Η συνέντευξη
* Κύριε Μουλά μπορείτε να αναφερθείτε στους στόχους του εργαστηρίου, σε μια εποχή αρκετά δύσκολη και από εξεύρεση πιστώσεων; Σε ποιες κατευθύνσεις κινείται;
- Το Εργαστήριο Χημείας και Βιοχημείας του Τμήματος Τεχνολόγων Γεωπόνων του ΤΕΙ Θεσσαλίας διεξάγει έρευνα και παράγει τεχνογνωσία στους τομείς των βιταμινών, των αντιοξειδωτικών και φυσικών προϊόντων και στα συστήματα ελεγχόμενης απελευθέρωσης ουσιών με εφαρμογές στη βιομηχανία τροφίμων και τη φαρμακευτική βιομηχανία. Αναπτύσσει και μελετά νέα και λειτουργικά τρόφιμα τα οποία πέρα από τη συνήθη διατροφική τους αξία συμβάλλουν στην υγεία και την πρόληψη ασθενειών. Το εργαστήριο είναι εξοπλισμένο με τελευταίας τεχνολογίας επιστημονικό εξοπλισμό και έχει μεγάλες δυνατότητες διεξαγωγής χημικών και βιοχημικών αναλύσεων και μελετών.
Πρώτοι εμείς εδώ και χρόνια έχουμε δημοσιεύσει επιστημονικά και αναλάβαμε εκστρατεία ενημέρωσης, φθάνοντας μέχρι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ότι ο ελληνικός πληθυσμός είναι ελλειμματικός σε βιταμίνη D και αυτό αποτελεί ένα τεράστιο πρόβλημα δημόσιας υγείας. Η έλλειψη βιταμίνης D, που σημειωτέον υπερβαίνει το 50% στην Ελλάδα, σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για ραχίτιδα και οστεοπόρωση, μείωση της αντίστασης του ανοσοποιητικού και ακόμη σοβαρές ασθένειες όπως διαβήτης, καρδιακή νόσος και μορφές καρκίνου. Μελέτες μας έδειξαν τη σχέση της έλλειψης της βιταμίνης με ασθένειες και ακόμη την ικανότητά της να επάγει τη σύνθεση ογκοκατασταλτικών πρωτεϊνών. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στο σύνολο του πληθυσμού, αναπτύξαμε τρόφιμα εμπλουτισμένα με βιταμίνη D, όπως γιαούρτι, χυμό, ζυμαρικά, ψωμί και για τα τελευταία βραβευθήκαμε τον περασμένο Νοέμβριο σε διεθνές συνέδριο στη Σεούλ της Κορέας. Είμαστε το μόνο Εργαστήριο στην Ελλάδα που αναλύουμε όλες τις μορφές τις βιταμίνης D στα τρόφιμα αλλά και στον ίδιο τον άνθρωπο. Βρισκόμαστε τώρα στη διαδικασία να εκχωρήσουμε σε βιομηχανίες την τεχνογνωσία παραγωγής των τροφίμων αυτών ώστε να αναβαθμιστούν τα υπάρχοντα τρόφιμα και να ωφεληθεί η βιομηχανία αλλά κυρίως να επωφεληθεί το σύνολο του ελληνικού πληθυσμού και η δημόσια υγεία.
Έχουμε αναπτύξει και έχουμε μελετήσει τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, ενός δείκτη που δείχνει πόσο γρήγορα μια τροφή μπορεί να ανεβάσει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Γενικά τα τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη θεωρούνται πιο υγιεινά και μεταξύ άλλων συμβάλλουν στην πρόληψη του σακχαρώδη διαβήτη και της παχυσαρκίας. Είμαστε πιθανώς το μόνο Εργαστήριο που διεξάγουμε προσδιορισμό του γλυκαιμικού δείκτη τροφίμων με βάση διεθνή πρότυπα.
* Μπορείτε να μας πείτε τις επιτυχίες στο διαγωνισμό Ecotrophelia; Εκτιμάτε πως τα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα θα πρέπει να εκδηλώνουν και μια εξωστρέφεια στο επίπεδο των συνεργασιών με τον ιδιωτικό τομέα;
- Ο διαγωνισμός Ecotrophelia διοργανώθηκε για 6ο συνεχόμενο έτος από το Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ) με στόχο να υποστηρίξει νέους Έλληνες φοιτητές, που ασχολούνται με την επιστήμη των τροφίμων και αφετέρου να αποτελέσει ένα φυτώριο καινοτόμων ιδεών για τη Βιομηχανία Τροφίμων. Στόχος του διαγωνισμού είναι δημιουργία καινοτόμων προϊόντων διατροφής.
