άνδρου
Ο ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΣΤΡΟΦΙΛΑ
Ο μεγαλύτερος νεολιθικός οικισμός της 3ης χιλιετίας π.χ. σε όλο το Αιγαίο. Έχει ισχυρή οχύρωση και πυκνή δόμηση εντός των τειχών. Βρίσκεται πάνω στην ομώνυμη χερσόνησο κοντά στη Σιαυροπέδα. Έχει ανασκαφεί μόνο διερευνητικά.
Ο ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΖΑΓΟΡΑΣ
Η ζωή του οικισμού άρχισε τον 10ο και διάρκεσε μέχρι το τέλος του 8ου αιώνα π.χ. Στον αυχένα της χερσονήσου ο οικισμός προστατευόταν με ισχυρό τείχος μήκους 110 μ. και ύψους 3 μ. Μέσα στον οικισμό υπάρχει ιερό που πρωτοϊδρύθηκε τον 8σ π.χ. αιώνα και συνέχισε να λειτουργεί μέχρι και τα κλασικά χρόνια παρόλο που ο οικισμός είχε εγκαταλειφθεί τρεις αιώνες νωρίτερα. Για να την επισκεφθείτε θα χρειαστείτε να πεζοπορήσετε περίπου 45 λεπτά στο μονοπάτι που αρχίζει από τη Σταυροπέδα.
Η ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ (ΠΑΛΙΟΠΟΛΗ)
Στην πλαγιά του όρους Πέταλο, εκεί που σήμερα βρίσκεται το γραφικό χωριό της Παλιόπολης, άκμασε από τα αρχαϊκά (600 π.χ.) μέχρι τα πρώτα χριστιανικά χρόνια (199 μ.χ.) η Πόλις της Άνδρου. Πόλη ισχυρή, συμμετέχει στα γεγονότα της εποχής με τον πνευματικό και υλικό της πλούτο, ιδιαίτερα δε τη ναυπηγική της δύναμη. Ιδρύει αποικίες όπως τα Στάγιρα, τη γενέτειρα του Αριστοτέλη, στη Χαλκιδική, κόβει δικό της νόμισμα και κοσμείται με ναούς, αγάλματα και μαρμάρινα θέατρο και στάδιο.
O ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥ
Χρονολογείται από τον 3ο-4ο αιώνα π.χ. αν και η ηλικία της βάσης του ίσως χάνεται στην προϊστορία. Η βάση του με διάμετρο 9,40 μ. είναι στεγασμένη με θόλο που έχει καταρρεύσει εν μέρει και δεν επικοινωνεί άμεσα με τους επάνω ορόφους. Η χρήση του πύργου κατά την αρχαιότητα δεν είναι απόλυτα σαφής. Επικρατέστερη είναι η άποψη ότι ήταν φρυκτωρία, δηλαδή πύργος μετάδοσης φωτεινών σημάτων..
Τα μονοπάτια της Άνδρου
Ο επισκέπτης της Άνδρου σήμερα, εύκολα 0α παρατηρήσει τα ίχνη των παλτών μονοπατιών που διατρέχουν το νησί σε όλο το μήκος και το πλάτος του. Παλτά, αρχαία μονοπάτια που ακολουθούν τα φυσικά περάσματα στα βουνά και τις ρεματιές συνδέουν τους τόπους κοινωνικού και οικονομικού ενδιαφέροντος του νησιού. Πολλά από αυτά χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα από τους κατοίκους για να επισκεφτούν ξωκλήσια τη μέρα της γιορτής τους ή από τους κτηνοτρόφους για τη βοσκή των ζώων. Μπορούμε αβίαστα να ισχυριστούμε ότι τα μονοπάτια αυτά, στη βασική τους χάραξη τουλάχιστον, έχουν μείνει τα ίδια από τη βαθειά αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Και αυτό γιατί η δυνατότητα του ανθρώπου για τεχνικά έργα που αγνοούν τα φυσικά περάσματα, έγινε δυνατή μόνο μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο, ήλθε δε στην Άνδρο μόλις τα λίγα τελευταία χρόνια. Ακόμα και το βασικό οδικό δίκτυο της Άνδρου που κατασκευάστηκε στα τελευταία προπολεμικά και στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, είναι χαραγμένο πάνω στα χνάρια των παλτών μονοπατιών. Βλέποντας σήμερα έναν στρατιωτικό χάρτη του 1960, μπορούμε να έχουμε μια συνολική εικόνα του οδικού δικτύου της παραδοσιακής (αγροτικής) Άνδρου, της κοινωνικής και της οικονομικής ζωής της.
Που οδηγούν αυτά τα μονοπάτια; Η απάντηση είναι: Παντού. Κάθε ξωκλήσι, μοναστήρι, βοσκοτόπι, καλλιεργήσιμη περιοχή, πηγή, παραλία, όρμος και φυσικά οικισμός όσο μικρός κι αν είναι, έχουν από ένα τουλάχιστον μονοπάτι που να οδηγεί σ' αυτά. Πάνω σ΄ αυτά τα πανάρχαια λιθόστρωτα στηρίχτηκαν η κοινωνική και η οικονομική ζωή του νησιού από την προϊστορία μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Όσοι θέλετε να γνωρίσετε την αυθεντική Άνδρο, δεν έχετε παρά να τα ακολουθήσετε.
