Σήμερα ταξιδεύουμε σε μια από τις ομορφότερες πόλεις της βόρειας Ελλάδας και πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού. Η Καβάλα, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Βόρειας Ελλάδας μετά τη Θεσσαλονίκη , δεν θα μπορούσε παρά να μας «μαγεύει» κάθε εποχή άλλοτε με τη γραφική Παλιά Πόλη, άλλοτε με το λιμάνι και τη ρομαντική περαντζάδα της και άλλοτε με τις αμμώδεις ακτές και τα καταγάλανα νερά.
Νεάπολη ήταν το αρχαιότερο όνομα της πόλης που δημιουργήθηκε στον οχυρό βράχο της χερσονήσου (Παναγία) που μοιάζει σαν νησί και στον οποίο περιορίστηκε η ζωή των ανθρώπων για 2.500 χρόνια!
Ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή υπήρξε από την Υστερη Νεολιθική Εποχή και την πρώιμη εποχή του Σιδήρου (4.500-2.000 π.Χ.). Η ίδρυση της Νεάπολης ως αποικίας της Θάσου πρέπει να έγινε γύρω στα μέσα του 7ου αι. π.Χ. Η προνομιακή της θέση -που αναγνωρίστηκε σε όλες τις ιστορικές περιόδους- της έδωσε πολύ αργότερα, τον 19ο αιώνα, τον χαρακτηρισμό «Θερμοπύλες της Μακεδονίας».
Από εδώ περνούσε ο αρχαίος δρόμος που ένωνε Ανατολή και Δύση, Ευρώπη με Ασία και τον οποίο ακολούθησαν Πέρσες και Μακεδόνες, ενώ αργότερα έγινε η Εγνατία οδός. Από τη Νεάπολη ξεκινούσε ο δρόμος που οδηγούσε στους Φιλίππους και στο Παγγαίο με τα κοιτάσματα χρυσού, εδώ κατέληγαν οι θαλάσσιοι δρόμοι από τη Ν. Ελλάδα, τα νησιά του Αιγαίου και τη Μ. Ασία.
Η πόλη υποβαθμίστηκε όταν ο Φίλιππος Β’ κατέλαβε την περιοχή και ίδρυσε τους Φιλίππους, λειτούργησε ωστόσο για πολλούς αιώνες ως επίνειό τους. Στη ρωμαϊκή εποχή το λιμάνι άκμασε και πάλι. Η Νεάπολη ήταν η πρώτη πόλη όπου αποβιβάστηκε ο Απόστολος Παύλος, το 49 μ.Χ. για να πάει στους Φιλίππους. Μεταξύ 7ου και 8ου αιώνα (των λεγόμενων «σκοτεινών αιώνων») το όνομα της πόλης άλλαξε σε Χριστούπολη.
Στην οθωμανική περίοδο, και κυρίως μετά το 1530, οπότε ανακατασκευάστηκε το κάστρο της χερσονήσου και επισκευάστηκε το παλιό υδραγωγείο (Καμάρες), η πόλη άρχισε να αποκτάει υποδομές.
Ο Ιμπραήμ πασάς, βεζύρης και κουνιάδος του σουλτάνου Σουλεϊμάν, ίδρυσε το Ιμαρέτ, το οποίο έγινε καθοριστικός παράγοντας για την εξέλιξή της. Οθωμανικές οικογένειες κατοίκησαν τη χερσόνησο, ο πληθυσμός αυξήθηκε σημαντικά λόγω και του εποικιστικού προγράμματος των Οθωμανών, κτίστηκαν τζαμιά, τεκέδες, χαμάμ και ο πληθυσμός εξισλαμίστηκε.
Το όνομα Καβάλα εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο τέλος του 14ου αιώνα και επικράτησε στο δεύτερο μισό του 15ου. Στην ακρόπολη της χερσονήσου ήταν έως το 1880 το διοικητικό κέντρο της περιοχής, ενώ το 1864 η πόλη άρχισε να επεκτείνεται και εκτός των τειχών της. Τον 19ο αιώνα στην Παναγία υπήρχαν τρεις μουσουλμανικές συνοικίες: του Χουσεΐν μπέη, του Χαλίλ μπέη και του Καδή Αχμέτ εφέντη.
Στις αρχές του 20ού αιώνα ο χεβίδης της Αιγύπτου Αμπάς Χιλμί αγόρασε το φρούριο από τους Τούρκους και στο τέλος της δεκαετίας του 1960 το κάστρο περιήλθε στην κυριότητα του Δήμου Καβάλας.
Το πιο αναγνωρίσιμο σημείο της Καβάλας, κηρυγμένο ως διατηρητέο μνημείο. Αποτελούν τμήμα ενός μεγάλου συστήματος ύδρευσης του τότε άνυδρου βράχου της Παναγίας, όπου ήταν κτισμένη η αρχαία και μεσαιωνική πόλη. Είχε μήκος 6.400 μέτρων και ανοιχτή ροή κάτι που δείχνει ότι λειτουργία του δε βασιζόταν σε αρχές συγκοινωνούντων δοχείων, αλλά στις πολύ καλά μελετημένες κλίσεις. Τη σημερινή του μορφή πήρε την εποχή του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1520-1530). Επάνω στις Καμάρες θα δείτε σήμερα «κολλημένα» κάποια προσφυγικά σπιτάκια, τα οποία έχουν αναστηλωθεί και βαφτεί. Κοντά τους υπάρχει μεντρεσές και απέναντι μερικά από τα παλιά μαγαζάκια του 20ού αιώνα με χαρακτηριστικές ξυλοκατασκευές.
Η Καβάλα θεωρείται η Μέκκα του καπνού, η καλλιέργεια του καπνού άρχισε στην περιοχή από τις αρχές του 19ου αι. και για περισσότερο από 150 χρόνια συνδέθηκε με την ιστορία και την εξέλιξή της. O καπνός οδήγησε την πόλη στην ευημερία, αλλά και στην παρακμή μετά τη 10ετία του 1930. Μέχρι το 1900 οι περισσότερες καπναποθήκες συγκεντρώθηκαν στην παραλιακή περιοχή του Αι Γιάννη και του κέντρου, ώστε να γίνεται εύκολα η μεταφορά και φόρτωση των καπνών στα καράβια.
Την εποχή της ακμής της εμπορίας του καπνού, μετά το 1918, στην Καβάλα δραστηριοποιούνταν περίπου 50 καπνεμπορικές εταιρίες και στις 160 καπναποθήκες δούλευε το μισό καπνεργατικό δυναμικό της χώρας, γύρω στους 14.000 εργάτες. Η ανεργία άρχισε να πλήττει τον κλάδο μετά το 1929, με την παγκόσμια οικονομική κρίση, και μεγάλωσε μέχρι το 1936. Η άρση από τη Βουλή, τον Μάρτιο του 1953, της κατοχύρωσης του επαγγέλματος του καπνεργάτη και η έξοδος από αυτό των ανδρών, οδήγησε σε μεγάλη παρακμή το μεγαλύτερο κέντρο επεξεργασίας καπνού των Βαλκανίων. Εξαιρετικά ενδιαφέρον παρουσιάζει το μουσείο, με θεματικές ενότητες που καταγράφουν τη σύγχρονη διαδρομή του καπνού στην πόλη. Η συλλογή περιλαμβάνει εργαλεία καλλιέργειας καπνού, μηχανήματα εμπορικής επεξεργασίας του, φωτογραφικό υλικό, σπάνια ντοκουμέντα.
