Χρειάστηκε να παλέψει με τις πρωτόγονες αντιλήψεις των κρατούντων κάθε μορφής, τη δαιμονοκρατία, τις προκαταλήψεις, την άγνοια, τη μαγεία, το σκοταδισμό, τον θρησκευτικό φανατισμό.
Στα βάθη της Ιστορίας, στην ομιχλώδη εκείνη εποχή του μύθου και της παράδοσης, ένας μάντης από το Άργος, Θεσσαλικής καταγωγής, μύστης και εμπνευστής της Διονυσιακής λατρείας, αυτός που δίδαξε και διέδωσε το όνομα, τη θυσία και τον τρόπο λατρείας του Διονύσου στους Έλληνες, όπως είναι η φαλλοφορία (πομπή του φαλλού) κατά τον Ηρόδοτο (Β`, 49), ο Μελάμπους, γίνεται θεραπευτής των ανθρωπίνων ψυχών.
Γιός του βασιλιά της Πύλου Αμυθάονος και της Ειδομένης, εγγονός του βασιλιά της Ιωλκού Κρηθέα και της Τυρούς και δισέγγονος του Αιόλου- ενώ δισέγγονος του Μελάμποδος ήταν ο Αμφιάραος- πήρε αυτό το όνομα, από τότε που η μητέρα του τον άφησε κάτω από ένα δέντρο με τα πόδια εκτεθειμένα στον ήλιο, τα οποία έμειναν μαύρα σε όλη του τη ζωή (Μελάμπους=μαυροπόδαρος).
Την μαντική «τέχνη» την απέκτησε απ’ τα νιάτα του ακόμα, ως αντάλλαγμα, ως ανταπόδοση σε μια ευεργεσία του. Όταν οι υπηρέτες του σκότωσαν τα φίδια που είχαν κάνει φωλιά στη βελανιδιά του σπιτιού του, ο Μελάμπους, έσωσε τα νεογνά, τα κράτησε και τα φρόντισε. Κάποια μέρα, ενώ αυτός κοιμόταν στους αγρούς, τα φιδάκια, ανέβηκαν στο κορμί του, «εξάγνισαν» με τις γλώσσες τους την ακοή του, με συνέπεια, έκτοτε, ο Μελάμπους να καταλαβαίνει τις φωνές των ζώων και των πουλιών, να ξεχωρίζει τα λόγια τους και να ακούει ήχους, που άλλοι δεν άκουγαν…
Με τον καιρό, απέκτησε πολλές γνώσεις γύρω από τα θεραπευτικά βότανα, έμαθε να διαβάζει τα σφάγια και να προλέγει τα μέλλοντα κι όταν, τέλος, συνάντησε στον ποταμό Αλφειό τον Απόλλωνα, λέει ο Απολλόδωρος, έγινε άριστος μάντης. Κτίστηκαν προς τιμήν του ιερά, αλλά το πρώτο ψυχοθεραπευτήριο της προϊστορικής Ελλάδας (Μελαμπόδιο ιερό), λειτούργησε στην Αιγόσθενα (σήμερα Πόρτο Γερμενό) των Μεγάρων, στις πλαγιές του Κιθαιρώνα, το οποίο ήταν το ιερό βουνό του Διονύσου. Στα Μέγαρα, κάθε χρόνο, γιορτάζονταν τα «Μελαμπόδια», και στο Ιερό των Αιγόσθενων που γίνονταν θυσίες, αγώνες, ο νικητής έπαιρνε ως έπαθλο μέρος των σφαγίων που θυσιάζονταν. Οι ιστορικοί Πολύβιος και Τίτος Λίβιος, αναφέρονται σε μια περιοχή, λίγο έξω από την αρχαία πόλη Σκοτούσσα των Φαρσάλων, το Μελάμβιον, περιγράφοντας τη μάχη στις Κυνός Κεφαλές. Κατά την προπαρασκευή της μάχης, ο μεν Φλαμινίνος, Ρωμαίος στρατηγός, κατέλαβε θέσεις νοτίως της Σκοτούσσας (Θετίδιο), ο δε Φίλιππος Ε` της Μακεδονίας, βορείως αυτής, στο Μελάμβιον, δίπλα στις όχθες του Ογχηστού ποταμού. Ο Άγγλος περιηγητής, William Gel, το 1805, που περιόδευσε στην περιοχή, λέει: (…) Η Σκοτούσσα, η Κρανώνα και το Μελάμβιον, ήταν τρείς πόλεις σ’ αυτό το τμήμα της Θεσσαλίας. Βέβαια, μέχρι και σήμερα, δεν βρέθηκε τίποτα εκεί· μάλλον για κάποια τοποθεσία με το όνομα αυτό, θα πρόκειται.
