Εγκαταστάθηκαν στο ιστορικό κέντρο της πόλης, αγοράζοντας οικόπεδα είτε απ’ ευθείας από τον Δήμο, είτε μέσω των πληρεξουσίων δικηγόρων των τέως μουσουλμάνων ιδιοκτητών τους και έθεσαν τις βάσεις για τη μετέπειτα ανοικοδόμηση της Λάρισας και τη δημιουργία της μεγαλοαστικής τάξης της πόλης [1].
Μεταξύ των εμπόρων που εγκαταστάθηκαν στη Λάρισα με καταγωγή από την Καστοριά, αναφέρονται οι οικογένειες του Νικολάου (α) και Βασιλείου (β) Ωρολογόπουλου. Οι τελευταίοι ασχολήθηκαν με την εμπορία ρολογιών παντός τύπου: «Εν τω καταστήματι των αδελφών Ωρολογοπούλων, πωλούνται ωρολόγια καλά και ευθυνά. Επισκευάζονται δε τοιαύτα με εγγύησιν διαρκείας και ακριβείας» [2].
(α) Ο Νικόλαος Ωρολογόπουλος απεβίωσε στη Λάρισα στις 20 Νοεμβρίου 1909 [3]. Από τον γάμο του είχε αποκτήσει πολλά παιδιά. Μεταξύ αυτών αναφέρονται η Άννα, η Αλεξάνδρα, ο Ναούμ και ο Κωνσταντίνος, ίσως και άλλα τα οποία λανθάνουν.
Η Άννα Ν. Ωρολογοπούλου απεφοίτησε από το Αρσάκειο των Αθηνών (1906). Διορίσθηκε ως διευθύντρια του Γ΄ Δημοτικού Σχολείου της Λάρισας, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1913 παντρεύτηκε τον Σωτήριο Α. Τουτουντζή από την Καστοριά [4].
Η Αλεξάνδρα Ν. Ωρολογοπούλου εγκαταστάθηκε στην Αθήνα μετά τον γάμο που πραγματοποίησε με κάποιον Βογιατζάκη.
Ο Ναούμ Ν. Ωρολογόπουλος ήταν ερασιτέχνης δημοσιογράφος και έμπορος. Όπως αναφέρει ο Νικόλαος Παπαθεοδώρου, σε αυτόν οφείλεται το όνομα «Ελευθερία» στην εφημερίδα της Λάρισας [5]. Παράλληλα ήταν έμπορος ηλεκτρικών συσκευών. Το κατάστημά του στεγάζονταν στο ισόγειο ενός διωρόφου κτιρίου επί της οδού Ακροπόλεως (Παπαναστασίου), στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο Divani Palace. Στον όροφο του κτιρίου στεγαζόταν τα γραφεία του Εργατικού Κέντρου της Λάρισας. Ο Ναούμ ασχολήθηκε με την τοπική αυτοδιοίκηση εκλεγόμενος επί σειρά ετών δημοτικός σύμβουλος. Διετέλεσε πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου επί δημαρχίας Δημητρίου Καραθάνου (1951-1954). Ο Ναούμ Ωρολογόπουλος νυμφεύθηκε την Ελένη Τζώτζα από την Καστοριά και απέκτησαν πέντε παιδιά: Τον Νικόλαο, τον Ιωάννη, τον Παναγιώτη και τους διδύμους Θεόδωρο και Θεοδώρα. Δυστυχώς η Ελένη Τζώτζα τραυματίστηκε θανάσιμα κατά τη διάρκεια του φονικού σεισμού του 1941, όταν κατέρρευσε τμήμα της κατοικίας της στη συνοικία του Αγίου Αχιλλίου. Οι μικροί Παναγιώτης και Ιωάννης που βρίσκονταν την ώρα του σεισμού μέσα στην κατοικία, επέζησαν ως εκ θαύματος.
Ο Κωνσταντίνος Ν. Ωρολογόπουλος υπήρξε ανταποκριτής αθηναϊκών εφημερίδων και αντιπρόσωπος στη Λάρισα της Ασφαλιστικής Εταιρείας «Η Αμοιβαία» [6]. Το 1912 αναγορεύθηκε διδάκτορας από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών [7]. Μετά από την απελευθέρωση της Μακεδονίας (1912), εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Καστοριά. Εργάστηκε ως δικηγόρος, ενώ διετέλεσε πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου της πόλης (1925) και πρόεδρος του Σωματείου «Ωδείον Καστοριάς» (1934). Τόσο αυτός, όσο και ο αδελφός του Ναούμ, υπήρξαν «μαθητές» του Θρασύβουλου Μακρή, εκδότη της λαρισαϊκής εφημερίδας «Μικρά».
