Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
Τα Διεθνή Βραβεία “Giuseppe Sciacca” www.premiosciacca.it, αποτελούν έναν από τους μεγαλύτερους θεσμούς παγκοσμίως. Είναι αφιερωμένα στη μνήμη του Giuseppe Sciacca, ενός 26χρονου φοιτητή Αρχιτεκτονικής, πρότυπο ήθους και προσφοράς στην κοινωνία. Σκοπός τους είναι η διάδοση του πολιτισμού και της κοινωνικής προσφοράς, η φιλία των εθνών, οι ανθρώπινες αξίες και οι νέοι. Στο πλαίσιο αυτό απονέμονται τιμητικά βραβεία σε σημαντικές προσωπικότητες από όλους τους χώρους.
Η Ελληνική Γραμματεία των Διεθνών Βραβείων Giuseppe Sciacca, ανακοίνωσε πρόσφατα την απονομή του βραβείου Παλαιοντολογίας Ελλάδας – Ολλανδίας στην αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παλαιοντολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Ευαγγελία Τσουκαλά και στον Ολλανδό ερευνητή Παλαιοντολογίας DickMol, τιμώντας τους για το σημαντικό έργο και τις ανακαλύψεις τους. Η Ευαγγελία Τσουκαλά, Γεωλόγος – Βιολόγος, Δρ. Παλαιοντολογίας και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παλαιοντολογίας στο τμήμα Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχει σπουδαίο διδακτικό, συγγραφικό και ερευνητικό έργο. Το κύριο αντικείμενο της έρευνας της είναι η Παλαιοντολογία Σπονδυλωτών με εξαιρετικές ανακαλύψεις που ορίζουν και καθορίζουν το σύγχρονο τοπίο της Παλαιοντολογίας.
Η ανακάλυψη του μεγαλύτερου χαυλιόδοντα από την Ευαγγελία Τσουκαλά (και ημιτελών σκελετών) οδήγησε στην απονομή του Βραβείου Γκίνες το 2009 (Τσουκαλά και Dick) και δημοσιεύτηκε το 2011. Επιπροσθέτως το 1998 η Ευαγγελία Τσουκαλά δημιούργησε την πρώτη Παλαιοντολογική Έκθεση η οποία θεσμοθετήθηκε ως Μουσείο Φυσικής Ιστορίας το 2003 στη Μηλιά Γρεβενών. Όλες αυτές οι ανασκαφές και οι ανακαλύψεις αλλά και οι εκθέσεις στηρίζονται σε μεγάλο μέρος στο σπουδαίο εθελοντικό της έργο με ομάδα φοιτητών και συνεργατών. Σήμερα μιλάει στην «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ».
Η συνέντευξη
* Η Ελληνική Γραμματεία των Διεθνών Βραβείων Giuseppe Sciacca, με ιδιαίτερη χαρά ανακοίνωσε την απονομή του βραβείου Παλαιοντολογίας Ελλάδας – Ολλανδίας στην Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παλαιοντολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Ευαγγελία Τσουκαλά και στον Ολλανδό ερευνητή Παλαιοντολογίας Dick Mol, τιμώντας τους για το σημαντικό έργο και τις ανακαλύψεις τους. Κ. Τσουκαλά τι αποτελεί για σας αυτό το βραβείο; Αποτυπώνονται οι κόποι ενός μεγάλου μέρους της ζωής σας;
- «Κάθε διάκριση είναι μια τιμητική διαδικασία που βοηθά ιδιαίτερα τον επιστήμονα της Παλαιοντολογίας διότι αυτή η επιστήμη δεν έχει βρει τη θέση που της αξίζει στη Ελλάδα. Και το λέω αυτό γιατί ενώ τα μεγαλύτερα Μουσεία Φυσικής Ιστορίας του Κόσμου (Παρίσι, Λονδίνο Ν. Υόρκη, Βιέννη κ.α.) φιλοξενούν ελληνικά απολιθώματα από το Πικέρμι, τη Σάμο, τα Γρεβενά, στην Ελλάδα δεν υπάρχει Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Επίσης η πρόταση της κ. Β. Μπαφατάκη γ.γ. των βραβείων Giuseppe Sciacca, με έδρα τη Ρώμη, βοηθά στη διεθνή αναγνώρισή μου ως Ελληνίδα επιστήμονα και ως γυναίκα».