Πάντα κατά την παράδοση, ο Μελάμπους, έμπλεξε σε μια υπόθεση του αδελφού του Βίαντα, ενώ πήγε να τον βοηθήσει. Φυλακίσθηκε από τον βασιλιά της Θεσσαλικής πόλης Φυλάκη (κοντά στον σημερινό Αλμυρό), κι όταν του εκμυστηρεύτηκε πως, η σκεπή της φυλακής του θα κατέρρεε, γιατί άκουσε να το λένε τα σκουλήκια (σαράκια), απελευθερώθηκε αμέσως. Έκπληκτος ο βασιλιάς, τον παρακάλεσε να μείνει και να βοηθήσει στην ατεκνία-ανικανότητα του γιου του, Ίφικλου, με αμοιβή, τα βόδια του. Ο Μελάμπους οργάνωσε εντυπωσιακές τελετές, με θυσίες και επικλήσεις, κομμάτιασε τον ταύρο που θυσίασε και πέταξε τα κομμάτια γύρω του. Η οσμή του κρέατος έφερε τα πουλιά (οιωνούς) κι ένας γυπαετός, ως αρχηγός των οιωνών, τον πληροφόρησε πως, όταν ο βασιλιάς ευνούχιζε τα μοσχάρια του, ενώ ο Ίφικλος ήταν μικρός, του ξέφυγε το μαχαίρι, πέρασε δίπλα απ` τα γεννητικά του όργανα και καρφώθηκε στον κορμό ενός δέντρου. Ο Μελάμπους αναζήτησε το δέντρο, τράβηξε το σκουριασμένο μαχαίρι, παρασκεύασε με σκουριά και οινόπνευμα ένα διάλυμα κι έδωσε στον Ίφικλο να πιει…
Ο Καθηγητής της Ψυχιατρικής Δ. Κουρέτας, στο βιβλίο του, αποφαίνεται: (…) Η ψυχοκαθαρτική μέθοδος την οποίαν εχρησιμοποίησεν ο Φρόυντ και Μπρόγιερ, ουδόλως, κατ` ουσίαν, διαφέρει από την μέθοδον που εφήρμοσεν ο Μελάμπους.
Μία άλλη ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι αυτή των θυγατέρων του βασιλιά της Τίρυνθας Προίτου, που έπασχαν από «μανία» και οδυνηρό έκζεμα. Όταν του ζητήθηκε να βοηθήσει, ο Μελάμπους, έφερε τις Προιτίδες κόρες με θυσίες και καθαρμούς (Παυσανίας) στο χωριό Λουσούς, (Ιερό της Αρτέμιδος), τις χορήγησε γάλα κατσίκας που έφαγε ελλέβορο(2) (Μελαμπόδιον χόρτον), έκανε τους καθαρμούς, και έριξε τα «καθάρσια» στον ποταμό Αγρίνο. Εδώ, ο Μελάμπους, εφάρμοσε την ψυχοκατακλυσμική ή ενδοεκρηκτική μέθοδο ψυχοθεραπείας, που εφαρμόζεται και σήμερα σε περιπτώσεις φοβικών νευρώσεων.
Όταν η επιστήμη της Ιατρικής βγήκε κάποτε στο φως, και εξισορρόπησε με επιτυχία την κατάσταση, ο Ιπποκράτης, ήταν ο πρώτος που την απομάκρυνε από τις ιερουργίες και τη μαγεία.
(1) Πόλη της Πελασγιώτιδας, πατρίδα του Ολυμπιονίκη, στο Παγκράτιο, Πολυδάμαντα. Κοντά, υπήρχε το Μαντείον του Φηγωναίου Διός (φηγός-βελανιδιά), πρόδρομος του Μαντείου της Δωδώνης
(2) Έλλεβρος, κ. σκάρφι, ποώδες φυτό με πολυετές ρίζωμα, δηλητηριώδες.
Βοηθήματα
Ηροδότου. Ιστορία Πάπυρος 1976
Παυσανίου. Ελλάδος περιήγηση Πάπυρος 1976
Βας. Γεωργακόπουλος. Αρχ. Έλληνες ιατροί ΙΑΣΩ 1998
Ν. Γεωργιάδου Θεσσαλίας σελ. 69,218 Ελλα 1995
Δ. Κουρέτα Ψυχανάλυση-Ψυχιατρική-Νευρολογία σελ.423-425 Παρισιάνος 1974
Κ. Στεφανής και συνεργ. Θέματα Ψυχιατρικής σελ.504
William Gel. Οδοιπορικός στη Θεσσαλία 1805 μτφρ. Αλέξη Γαλανούλη περιηγητικά του 19ου αι. Θ.ΗΜ. 2011.
* Του Τάσου Πουλτσάκη
Ο Τάσος Πουλτσάκης είναι νευρολόγος –ψυχίατρος
