Μετά από την αλλαγή της δημοτικής αρχής και την εκτόπιση πολλών φιλοβασιλικών κατοίκων της Λάρισας, επήλθε μία σχετική ηρεμία στην πόλη. Λίγες ημέρες αργότερα σύσσωμος ο πληθυσμός θα υποδεχόταν μέσα σε ένα κλίμα άκρατου ενθουσιασμού τον ίδιο τον Γάλλο στρατηγό και το επιτελείο του.
Ωστόσο μία μόλις ημέρα μετά από την κατάληψη της Λάρισας, έφθασε στην πόλη ο David Berman, ένας πολλά υποσχόμενος νεαρός ραβίνος που υπηρετούσε τη θητεία του στη Στρατιά της Ανατολής. Γεννημένος στις 9 Δεκεμβρίου 1889 στο Mir της Λευκορωσίας εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο Παρίσι όπου αποφοίτησε το 1915 από την Μεγάλη Ραβινική Σχολή της πόλης. Σχεδόν αμέσως κατατάχθηκε στον στρατό, όπου με το Γαλλικό Εκστρατευτικό Σώμα βρέθηκε αρχικά στα Δαρδανέλια και αργότερα στη Θεσσαλονίκη. Τον Μάιο του 1917 τον συναντούμε στη Θεσσαλία υπό τις διαταγές του στρατηγού Paul Vénel (1864-1920). Στη Λάρισα του επιφυλάχθηκε θερμή υποδοχή από την Ισραηλιτική Κοινότητα της πόλης, γεγονός που έσπευσε ο ίδιος να δημοσιοποιήσει με επιστολή του στην διεύθυνση του περιοδικού «L’Univers israélite» που εκδιδόταν στο Παρίσι [1]. Η επιστολή αυτή αποτελεί μοναδικό τεκμήριο για την κατάσταση που επικρατούσε την περίοδο εκείνη στην Ισραηλιτική Κοινότητα της Λάρισας. Γράφει ο David Berman: «Συνεχίζοντας την πορεία της απρόβλεπτης περιπλάνησής μου, διέμεινα στη Λάρισα για 20 περίπου ημέρες, γεγονός που μου επέτρεψε να έρθω σε επαφή με την Εβραϊκή Κοινότητα της πρωτεύουσας της Θεσσαλίας. Η Κοινότητα της Λάρισας, η οποία κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας αριθμούσε χιλιάδες ψυχές, σήμερα μετρά κάτι λιγότερο από εκατό οικογένειες. Δεν είναι οι ίδιοι Εβραίοι με αυτούς της Θεσσαλονίκης, ωστόσο εξακολουθούν να μοιάζουν αρκετά με αυτούς. Δεν είναι επίσης ίδιοι με αυτούς της Ζακύνθου και των Ιωαννίνων, αφού οι τελευταίοι έχουν εντελώς εξελληνισθεί. Σωματικά και φυσιογνωμικά ομοιάζουν με τους Έλληνες. Η παλαιότερη γενιά ομιλεί τα Ισπανικά, αλλά αγνοεί εντελώς τα Ελληνικά. Αντίθετα οι νέοι ομιλούν τα Ελληνικά μη γνωρίζοντας τα Ισπανικά. Ζώντας για μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ των Ελλήνων, έμαθαν να διαβιούν πολύ καλά μαζί τους. Επειδή είναι μικρός ο αριθμός που αντιπροσωπεύουν (400 σε σύνολο 17.000 ατόμων) δεν θα τους επιτρέψει ποτέ, να απομονωθούν σε μια ιδιαίτερη εθνότητα. Καθώς έζησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα υπό Τουρκική κατοχή, σήμερα ομιλούν με υπερηφάνεια για την Ελλάδα και τα κατορθώματα του Ελληνικού στρατού κατά τη διάρκεια του τελευταίου Βαλκανικού πολέμου, στον οποίο συμμετείχαν πολλοί από αυτούς ως στρατιώτες και μερικοί ως αξιωματικοί. Ωστόσο, η εθνική αφομοίωση θέλει ακόμα πολύ καιρό για να θεωρηθεί πλήρης. Η Ανατολή φαίνεται ότι ανέκαθεν αντιτασσόταν σε κάτι ανάλογο. Ποτέ η ελληνική φυλή δεν ήθελε να μπερδευτεί με μία άλλη, αλλά όλως περιέργως την ίδια αντίδραση έχουν και οι Ισραηλίτες. Αυτό εξηγεί το γιατί στη Λάρισα το Σιωνιστικό Κίνημα μετρά μόνο 80 περίπου άτομα (σχεδόν ένα ανά οικογένεια).
