Είναι γνωστό μόνον ότι υπηρέτησε επί εξαετία στην Κέρκυρα (1835-1841) επί Ύπατης Αρμοστείας του Βρετανού στρατηγού Sir Howard Douglas (1776-1861). Διετέλεσε γενικός γραμματέας της Βρετανικής Στρατιωτικής Φιλολογικής Ενώσεως της Κέρκυρας (1838), ενώ υπήρξε συνδρομητής σε φιλολογικά, ιστορικά και επιστημονικά περιοδικά. Με έγκριση του Sir Howard Douglas πραγματοποίησε, μεταξύ του 1838-1839, δύο ταξίδια στην οθωμανική αυτοκρατορία. Υποψιαζόμαστε ότι τα ταξίδια αυτά είχαν περισσότερο στρατιωτικό ή διπλωματικό χαρακτήρα και όχι αναψυχής, όπως διαφαίνεται μέσα από τα κείμενα.
Το πρώτο ταξίδι στην πάλαι ποτέ πρωτεύουσα του κράτους του Αλή πασά, τα Γιάννενα, πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 1838. Το δεύτερο ταξίδι με προορισμό την Κωνσταντινούπολη ξεκίνησε από την Κέρκυρα στις 8 Μαΐου 1839. Στο ταξίδι αυτό συνοδευόταν από τον Captain Spence και τον διερμηνέα Giovanni Zaruchi. Αποβιβάστηκαν στους Αγίους Σαράντα και αποφάσισαν να μεταβούν στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας διασχίζοντας την Αλβανία, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία. Το δρομολόγιο που ακολούθησαν ήταν: Κέρκυρα, Άγιοι Σαράντα, Δέλβινο, Ζίτσα, Γιάννενα, Μέτσοβο, Μετέωρα, Τρίκαλα, Λάρισα, Τέμπη, Πλαταμώνας, Κατερίνη, Κίτρος, Θεσσαλονίκη. Στις 23 Μαΐου 1839 επιβιβάστηκαν στο αυστριακό ατμόπλοιο «Levant» το οποίο τους έφερε στην Κωνσταντινούπολη. Αργότερα μετέβησαν στη Βάρνα και μέσω του Δούναβη έφθασαν στη Βουδαπέστη και στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στην Τεργέστη, απ’ όπου επέτρεψαν ατμοπλοϊκώς στην Κέρκυρα.
Κατά τη διάρκεια του δευτέρου ταξιδιού του, ο James John Best επισκέφθηκε τη Λάρισα (προερχόμενος από τα Τρίκαλα) και κατέγραψε τις εντυπώσεις του στο περιηγητικό του χρονικό που εκδόθηκε το 1842 [1].
«Έμεινα πολύ εντυπωσιασμένος από την πεδιάδα της Θεσσαλίας. Το βλέμμα τού ταξιδιώτη φαίνεται απρόθυμο να αποχωριστεί την εικόνα της Πίνδου με τις χιονισμένες κορυφές της, που υψώνονται μεγαλοπρεπώς στο βάθος, πάνω από τα δασωμένα βουνά που βρίσκονται στα χαμηλότερα […]. Λίγο πριν φθάσουμε στη Λάρισα οι ορεινοί όγκοι του Ολύμπου και της Όσσας αναδύονται μεγαλοπρεπώς μέσα από την πεδιάδα. Στον πρώτο βρίσκονταν τα παλάτια των αρχαίων Θεών, ενώ στη δεύτερη η μυθική κατοικία των Κενταύρων. Το τοπίο ολόκληρης της πεδιάδας διαφοροποιείται σε πολλά σημεία με την ύπαρξη μεγάλων δένδρων τα οποία μοιάζουν με τις ινδικές συκιές, τα οποία προσφέρουν έναν ευχάριστο τόπο ανάπαυσης στον κάθε ταξιδιώτη που διασχίζει την ηλιοκαμένη αυτή χώρα.
Σε κάποιο σημείο, λίγο πριν φθάσουμε στη Λάρισα, επιβιβαστήκαμε σε μία επίπεδη φορτηγίδα, ένα είδος σχεδίας, η οποία θα μας μετέφερε στην απέναντι πλευρά του Πηνειού [2]. Μετά το πέρασμα μπήκαμε σε μία πιο λοφώδη αλλά πολύ ανοιχτή περιοχή […]. Κοντά στη Λάρισα υπήρχαν τα ερείπια ενός υδραγωγείου που στο παρελθόν προμήθευε την πόλη με νερό. Ήταν εντελώς καταστραμμένο και φαίνεται να ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα στην κατάσταση αυτή. Καταλαβαίνω ότι ένας πασάς, πριν από μερικά χρόνια, είχε κατασκευάσει αυτό το υδραγωγείο για τον εφοδιασμό της πόλης φέροντας πόσιμο νερό από μεγάλη απόσταση, επειδή το νερό της Λάρισας ήταν θολό, ανθυγιεινό και περιείχε πολλή λάσπη. Όταν όμως κατασκευάστηκε, μία διαταγή που στάλθηκε από την Κωνσταντινούπολη όριζε ότι έπρεπε άμεσα να κατεδαφιστεί [3].