Στο πλαίσιο του διαγωνισμού μια διεπιστημονική ομάδα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών (Ασημακόπουλος Δημήτριος, Βάιου Μαρία, Γκούμας Γεώργιος, Ιωσηφίδης Σταύρος, Κοντολέων Ιωάννης, Μάρκου Κωνσταντίνα, Παπανάκος Παναγιώτης) υπό την επίβλεψή μου σχεδίασε και υλοποίησε ένα τύπο ψωμιού που περιέχει συστατικά με ευεργετικές για την υγεία ιδιότητες, παρασκευάζεται με προζύμι και έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και ψήνεται σε παραδοσιακό ξυλόφουρνο. Στην προσπάθεια συνέβαλαν επιστημονικά οι συνάδελφοι κ. Θεοφάνης Γεωργόπουλος, καθηγητής εφαρμογών του Τμήματος Τεχνολογίας Τροφίμων και Γεώργιος Ρήγας, καθηγητής του Τμήματος Τεχνολόγων Γεωπόνων ενώ τα μέγιστα συνέβαλε ο «Φούρνος με τα ξύλα» από τα Τρίκαλα που συνδύασε την επιστήμη μας με την τέχνη της παρασκευής παραδοσιακού γευστικού ψωμιού με προζύμι σε ξυλόφουρνο.
Το όνομα του προϊόντος είναι στα Ελληνικά «Υπέρτατος Υπεράρτος» και στα αγγλικά LO.G.I.C. BREADD (LOw Glycemic Index Cholesterol lowering BRead with vitamins E AnD D and omega-3), παραπέμποντας τόσο στις ιδιότητες του προϊόντος όσο και στην ελληνική λέξη, λογική που πρέπει να διέπει τη διατροφή μας. Το ψωμί αυτό έχει χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, περιέχει β-γλυκάνες και ω-3 λιπαρά οξέα που, στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής, συμβάλλουν στη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων χοληστερόλης. Περιέχει αντιοξειδωτική βιταμίνη Ε και βιταμίνη D που συμβάλλει στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, την απορρόφηση και χρήση του ασβεστίου και τη φυσιολογική δομή των οστών και των δοντιών. Επιπλέον έχει 60% λιγότερο αλάτι από ένα τυπικό ψωμί. Το σημαντικό όμως χαρακτηριστικό του είναι ότι έχει ιδιαίτερα ευχάριστη γεύση που οφείλεται στον τρόπο παρασκευής και στα υλικά του και είναι ιδανικό για την προώθηση της υγιεινής διατροφής σε παιδιά.
Η μεγαλύτερη επιτυχία του προϊόντος αυτού είναι ότι πέρα από τη θετική άποψη της κριτικής επιτροπής, απέσπασε το ενδιαφέρον αφενός του κοινού που είχε την ευκαιρία να δοκιμάσει και κυριολεκτικά να «καταβροχθίσει» όλο το προς δοκιμή ψωμί και κυρίως σημαντικών βιομηχανιών του χώρου που επέδειξαν έντονο ενδιαφέρον. Πιστεύω λοιπόν ότι μπορεί σύντομα το προϊόν αυτό να κυκλοφορεί στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη επιβράβευση.
Η μεγαλύτερη προσφορά του διαγωνισμού ecotrophelia και άλλων συναφών είναι ότι δίνουν στους φοιτητές, στους νέους επιστήμονες, κίνητρο για δημιουργία και βήμα για να παρουσιάσουν τις ιδέες και τις πρωτοβουλίες τους.
Όσον αφορά στους πόρους για τη διεξαγωγή του έργου μας, δεν θα ήθελα να ακολουθήσω το συρμό και να παραπονεθώ για την παρούσα οικονομική συγκυρία. Είναι αλήθεια ότι η έρευνα στην Ελλάδα υποχρηματοδοτείται και αυτό μόνο προβλήματα προκαλεί στην εθνική οικονομία. Παρά τις δυσκολίες ωστόσο, καταφέρνουμε σε μεγάλο βαθμό τους στόχους μας οι οποίοι είναι η άρτια εκπαίδευση των φοιτητών μας, η διεξαγωγή υψηλού επιπέδου έρευνας και η σύνδεση με τον παραγωγικό ιστό ώστε να προσφέρουμε λύσεις στην παραγωγή και γενικότερα στην κοινωνία. Οι πόροι μας προέρχονται από τον ιδιωτικό κυρίως τομέα, ο οποίος έχει δειλά αρχίσει να αντιλαμβάνεται τις δυνατότητες και ευκαιρίες που προσφέρει η καινοτομία αλλά και από τα ελάχιστα εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα που υπάρχουν. Έχουμε αναπτύξει και διατηρούμε στενές συνεργασίες και συνέργειες με Πανεπιστήμια στην Ιταλία και τις ΗΠΑ και βέβαια με άλλα Πανεπιστήμια και ΤΕΙ της Ελλάδας και αυτό βοηθάει ιδιαίτερα. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει μεγάλη προσφορά εθελοντικής εργασίας τόσο από τα μέλη του Εκπαιδευτικού Προσωπικού όσο και από τους φοιτητές του ΤΕΙ Θεσσαλίας.
