Συνέντευξη: Παναγιώτα Φούντα
Έξυπνα υφάσματα που αυτοκαθαρίζονται ή αλλάζουν χρώμα, ρούχα φτιαγμένα από μικροοργανισμούς, φορέματα που φτιάχνονται σε τρισδιάστατους εκτυπωτές. Η τεχνολογία, πλέον, τίθεται και στην υπηρεσία της μόδας. Έτσι, η διαδικασία παραγωγής υφασμάτων και ρούχων αλλάζει άρδην και τη θέση των μολυβιών παίρνει το ποντίκι του υπολογιστή και αντί για κλωστές και βελόνες οι σύγχρονοι μόδιστροι χρησιμοποιούν πολυουρεθάνη και πολυαμίδιο. Υλικά με τα οποία καταπιάνεται και η Λαρισαία αρχιτέκτονας και με αυτά δημιουργεί μοναδικά ρούχα και κοσμήματα κατά παραγγελία.
Η Βάια Γκερλιώτου σπούδασε Αρχιτεκτονική, όμως το ανήσυχο πνεύμα της, η ανάγκη για δημιουργία και εύρεση νέων επαγγελματικών διεξόδων, τέτοιων που να αξιοποιούν τις σύγχρονες τεχνολογικές μεθόδους, αλλά και η αγάπη της για τη μόδα την οδήγησαν στο να ασχοληθεί με το computational design, δηλαδή με τον «υπολογιστικό» σχεδιασμό και την τρισδιάστατη εκτύπωση.
Τι είναι η τρισδιάστατη εκτύπωση ρούχων και κοσμημάτων;
Η πρωτοποριακή 3D printing τεχνολογία προβλέπει τη δυνατότητα ψηφιακής κατασκευής του ρούχου με πολλαπλά υλικά σε μια ενιαία κατασκευή, που καταργεί τις ραφές και τα κοψίματα, καθώς και τη σύνθεση σύνθετων υλικών που παρουσιάζουν συνδυασμούς διαφορετικών μηχανικών ιδιοτήτων. Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, ότι ο ψηφιακός σχεδιασμός και η ψηφιακή κατασκευή αλλάζει τις διαδικασίες σχεδιασμού και εισάγει ενδιαφέρουσες προοπτικές σχετικά με την αναζήτηση ψηφιακών μορφών, ενώ ιντριγκάρει τη φαντασία για πολυπλοκότητα. Η διαδικασία της 3D εκτύπωσης ρούχων είναι συναρπαστική και είναι θέμα χρόνου να δούμε τα ρούχα που φοράμε σήμερα να παράγονται με αυτή την τεχνολογία. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε εκ νέου το τζιν, ούτε είπε κανείς ότι δεν είναι καλό το βαμβάκι. Εδώ όμως μιλάμε για ένα μοναδικό προϊόν τόσο ως σχεδιαστική λογική και κατασκευαστική καινοτομία καθώς με τα ψηφιακά εργαλεία έχουμε αμέτρητες δυνατότητες σχεδιασμού αλλά και έλεγχο της συμπεριφοράς του, σχεδιάζοντας όχι μόνο τη μορφή αλλά και την κίνηση του ρούχου. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές 3d εκτύπωσης, που δίνουν σαφώς και διαφορετική ποιότητα στο αποτέλεσμα. Υπάρχουν οι οικιακοί εκτυπωτές, που έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ένα αντικείμενο που δεν ξεπερνά σε μέγεθος μια μπάλα ποδοσφαίρου. Η εκτύπωση γίνεται σε μικρό χρονικό διάστημα, από υλικά χαμηλής ποιότητας και άρα δίνουν χαμηλής ποιότητας αντικείμενα. Προς το