Ξαφνικά, από απόσταση διακρίναμε τους μιναρέδες της τουρκικής Λάρισας, η εμφάνιση των οποίων σε συνδυασμό με τα τζαμιά και τα μεγάλα νεκροταφεία είναι εξαιρετικά εντυπωσιακή. Γενισεχίρ είναι η τουρκική ονομασία της Λάρισας και εδώ θα πρέπει να τονίσουμε πως για κάθε πόλη ή χωριό υπάρχουν δύο ονόματα. Το ελληνικό που ανάγεται στους κλασικούς χρόνους και το άλλο που δίνεται από τους Οθωμανούς.
Σύντομα διαπιστώσαμε ότι οι περισσότεροι κάτοικοι της Λάρισας είναι Οθωμανοί. Ούτως ή άλλως, εάν δεν το παρατηρούσαμε από την αρχή θα το διαπιστώναμε αργότερα, όταν αναστατωθήκαμε από τις κραυγές ενός τσούρμου ρακένδυτων αγοριών, τα οποία με τις χαρακτηριστικές κινήσεις των χεριών τους ζητούσαν χρήματα και μας φιλοφρονούσαν με διάφορα όχι και τόσο κολακευτικά κοσμητικά επίθετα. Υποπτευθήκαμε από τον τόνο και τη χροιά της φωνής τους τι περίπου μας έλεγαν, αλλά εμείς παραμέναμε ευτυχισμένοι στην παντελή μας άγνοια.
Προχωρήσαμε προς την περιοχή όπου ήταν συγκεντρωμένα τα χάνια της πόλης και διαπιστώσαμε ότι βρισκόταν σε ελεεινή κατάσταση. Κατά τύχη, όμως, παρατηρήσαμε ένα είδος καφενείου από τον ιδιοκτήτη του οποίου ζητήσαμε ένα δωμάτιο. Αυτό που βρήκαμε να διανυκτερεύσουμε ήταν ένας κόσμιος ξενώνας που ονομάζονταν Café Europeo, μία πάρα πολύ καλή προσπάθεια για ένα πολιτισμένο πανδοχείο. Ήταν ένας συνδυασμός εστιατορίου και καφενείου με 1-2 ανεκτά δωμάτια, όχι τόσο καθαρά, αλλά σίγουρα ένα παλάτι συγκρινόμενο με τα συνηθισμένα χάνια της χώρας. Εδώ διανυκτερεύσαμε καλά, αφού πήραμε τις σχετικές προφυλάξεις, απομακρύνοντας όλα τα έπιπλα του δωματίου. Οι προφυλάξεις, βέβαια, δεν ήταν αρκετές, αλλά σε χώρες που πλήττονται από πανώλη, είναι επιθυμητό να αποφεύγεται κάθε επαφή με οποιοδήποτε πράγμα, τραπεζομάντιλα, στρώματα κλπ. Οι ξύλινες καρέκλες, τα χαλιά και τα είδη αυτής της κατηγορίας, είναι όμως ακίνδυνα. Κατά τη διάρκεια ολόκληρου του ταξιδιού μας, δεν νομίζω να διανυκτερεύσαμε κάπου καλύτερα από ό,τι στη Λάρισα.
Ο Μουσταφά πασάς της Λάρισας, έπρεπε απαραιτήτως να ανανεώσει το μπουγιουρντί (επίσημο έγγραφο) μας. Αυτό που μας είχε παραχωρήσει ο αναπληρωτής πασάς των Ιωαννίνων, ίσχυε μόνον για τις επαρχίες της αρμοδιότητάς του και επομένως έπρεπε σε κάθε περίπτωση να ανανεωθεί από τον προϊστάμενό του. Στείλαμε στο σεράι τον διερμηνέα μας Giovanni. Ο κύριος Samo Kash, ο Έλληνας γραμματέας του πασά, τού παραχώρησε μετά από λίγο ένα μπουγιουρντί, ενώ ενημέρωσε τον υπεύθυνο του ταχυδρομικού σταθμού για να μας προμηθεύσει άλογα την επόμενη μέρα. Αφού απολαύσαμε το δείπνο μας τρώγοντας στιφάδο από αρνίσιο κρέας, πατάτες, μακαρόνια και λουκάνικα Μπολόνιας, ξαπλώσαμε στο πάτωμα και κοιμηθήκαμε άνετα μέχρι τις 4 τα ξημερώματα. Αμέσως μετά αναχωρήσαμε για τα Τέμπη […]».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. J. J. Best, Excursions in Albania: comprising a description of the wild boar, deer, and woodcock shooting in that country; and a journey from thence to Thessalonica & Constantinople, and up the Danube to Pest. London: Wm. H. Allen, 1842.
[2]. Η τοποθεσία αυτή πρέπει να βρισκόταν στο Κουτσόχερο.
[3]. «Κάποιος Οσμάν πασιάς […] εβάλθηκε νά φέρη το νερόν οπού ανεβρά αντίκρυ από τον Ζάρκον, και απέχει εξ ώραις κατά τό δυτικόν, αλλά φθάνωντας έξω από την πολιτείαν, απέθανε, και έμεινε το έργον ατελείωτον». Βλ. Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος, Ιστορική τοπογραφία της τωρινής Θετταλίας (1817), εισαγωγή-σχόλια-επιμέλεια Κώστας Σπανός, Λάρισα 2005, σ. 79.
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