(β) Ο Βασίλειος Ωρολογόπουλος υπήρξε και αυτός πατέρας πολυμελούς οικογενείας. Από τα παιδιά του είναι γνωστά: η Βικτωρία, η Αικατερίνη (Κατίνα), ο Γεώργιος και ο Αχιλλεύς.
Η Βικτωρία Β. Ωρολογοπούλου παντρεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 1909 τον έμπορο γουναρικών Νικόλαο Γεωργιάδη από την Καστοριά [8].
Η Αικατερίνη Β. Ωρολογοπούλου παντρεύτηκε τον έμπορο γουναρικών Ιωάννη Κ. Σκαπέρδα [9] που ήταν εγκαταστημένος στο Παρίσι πριν από πολλά χρόνια. Ο γάμος τους πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα τον Απρίλιο του 1911 και αμέσως μετά αναχώρησαν για τη γαλλική πρωτεύουσα [10].
Ο Γεώργιος Β. Ωρολογόπουλος ήταν ωρολογοποιός ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση. Το 1907 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Χαρτούμ του Σουδάν [11].
Ο Αχιλλεύς Β. Ωρολογόπουλος υπήρξε δημοσιογράφος και ανταποκριτής του φιλολογικού περιοδικού «Δάφνη» το οποίο διηύθυνε ο νεαρός δημοσιογράφος, εκδότης και θεατρικός συγγραφέας Τίμος Π. Δεπάστας (1881-1920). Διατήρησε φιλικές σχέσεις με τον τελευταίο μέχρι τον ξαφνικό του θάνατο (1920), αλλά υπήρξε αχώριστος φίλος με τον συντοπίτη του Ιπποκράτη Κουτσίνα, τον μετέπειτα βουλευτή της Λάρισας.
Στην ομίχλη που περιβάλλει το γενεαλογικό δέντρο των οικογενειών του Νικολάου και Βασιλείου Ωρολογόπουλου δεν έχουμε επιβεβαιώσει μερικά στοιχεία που αφορούν πρόσωπα για τα οποία υποψιαζόμαστε ότι έχουν συγγενική σχέση με τους προαναφερθέντες. Και τα πρόσωπα αυτά είναι: ο Γεώργιος Ωρολογόπουλος, συμβολαιογράφος και δήμαρχος Καστοριάς κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, ο Αλέξανδρος Ωρολογόπουλος, δικηγόρος και αργότερα συμβολαιογράφος Καστοριάς και ο Αχιλλέας Ωρολογόπουλος υποψήφιος (αλλά αποτυχών) βουλευτής Φλωρίνης στις εκλογές του 1946.
Στους πατριάρχες και στους κληρονόμους των προαναφερθέντων οικογενειών που συνδέθηκαν μεταξύ τους με τους γάμους που πραγματοποίησαν, ανήκαν και τα περίφημα αρχοντικά της Καστοριάς που χαρακτηρίστηκαν στις 18 Οκτωβρίου 1965 ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία (Αρχοντικά Νικολάου Ωρολογόπουλου, Θεοδότης Τζώτζα, Κωνσταντίνου Σκαπέρδα κ.α.) [12].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Αλέξανδρος Χ. Γρηγορίου, Το Α΄ Δημοτικό Νεκροταφείο της Λάρισας 1899-1993. Θεσσαλονίκη 2013, σ. 10.
[2]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 13 (26 Δεκεμβρίου 1889).
[3]. Μικρά (Λάρισα), φ. 28/430 (22 Νοεμβρίου 1909) και Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 1020 (22 Νοεμβρίου 1909).
[4]. Μικρά (Λάρισα), φ. 38/594 (25 Σεπτεμβρίου 1913).
[5]. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, «Πώς ήταν η Λάρισα κατά το 1922, όταν πρωτοκυκλοφόρησε η «Ελευθερία», Ελευθερία (Λάρισα), 14 Δεκεμβρίου 2016.
[6]. Μικρά (Λάρισα), φ. 23/425 (5 Νοεμβρίου 1909).
[7]. Μικρά (Λάρισα), φ. 39/545 (2 Ιουνίου 1912).
[8]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 990 (26 Απριλίου 1909).
[9]. Ο πατέρας του Κωνσταντίνος Σκαπέρδας ήταν έμπορος γούνας. Περί τα τέλη του 19ου αιώνα εγκαταστάθηκε για μεγάλο διάστημα στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ αργότερα επέστρεψε στην Ευρώπη. Με έδρα τη Λειψία της Γερμανίας, δημιούργησε αλυσίδα καταστημάτων σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
[10]. Μικρά (Λάρισα), φ. 50/504 (30 Απριλίου 1911).
[11]. Μικρά (Λάρισα), φ. 345 (8 Νοεμβρίου 1907).
[12]. Υπουργική Απόφαση 16297 (18 Οκτωβρίου 1965): «Περί κηρύξεως ιστορικών διατηρητέων μνημείων» (ΦΕΚ 730/Β/4-11-65).
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