παρόν, στην Ελλάδα, αυτού του είδους η εκτύπωση χρησιμοποιείται για μικροαντικείμενα και διάφορα gadgets. Η εκτύπωση, την οποία εγώ χρησιμοποιώ στα αντικείμενα που δημιουργώ, χρησιμοποιεί υψηλής ποιότητας υλικά όπως πολυουρεθάνη και πολυαμίδιο, είναι εξίσου γρήγορη, το αποτέλεσμα έχει μεγάλη ακρίβεια αλλά είναι ταυτόχρονα και αρκετά ακριβό. Στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν τέτοιου είδους τρισδιάστατοι εκτυπωτές. Τα αντικείμενα που δημιουργώ «τυπώνονται» στο Βέλγιο. Η τεχνική που χρησιμοποιώ είναι η λεγόμενη επιλεκτική συμπύκνωση με laser (selective laser sintering, SLS) και μας επιτρέπει να κατασκευάσουμε με εκπληκτική λεπτομέρεια έως και 0.8 mm. Το υλικό που χρησιμοποιώ είναι το πολυουρεθάνη (TPU), το οποίο είναι ιδιαίτερα εύκαμπτο και συμπιέσιμο σε οποιαδήποτε κατεύθυνση. Μπορούμε να το φανταστούμε σαν το καουτσούκ ή τη σιλικόνη. Στα ρούχα αυτά, επάλληλα κατασκευαστικά επίπεδα τέμνονται σε διαφορετικές κατευθύνσεις δημιουργώντας ένα αινιγματικό οπτικό αποτέλεσμα το οποίο δυναμώνει τις γραμμές του σώματος. Η αρχιτεκτονική δομή του έχει ως στόχο να υπερκαλύψει πολλαπλά στρώματα λεπτών γραμμών σαν υφαντά, που ζωντανεύουν το σώμα με ένα οργανικό τρόπο. Είναι συναρπαστικό να μιλάμε για την κατασκευαστική λογική των ενδυμάτων και βρίσκω πολύ ενδιαφέρον τον σχεδιασμό ρούχων με μια τόσο αρχιτεκτονική προσέγγιση.
Ποια είναι η διαδικασία εκτύπωσης στους συγκεκριμένους εκτυπωτές;
Τα πάντα ξεκινούν από τον σχεδιασμό, ο οποίος φυσικά γίνεται από στον υπολογιστή. Από εκεί και πέρα περνάμε στη δημιουργία ενός πρωτοτύπου και καταλήγουμε στην κατασκευή. Η δημιουργία του πρωτοτύπου είναι απαραίτητη για να παρατηρήσει κάποιος τη συμπεριφορά του αντικειμένου και του υλικού, από το οποίο είναι φτιαγμένο, την ανθεκτικότητά του, κλπ. Όσο για την διαδικασία της εκτύπωσης, αυτή γίνεται με τη χρήση λέιζερ. Σε έναν κύβο, τοποθετείται σε μορφή σκόνης, το υλικό από το οποίο έχουμε επιλέξει να φτιάξουμε το αντικείμενό μας, π.χ. ένα βραχιόλι. Το ρομποτικό λέιζερ κρυσταλλώνει τη σκόνη που βρίσκεται μέσα στον κύβο, βάσει των παραμέτρων που του έχουμε δώσει, και δημιουργείται το αντικείμενο. Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία, αφαιρούμε το περιττό υλικό, ουσιαστικά το ξεσκονίζουμε και έχουμε το τελικό προϊόν. Βέβαια, και στην περίπτωση των συγκεκριμένων εκτυπωτών το μέγεθος είναι περιορισμένο. Για να φτιάξουμε κάτι μεγάλο, από ένα φόρεμα μέχρι την πρόσοψη ενός κτηρίου, χρειάζεται να κατασκευαστούν πολλά κομμάτια τα οποία στη συνέχεια ενώνονται.
