«Χρειάζεται να περάσει μια γενιά, για να φτάσει στο σώμα της κοινωνίας, η καταπολέμηση της διαφθοράς. Με μάθημα στα σχολεία, για να καταλάβουν τα παιδιά, ότι φθείρει τα πάντα... Η διαφθορά δεν είναι μόνο καταστολή, είναι και πρόληψη, να γίνονται εσωτερικοί έλεγχοι, να βρίσκονται οι αιτίες, που την παράγουν και να διορθώνονται. Να ελέγχεται ουσιαστικά και σε βάθος το «πόθεν έσχες». Ήμουν αισιόδοξος ότι στο τέλος θα τα κατάφερνα...».
Ο τ. εθνικός συντονιστής για την καταπολέμηση της διαφθοράς και εισαγγελέας του Αρείου Πάγου ε. τ. κ. Ιωάννης- Σπυρίδων Τέντες, με την ευκαιρία παρουσίας του σε εκδήλωση των δικηγόρων στη Λάρισα, λίγο μετά τη κατάργηση του συγκεκριμένου θεσμού, μίλησε στην «Ε». Για διαπιστώσεις και συμπεράσματα από τη διετή περίπου, παρουσία του στη θέση αυτή. Τα ζητήματα που έθιξε, εξηγούν πολλά, ενδιαφέρουν τον κάθε πολίτη και τα βασικά από αυτά ήταν:
ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ
«Ο θεσμός του εθνικού συντονιστή είναι θέση επιτελική. Δεν είναι θέση δράσης, με έρευνες κλπ. Κοιτάμε το σύστημα και προσπαθούμε να το βελτιώσουμε. Μέσα στις αρμοδιότητές μας είναι το εθνικό στρατηγικό σχέδιο, που το ξεκινήσαμε. Δίνει κατευθύνσεις, παρακολουθεί, συντονίζει, αξιολογεί και κάνει προτάσεις στη Βουλή και τον πρωθυπουργό. Ορισμένα πράγματα μπορούν να διορθωθούν με αλλαγή της πρακτικής, αυτό γίνεται χωρίς να φτάσει κανείς στον πρωθυπουργό ή τη Βουλή. Μπορεί όμως να χρειάζονται και νόμο ή υπουργικές αποφάσεις.
ΠΡΟΛΗΨΗ
Όμως, το σύστημα που αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς είναι πάρα πολύ περίπλοκο. Αφορά όλα τα υπουργεία, τις διάφορες αρχές. Αντιμετώπισα πολλές δυσκολίες. Η γραφειοκρατία είναι διεθνές φαινόμενο, μην το ξεχνάμε αυτό. Όμως λειτουργούν καλύτερα οι υπηρεσίες στο εξωτερικό, συνεργάζονται, υπάρχει δεοντολογία στην άσκηση των καθηκόντων και τη σέβονται περισσότερο, ίσως και με περισσότερη αυστηρότητα. Η ελληνική διοίκηση πάσχει πολύ σε αυτά.
Η πρόληψη της διαφθοράς δεν είναι μόνο καταστολή, είναι και πρόληψη. Πρέπει να κοιτάμε τις αιτίες της διαφθοράς και τους μηχανισμούς και τις διαδικασίες που την επιτρέπουν και την παράγουν. Ώστε να τη μειώσουμε, να την ελέγξουμε περισσότερο. Πρέπει να πάμε στην πηγή. Να εξετάσουμε σημεία που είναι πιο ευάλωτα στην διαφθορά, π. χ. υγεία, εφορίες, πολεοδομίες (παλιότερα) κλπ. να δούμε πού είναι το μαλακό υπογάστριο της κάθε μιας. Να βρούμε τρόπους να αποφεύγουμε την άμεση επαφή του πολίτη. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση σώζει πολλές καταστάσεις. Απλοποιώντας διαδικασίες, ώστε ο πολίτης να ξέρει τα δικαιώματά του και τις διαδικασίες και να μην αναγκάζεται να καταφεύγει σε διάφορους μεσάζοντες, με το αζημίωτο...
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ
Εδώ και χρόνια υπάρχει νόμος που προβλέπει τους λεγόμενους εσωτερικούς έλεγχους. Αυτοί δεν είναι έλεγχοι που προσπαθείς να ελέγξεις συγκεκριμένες περιπτώσεις και ανθρώπους, με καταγγελίες, υποψίες κλπ. Με τους εσωτερικούς ελέγχους, ελέγχεις από την αρχή, δειγματοληπτικά ενδεχομένως, πώς εξελίσσονται διάφορες διαδικασίες. Π. χ. πώς γίνεται η αδειοδότηση στις καφετέριες και εξετάζει δείγματα. Πώς εξελίχτηκε, γιατί καθυστέρησε να βγει; Μήπως υποκρύπτεται προσπάθεια να αγανακτήσει ο πολίτης και να δώσει «κάτι»; Εξετάζουμε ενδείκτες καθυστέρησης. Ο εσωτερικός έλεγχος είναι για την εύρυθμη λειτουργία της υπηρεσίας, αλλά μας δείχνει και κόκκινες σημαιούλες, πού μπορεί να υπάρχει διαφθορά. Τότε παρεμβαίνουν οι εξωτερικοί ελεγκτές, π. χ. ΣΔΟΕ, Οικονομική Αστυνομία κλπ.