* Πότε οργανώσατε και πραγματοποιήσατε τις πρώτες παλαιοντολογικές ανασκαφές και πώς αυτές σήμερα συνεχίζονται;
- «Εδώ και 23 χρόνια πραγματοποιούνται συστηματικές παλαιοντολογικές έρευνες και ανασκαφές πρώτα στη θέση «Αμπέλια» (στις παρυφές της πόλης των Γρεβενών) και ακολούθως στη Μηλιά και στον Πρίπορο του Αγίου Γεωργίου του Δήμου Ηρακλεωτών (από το 1996, μετά από πληροφορίες των Δημήτρη Ζησόπουλου και Θανάση Δεληβού αντίστοιχα). Το 1997, από την ομάδα ανασκαφών ανακαλύφθηκε το πρώτο ζευγάρι χαυλιοδόντων εντυπωσιακού μεγέθους (μήκους 4,39μ.), οι οποίοι ήταν οι μεγαλύτεροι του συγκεκριμένου είδους που βρέθηκαν στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και πιθανόν στον κόσμο, σύμφωνα με στοιχεία από το βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες. Η συνέχιση της έρευνας έφερε στο φως την κάτω γνάθο του ζώου, από τις πληρέστερες του είδους στην Ευρώπη, καθώς και οστά από τον υπόλοιπο σκελετό του. Το 2007, τα λείψανα ενός ακόμα απολιθωμένου ζώου υπερτόνισαν το διεθνές κυρίως ενδιαφέρον της περιοχής για τη σπουδαιότητα της περιοχής της Μηλιάς. Οι χαυλιόδοντες του ζώου, μήκους πέντε μέτρων, αποτελούν, χωρίς αμφιβολία τους μεγαλύτερους που έχουν βρεθεί στον κόσμο, ενώ ο εντοπισμός της κάτω γνάθου και μεγάλου μέρους του σκελετού του ζώου καθιστά το εύρημα εξαιρετικά σημαντικό για την έρευνα, καθώς παρέχει μοναδικά στοιχεία για την εξέλιξη, την παλαιοβιολογία και την εξέλιξη του συγκεκριμένου είδους, σε παγκόσμια κλίμακα. Μας δίνει τη δυνατότητα υπολογισμού τόσο του ύψους του μαστόδοντα, όσο και του βάρους του. Πρόκειται για ένα αρσενικό ζώο, η βιολογική ηλικία του οποίου, όπως προκύπτει από τα δόντια της γνάθου, υπολογίζεται μεταξύ 25 και 30 χρόνων».
* Πότε ήρθε η μεγάλη ανακάλυψη και τι είναι αυτή ακριβώς; Τι σηματοδοτεί για την ευρύτερη περιοχή, την Ελλάδα αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο;
- «Τα αποτελέσματα των ανασκαφών μας παρέχουν εξαιρετικά σημαντικές πληροφορίες για το γεωλογικό παρελθόν της περιοχής, για τα είδη που την κατοικούσαν, για την καταγωγή και εξέλιξή τους, για το περιβάλλον στο οποίο ζούσαν, για τις κλιματικές συνθήκες που προτιμούσαν και για τη γεωγραφική τους εξάπλωση. Η μελέτη των ευρημάτων εμπλουτίζουν τις γνώσεις για το παλαιοπεριβάλλον του ελλαδικού χώρου, αλλά και την εξέλιξη ειδών όπως τα προβοσκιδωτά, δίνοντας νέα διάσταση στη σύνθετη εικόνα της Φυσικής Ιστορίας τόσο της περιοχής, όσο και της ΝΑ Ευρώπης. Όλα τα ανωτέρω επιβάλλουν την προστασία, προβολή, αξιοποίηση και ανάδειξη του μοναδικού φυσικού πλούτου της περιοχής, μέσω της δημιουργίας του Κέντρου Παλαιοντολογίας Μηλιάς που θα αποτελέσει τον πυρήνα διάδοσης της γνώσης και θα καταστήσει μετόχους σε αυτή συνειδητοποιημένους και ενεργούς πολίτες του κόσμου. Σήμερα, τόσο η ευρύτερη περιοχή των Γρεβενών, όσο και η περιοχή της Μηλιάς, χάριν των πρόσφατων παλαιοντολογικών ευρημάτων, δέχονται έναν μεγάλο και συνεχώς αυξανόμενο αριθμό επισκεπτών από όλο τον κόσμο. Ειδικότερα, η περιοχή της Μηλιάς έλκει τα τελευταία έτη το ενδιαφέρον του ευρύ κοινού, απολαμβάνει το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας και τυγχάνει μεγάλης προβολής από τα εθνικά και διεθνή ΜΜΕ».