Ξεκινήσατε με σπουδές στην αρχιτεκτονική και σήμερα ασχολείστε με τη δημιουργία 3d printing ρούχων και κοσμημάτων; Πως συνδέονται αυτά τα δύο και γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με αυτόν τον κλάδο, που είναι πολλά υποσχόμενος, αλλά ειδικά στην Ελλάδα σχεδόν άγνωστος;
Η τρισδιάστατη εκτύπωση, η μελέτη νέων υλικών και η χρήση της τεχνολογίας είναι τομείς που απασχολούν, κατά κόρον, την αρχιτεκτονική. Αξίζει να αναφέρουμε ότι με την τρισδιάστατη εκτύπωση μπορούμε να δημιουργήσουμε ακόμη και πολύ μεγάλης κλίμακας έργα, όπως για παράδειγμα η πρόσοψη ενός κτηρίου. Φαντάζει περίεργο, αλλά είναι εφικτό. Οπότε καταλαβαίνετε, ότι αυτό με το οποίο ασχολούμαι δεν είναι άσχετο με τις σπουδές μου. Ούτως ή άλλως, με ενδιέφερε πολύ το κομμάτι του design και το πώς αυτό μπορεί να συνδυαστεί με την αρχιτεκτονική. Από την άλλη, αυτό είναι το μέλλον της μόδας. Ο υπολογιστικός σχεδιασμός, το λεγόμενο computational design, η τρισδιάστατη εκτύπωση, η δημιουργία νέων υλικών και εν γένει η χρήση νέων τεχνολογιών θα κατακτήσουν και τη βιομηχανία της μόδας. Μπορεί να φαίνεται ως κάτι μακρινό για εμάς, όμως στο εξωτερικό δεν ισχύει το ίδιο. Για παράδειγμα, οι απίστευτες δυνατότητες που παρέχονται με αυτές τις νέες τεχνολογίες μας επέτρεψε να ερμηνεύσει την παράδοση της υψηλής ραπτικής ως tech-couture , όπου λεπτά χειροποίητα κεντήματα και εργόχειρα αντικαθίσταται από μαθηματικές πράξεις στο ψηφιακό περιβάλλον ενός λογισμικού στον υπολογιστή. Χρησιμοποιούνται απλά μαθηματικά συστήματα και σύνθετα αποτελέσματα γεωμετρίας για την παραγωγή εύκαμπτων 3D Printed υλικών που κινούνται όπως το παραδοσιακό ύφασμα. Το 2014 χαρακτηρίστηκε έτος tech-couture, δηλαδή τεχνολογίας που φοριέται, κι αυτό είναι χαρακτηριστικό της κατεύθυνσης προς την οποία κινείται ο κλάδος. Ο συγκεκριμένος τομέας είναι πολλά υποσχόμενος, αν και στην Ελλάδα προς το παρόν δεν υπάρχει κάποιος που να ασχολείται με αυτόν. Είμαι η πρώτη που εφαρμόζει τη συγκεκριμένη τεχνική, στο επίπεδο τουλάχιστον που αναφέραμε. Αντικείμενα σε μικρούς εκτυπωτές υπάρχουν αρκετοί που φτιάχνουν στη χώρα.
Παράλληλα, βέβαια, ασχολούμαι και με τη δημιουργία laser cut ρούχων, δηλαδή δημιουργώ κοψίματα με laser για να δώσω σχήμα, μορφή και όγκο σε υφάσματα. Είναι ένας τομέας που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μιας και η παραμικρή τροποποίηση σε έναν αλγόριθμο, η αλλαγή μίας και μόνο παραμέτρου, μπορεί να δώσει ένα εντελώς διαφορετικό ρούχο.
Πως λοιπόν ένας νέος δημιουργός ή επιστήμονας μπορεί να βρει το δρόμο του προς την αγορά; Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι κάτι τέτοιο στην Ελλάδα της κρίσης;
Είναι αρκετά δύσκολο. Αν όμως ψάχνεις, βρίσκεις το δρόμο σου. Και φυσικά αν δουλεύεις πολύ. Πάντα υπάρχουν τρόποι για να προωθήσεις τη δουλειά σου. Προσωπικά έχω διακριθεί και έχω ενταχθεί στο πρόγραμμα Enter, Grow, Go (EGG) της Eurobank, που ως στόχο έχει τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την τόνωση της νεανικής επιχειρηματικότητας και καινοτομίας. Το πρόγραμμα δεν χρηματοδοτεί τους συμμετέχοντες, αλλά τους βοηθά να επιταχύνουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα, να μετατρέψουν την ιδέα τους σε πετυχημένη επιχείρηση, φιλοξενώντας τους σε ένα πλήρως εξοπλισμένο κτήριο, παρέχοντάς τους υποστηρικτικές υπηρεσίες, ουσιαστική επιχειρηματική κατάρτιση και πρόσβαση σε ένα δίκτυο διακεκριμένων μεντόρων.
Αυτό που κάνετε είναι διασυνδεδεμένο με την αγορά; Υπάρχει εμπορικό ενδιαφέρον;
Έχω δημιουργήσει ένα e-shop https://www.facebook.com/VaiaGkerliotou.architect.designer, όπου μπορεί κάποιος να βρει τα ρούχα και τα κοσμήματα που έχω δημιουργήσει. Ότι έχει να κάνει με την έρευνα και την κατασκευή προέρχεται αποκλειστικά από δικά μου κονδύλια, και το προϊόν που παράγω είναι αρκετά δαπανηρό. Το ευτυχές είναι ότι με τον τρόπο που εξελίσσεται το μοντέλο της αγοράς, περνάμε σε ένα άλλο είδος οργάνωσης της παραγωγής που βασίζεται στις αγορές κατά παραγγελία. Με αυτό τον τρόπο ξεφεύγουμε από τη λογική της μαζικής παραγωγής, που μεταφράζεται σε οικονομικό ρίσκο. Αυτό το μοντέλο λειτουργίας είναι ιδανικό για νέους σχεδιαστές που δεν έχουν αρχικό κεφάλαιο κίνησης. Άλλωστε, πρέπει να συνυπολογίσουμε – μιλώντας πιο συγκεκριμένα – ότι η τρισδιάστατη εκτύπωση, ειδικά αν πρόκειται για ρούχα και αντικείμενα μεγάλου μεγέθους, είναι αρκετά ακριβή.