ΑΝΑΡΧΑ
Βέβαια και εκεί χρειάζεται αναδιοργάνωση. Έχουμε είκοσι- τριάντα ελεγκτικά όργανα, αντί για δυο- τρία. Δυστυχώς, αυτά είναι άναρχα, υπόκεινται σε διάφορα υπουργεία και σε κάποιο υπουργό. Δεν θα έπρεπε να συμβαίνει αυτό. Είχα απευθυνθεί σε τέσσερις διεθνείς οργανισμούς, που ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν. Υπήρχε το κονδύλι από τα χρήματα που κατέβαλε η SIEMENS στο δημόσιο. Αυτό τώρα «δαιμονοποιήθηκε»... Αυτό δεν πρόλαβα να το προχωρήσω . Μόλις το καλοκαίρι που πέρασε έγιναν τα πρώτα βήματα, για να αρχίσουν οι εσωτερικοί έλεγχου. Η σύμβαση με τη SIEMENS έπρεπε να υλοποιηθεί σε 5 χρόνια, ήδη πέρασαν 3 και μέχρι τώρα δεν πήραμε ούτε ευρώ. Μέχρι και ο πρωθυπουργός Σαμαράς πήρε τηλέφωνο την πρόεδρο της επιτροπής, για να προχωρήσει το θέμα. Αλλά αυτό δεν είναι λύση, να παρεμβαίνει ο πρωθυπουργός, για κάθε θέμα. Λύση είναι να υπάρχει ένα σύστημα, που να λειτουργεί. Έγινε βελτίωση της νομοθεσίας, έχει γίνει δουλειά, προσαρμόστηκε η νομοθεσία σε ευρωπαϊκά δεδομένα. Αυτό βγήκε από το συνέδριο με τους δικηγόρους στη Λάρισα. Ότι έγινε μια σημαντική βελτίωση, που ενδεχομένως θέλει κάποιες διορθωτικές κινήσεις.
ΠΟΘΕΝ ΕΣΧΕΣ
Άλλο πεδίο σπουδαίο είναι το πόθεν έσχες και όχι των μικρών, αλλά των μεγάλων (υπουργών, βουλευτών, πολιτικών αξιωματούχων). Να γίνεται έλεγχος πραγματικός, στο «πόθεν» κυρίως, σε βάθος και από όργανο ανεξάρτητο, όχι αποκλειστικά από τη Βουλή. Ασχολήθηκα πολύ με αυτό, να φύγει η πλειοψηφία από τους βουλευτές, από το όργανο αυτό. Τώρα είναι τρεις βουλευτές, τρεις δικαστές ( οι δύο αποκλειστικής απασχόλησης, να ασχολούνται μόνο με αυτούς του ελέγχους) και ένας της Τράπεζας Ελλάδος. Εγώ θα ήθελα περισσότερους δικαστές, να έχουν πλειοψηφία. Η ίδια επιτροπή, θα έλεγχε και τα οικονομικά των κομμάτων. Μέχρι τώρα, δεν λειτούργησε, παρόλο που το προβλέπει ο νόμος...
ΜΑΘΗΜΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
Χρειάζεται υπομονή. Αν πεις στους πολιτικούς, ότι κάτι θα έχει αποτελέσματα παραπάνω από χρόνο, δεν ενδιαφέρονται. Χρειάζεται να περάσει μια γενιά. Είχε έρθει σε επαφή με το Συμβούλιο της Ευρώπης, για να γίνουν παρεμβάσεις στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με ένα καταπληκτικό πρόγραμμα. Να εισαχθεί μάθημα για τη διαφθορά, να καταλάβουν τα παιδιά πόσο ολέθριο πράγμα είναι και ότι φθείρει τα πάντα. Δεν προλάβαμε και σε αυτό . Είναι μακρόπνοο, να εκπαιδευτούν οι καθηγητές κλπ. Για να αποδώσει χρειάζονται 20 χρόνια. Παιδεία είναι και η εκπαίδευση εκείνων που ασχολούνται με τη διαφθορά. Φοβάμαι ότι δεν θα γίνει, λόγω της «κόντρας» αυτής με την Ευρώπη. Είναι όλα «παγωμένα».
ΔΕΝ ΗΘΕΛΑΝ
Όταν τους μάζεψα τους γενικούς γραμματείς υπουργείων και τους επικεφαλής των θεσμών και μου εξέθεσαν τα πρώτα προβλήματα, μου είπαν ότι το κυριότερο ήταν οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων. Μετά από ένα μήνα, όταν τους ζήτησα να μου προτείνουν τρόπους να αντιμετωπιστεί αυτό, σχεδόν όλοι μου είπαν: «Κύριε πρόεδρε, τα βρίσκουμε τελικά! Δεν υπάρχει πρόβλημα!» Κατάλαβα, ότι δεν ήθελαν πραγματικά, να εκχωρήσουν αρμοδιότητες σε άλλους, ένα κομμάτι της εξουσίας τους... Να μην πω, για το προσωπικό που μου έδωσαν... Μόλις τέσσερα άτομα και άλλους τόσους βοηθητικούς. Τι να κάνεις, με τόσες πολλές αρμοδιότητες; Ήμουν αισιόδοξος ότι στο τέλος θα τα κατάφερνα, όταν θα έπαιρνα και την τεχνική βοήθεια από ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς (ΟΗΕ, Συμβούλιο της Ευρώπης, ΟΟΣΑ κλπ.)...»
Ε. ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ
ΦΩΤ.: ο κ. Ιωάννης- Σπυρίδων Τέντες