* Η ανακάλυψη του μεγαλύτερου χαυλιόδοντα από εσάς (και ημιτελών σκελετών) οδήγησε στην απονομή του Βραβείου Γκίνες το 2009 (Τσουκαλά και Dick) και δημοσιεύτηκε το 2011. Επιπροσθέτως το 1998 πάλι εσείς δημιουργήσατε την πρώτη Παλαιοντολογική Έκθεση η οποία θεσμοθετήθηκε ως Μουσείο Φυσικής Ιστορίας το 2003 στη Μηλιά Γρεβενών. Όλες αυτές οι ανασκαφές και οι ανακαλύψεις αλλά και οι εκθέσεις στηρίζονται σε μεγάλο μέρος στο σπουδαίο εθελοντικό σας έργο με ομάδα φοιτητών και συνεργατών;
- «Η παλαιοντολογία είναι πολυδάπανη επιστήμη: οι ανασκαφές απαιτούν ανθρώπινο δυναμικό, συνεπώς δαπάνες. Τη στιγμή που η οικονομική στήριξη ήταν και είναι πολύ χαμηλή, και προέρχεται κυρίως από την τοπική αυτοδιοίκηση, ο εθελοντισμός και η προσφορά των φοιτητών και συνεργατών είναι ανεκτίμητη. Επιπλέον είναι η εμπειρία τους στην 25ετή ανασκαφική έρευνά μου, οι ανακαλύψεις, ο καθαρισμός και συντήρηση των απολιθωμάτων η ανάδειξή τους στα μουσεία. Συνεπώς η μεγαλύτερη αναγνώριση ανήκει σε αυτούς. Είναι η δεύτερη οικογένειά μου».
* Ποια είναι η συμβολή του Ολλανδού ερευνητή Παλαιοντολογίας Dick Mol;
- «Είναι από τους κορυφαίους ειδικούς στα προβοσκιδωτά στον κόσμο. Είναι μεγάλος φιλέλληνας και με την ομάδα του συνέβαλε στη διεθνή απήχηση της Παλαιοντολογίας της Ελλάδας στον τομέα του. Κυρίως βοήθησε στην ανάθεση του 6ου Διεθνούς Συνεδρίου για τα Μαμούθ και τους Συγγενείς τους (VIth International Conference on Mammoths and their Relatives), τον Μάιο 2014 στα Γρεβενά και Σιάτιστα, σημαντικό γεγονός που θα προσδώσει προβολή στους τόπους. Επίσης με την εμπειρία και τις ιδέες του έχουν βελτιωθεί σημαντικά διάφορες παλαιοντολογικές εκθέσεις στις περιοχές των ερευνών και ανασκαφών μου (Μηλιά, Σιάτιστα, Καλαμωτό, Κιλκίς). Είναι μοναδική εμπειρία να κατανοήσει ο επισκέπτης πως τα απολιθώματα βοηθούν στην αναπαράσταση των ζώων του παρελθόντος και να θαυμάζει αυτές τις αναπαραστάσεις στις εκθέσεις».
* Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
- «Το κυνήγι της γνώσης του παρελθόντος συνεχίζεται. Είναι συγκλονιστικό να ανακαλύπτεις νέα απολιθώματα που αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες ότι στην Ελλάδα πριν χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες, εκατομμύρια χρόνια πριν το παλαιοπεριβάλλον και το κλίμα ήταν διαφορετικό από το σημερινό. Π.χ. στη Δράμα μετά τις πρόσφατες ανασκαφές αποκαλύφθηκε η διαχρονικότητά της (απολιθωμένα οστά ζώων εκατοντάδων χιλιάδων ετών στο σπήλαιο Αγγίτη, 2-5 εκατομμυρίων ετών στην Καλλίφυτο, 7 εκατομμυρίων ετών στην Πλατανιά του Δήμου Παρανεστίου). Επίσης προσβλέπουμε στην υλοποίηση της ίδρυσης Κέντρου Παλαιοντολογίας στα Γρεβενά που θα στεγάσει τα περίφημα παλαιοντολογικά ευρήματα και τους πόθους και τα όνειρα μιας ολόκληρης κοινωνίας δίνοντας αναπτυξιακή αιχμή για τον τόπο. Συνεχίζουμε τις παλαιοντολογικές έρευνες στην Κρυοπηγή Κασσάνδαρς Χαλκιδικής και Θερμοπηγή Σιντικής Σερρών σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Τελικό όνειρο ένα μεγάλο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στη γενέτειρά μου Θεσσαλονίκη».