Από θρησκευτική άποψη, οι Εβραίοι της Λάρισας δεν πηγαίνουν συχνά στη Συναγωγή […]. Η Κοινότητα δεν έχει δικό της σχολείο και οι νέοι παρακολουθούν μαθήματα στα ελληνικά σχολεία της πόλης και μερικές φορές σε εκείνα των χριστιανικών αποστολών. Πριν από λίγο καιρό η Alliance της Θεσσαλονίκης σκέφτηκε να δημιουργήσει ένα παράρτημα στη Λάρισα. Η Κοινότητα όμως θεώρησε ότι ένα τέτοιο ίδρυμα δεν θα έδινε μια επαρκώς εβραϊκή εκπαίδευση […].
Με την άφιξη των γαλλικών στρατευμάτων στη Λάρισα, ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας της πόλης κ. Abraham Cohen συνοδευόμενος από επιφανείς Εβραίους, επισκέφθηκε τον γενικό μας διοικητή για να του εκφράσει τα αισθήματα των συμπολιτών του προς τη φιλελεύθερη Γαλλία, χάρη στην οποία όλοι οι Εβραίοι των πολιτισμένων χωρών διάγουν βίο αξιοπρεπή και ευτυχισμένο. Δεδομένου ότι εγώ έφτασα στη Λάρισα την επόμενη ημέρα δεν γνωρίζω τι ακριβώς τους απάντησε ο γενικός διοικητής».
Στην επιστολή περιγράφεται η υποδοχή που επιφύλαξε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Λάρισας στον David Berman στη συναγωγή της πόλης το Σάββατο 8 Ιουλίου 1917. Ο πρόεδρος απευθυνόμενος στον επισκέπτη του εξέφρασε τον σεβασμό των συμπολιτών του για τον Γαλλικό Ιουδαϊσμό και τις ένθερμες επιθυμίες τους για τον τελικό θρίαμβο της Γαλλίας. Μεταξύ άλλων ο Berman σημείωσε πως: «Οι ευχές σας για την τελική νίκη της Γαλλίας απέναντι στη γερμανική επιθετικότητα μου δίνουν το δικαίωμα να επισημάνω προτού αναχωρήσω από τη φιλόξενη Κοινότητά σας, ότι αυτό που επιζητά η φιλελεύθερη Γαλλία και οι σύμμαχοί της είναι η εγκαθίδρυση μίας κοινωνίας που πρωταρχικό μέλημά της θα είναι η κοινωνική δικαιοσύνη, ένα ζητούμενο που εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, ο Ιουδαϊσμός επιδιώκει ηρωικά. Σας ευχαριστώ για τις ευχές σας προς τη Γαλλία».
Στη συνέχεια ο David Berman ακολούθησε τον Γαλλικό στρατό σε όλες τις επιχειρήσεις στην Μακεδονία. Το 1918, μέσα από επιστολές και ανταποκρίσεις περιέγραψε την κατάσταση των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων της Φλώρινας, των Σερρών, της Δράμας και της Καβάλας [2]. Μετά από το τέλος του πολέμου επέστρεψε στη Γαλλία όπου εκλέχθηκε ως ραβίνος της Ντιζόν (1920). Έχοντας νυμφευθεί την ίδια χρονιά την Emilie Bloch, θυγατέρα του αρχιραβίνου του Βελγίου Armand Bloch τοποθετήθηκε το 1923 στις Βρυξέλλες. Έχοντας δημοσιεύσει πληθώρα άρθρων και μελετών για το παιδαγωγικό σύστημα και τον σύγχρονο Ιουδαϊσμό, εκλέχθηκε τη δεκαετία του 1930, ως ο θρησκευτικός αρχηγός (αρχιραβίνος) όλων των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων του Βελγίου, αξίωμα που διατήρησε μέχρι τον θάνατό του (1947).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Anonyme, «Un aumônier israélite à Làrissa» L’Univers israélite (Paris), έτος 73, № 5 (12 Οκτωβρίου 1917), σ. 133-135.
[2]. David Berman, «La Pâque en Macédoine», L’Univers israélite (Paris), έτος 73, № 34 (5 Μαΐου 1918), σ. 176-177. Βλ. Του ιδίου, «Impressions d’Orient», L’Univers israélite (Paris), έτος 74, № 11 (22 Νοεμβρίου 1918), σ. 252-254.
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