Όπως αναφέρατε οι νέες τεχνολογίες έχουν παρεισφρήσει σε μεγάλο βαθμό σχεδόν σε κάθε τομέα δημιουργίας, από την αρχιτεκτονική και τη μόδα, ως την ιατρική. Τι πιστεύετε ότι μας επιφυλάσσει το μέλλον;
Πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό να βλέπουμε την πραγματικότητα μέσα από την εξέλιξη της τεχνολογίας. Αυτός ήταν και ο λόγος που επέλεξα να ασχοληθώ με κάτι εντελώς διαφορετικό, που ξεφεύγει εντελώς από τα τετριμμένα. Στόχος μου δεν είναι ούτε να φτιάξω το νέο τζιν, ούτε να εφεύρω ξανά το βαμβάκι. Πιστεύω πως για να δημιουργήσουμε κάτι μοναδικό σχεδιαστικά είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε πως ένας φυσικός οργανισμός διατηρεί τη μοναδικότητα του, πως εξελίσσεται μέσα στο χρόνο και προσαρμόζεται στις αλλαγές. Υιοθετώντας αυτούς τους μηχανισμούς που συναντούμε στη φύση μπορούμε να σχεδιάζουμε καθημερινά αντικείμενα, μιμούμενοι το ίδιο το περιβάλλον μας. Ο παραμετρικός σχεδιασμός με τον οποίο σχεδιάζω με τη βοήθεια αλγοριθμικών συστημάτων και παραμέτρων, όπως η τέταρτη διάσταση του σχεδιασμού ο χρόνος, που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και δίνουν οργανικές μορφές στο σχεδιασμό. Στο μέλλον με την 3D ψηφιακή εκτύπωση θα τυπώνουμε ακόμα το φαγητό μας. Από την εμπειρία μου στο χώρο της 3D εκτύπωσης δεν είμαι υπερβολικά έκπληκτη που ακούω ότι η Choc Edge, παρουσίασε την τελευταία έκδοση του Choc Creator 3D εκτυπωτή του κατασκευάζει σοκολάτα - στο Παγκόσμιο 3D Printing Technology Conference στην Κίνα και ότι η Nestle θέλει να ικανοποιήσει τις διατροφικές ανάγκες με 3D εκτύπωση τροφίμων αλλά και φρούτων φτιάχνοντας π.χ. βατόμουρο με γεύση φράουλας.
BIO: Η Βάια Γκερλιώτου σπούδασε Αρχιτέκτων Μηχανικός στην Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου 2001-2007. Δημιουργεί παραμετρικά σχεδιαστικά συστήματα σε νέα υλικά κατασκευής 3D Printing τεχνολογία για την κλίμακα του ανθρώπινου σώματος. Είναι Researcher Head στην εταιρεία Rat[Lab] με έδρα το Λονδίνο και την Ινδία, Υπήρξε κριτής – σχολιαστής στο πανεπιστήμιο του Central Saint Martins University of Fashion and Design στο Λονδίνο για εργασίες των φοιτητών. Δούλεψε ως αρχιτέκτων/computational designer στο Robofold Robotic Fabrication studio στο Λονδίνο. Εργάστηκε στο Παρίσι στο [AY]Astudio στο κομμάτι του σχεδιασμού ρούχων, αναπτύσσοντας ψηφιακά patterns και textiles με prototyping τεχνικές. Ήταν tutor assistant σε πολλά workshops σε Παρίσι, Λονδίνο, Ρώμη και Αθήνα. Επίσης ως μέλος της ομάδας Sarcha ήταν shortlisted στο ‘Resourceful Architect Day of Ideas’ by the Royal Society of Arts (RSA) and The Architecture Foundation. Η δουλεία της έχει δημοσιευθεί στο Architectural Journal magazine και σε άλλα web και print media.