* Τι είναι αυτό που λείπει σήμερα από τα ελληνικά προϊόντα και δεν έχουν κατακλύσει τις αγορές του κόσμου; Τι χρειάζεται; Υπάρχει η επαρκής τεχνογνωσία;
- Είναι γνωστό σε όλους ότι η Ελλάδα διαθέτει στρατηγικό πλεονέκτημα λόγω της ποιότητας των προϊόντων της κυρίως του αγροδιατροφικού τομέα αλλά και μια σειρά από μειονεκτήματα που αναιρούν ουσιαστικά το πλεονέκτημα αυτό. Τα μειονεκτήματα αφορούν μεταξύ άλλων στη διάρθρωση της οικονομίας και τον τρόπο διοίκησης αλλά δεν είμαι ο πλέον αρμόδιος να μιλήσω γι αυτά. Θα ήθελα όμως να αναφερθώ στο σημαντικό κατά τη γνώμη μου μειονέκτημα της έλλειψης καινοτομίας που με τη σειρά της οφείλεται στη μη διοχέτευση κονδυλίων για έρευνα και ανάπτυξη και στην έλλειψη επιχειρηματικής νοοτροπίας και έλλειψη επιστήμης.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα πάντως δεν είναι τόσο η έλλειψη κονδυλίων όσο η νοοτροπία τόσο αυτών που διαθέτουν τα κονδύλια όσο και αυτών που υλοποιούν την έρευνα και ανάπτυξη. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, υπάρχει έλλειψη καινοτομικής αντίληψης και παιδείας στις επιχειρήσεις που δύσκολα ρισκάρουν και δεν επενδύουν στις νέες τεχνολογίες αλλά και έλλειψη επιχειρηματικής παιδείας στους πολύ καλούς κατά τα άλλα επιστήμονες της χώρας μας που δεν λαμβάνουν πάντα υπόψη την οικονομική και πρακτική διάσταση της καινοτομίας. Δεν είναι τυχαίο ότι δεν έχουμε δει παρά ελάχιστες επιχειρήσεις και ελάχιστα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας στη χώρα μας. Αυτό όμως φαίνεται να αλλάζει δραματικά τα τελευταία χρόνια κυρίως από τους νέους ανθρώπους και ίσως είναι ένα θετικό αποτέλεσμα της κρίσης που διερχόμαστε.
* Πιστεύετε πως η χώρα μας και λόγω του κλίματος, μπορεί να παράγει ποιοτικά και σε μεγάλες ποσότητες προϊόντα, τα οποία θα βρεθούν στα ράφια μεγάλων αλυσίδων του εξωτερικού; Έχουμε μέχρι σήμερα εκμεταλλευτεί αυτή τη μοναδικότητα των κλιματολογικών συνθηκών της χώρας μας αλλά και του εδάφους;
- Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα ελληνικά προϊόντα έχουν ιδιαίτερα και μοναδικά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Το κλίμα της Ελλάδας, που οφείλεται στη γεωγραφική της θέση και στην ιδιαίτερη διαμόρφωση με πλήθος βουνών, μικρών πεδιάδων και νησιών, είχε ως αποτέλεσμα ένα μοναδικό δώρο της φύσης. Θα χρησιμοποιήσω ως παραδείγματα ένα λεχθέν συναδέλφου μου, ότι η Ελλάδα έχει χιλιάδες μοναδικά στον κόσμο αυτοφυή είδη φυτών ενώ για παράδειγμα η Γερμανία λιγότερα από 20 και ακόμη ότι σε μελέτη του Τμήματός μας βρήκαμε ότι η σύσταση σε λιπαρά οξέα του κρέατος των αμνοεριφίων που βόσκουν ελεύθερα στην περιοχή Ελασσόνας είναι ασύγκριτα καλύτερη από τα αντίστοιχα σταβλισμένα.
Όλος αυτός όμως ο θησαυρός παραμένει ανεκμετάλλευτος. Και αν θέλετε τις αιτίες, δεν διστάζω να το πω. Φταίει και η επιστημονική κοινότητα που τόσα χρόνια δεν συνέβαλε όσο μπορούσε και όσο έπρεπε στην ανάδειξη και αξιοποίηση των ελληνικών προϊόντων αλλά φταίει και η νοοτροπία του επιχειρηματικού κόσμου που ήταν και ίσως ακόμη είναι επιφυλακτική ως προς τις καινοτομίες.
* Και μια τελευταία ερώτηση. Πρέπει να κατευθυνθούν περισσότερα χρήματα στον τομέα της έρευνας των ελληνικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων;
- Ως προς τα κονδύλια της έρευνας και ανάπτυξης, στη χώρα μας επικρατεί μια «βασιλικότερη του βασιλέως» νεοφιλελεύθερη άποψη πως η έρευνα θα πρέπει αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο να χρηματοδοτείται από τον ιδιωτικό τομέα. Θα αναφερθώ λοιπόν στο παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου έχω εργαστεί σε Πανεπιστήμια για αρκετά έτη. Εκεί υπάρχει φυσικά ιδιωτική πρωτοβουλία και στοχευμένη χρηματοδότηση της έρευνας αλλά και μια πολύ μεγάλη και σταθερή ροή κρατικής χρηματοδότησης. Ο Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα σε ομιλία του που άκουσα, ανέφερε πως για κάθε δολάριο που επενδύθηκε από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών σε έρευνα και ανάπτυξη παράχθηκαν συνολικά άλλα 10. Στην Ελλάδα το ποσοστό του ΑΕΠ που επενδύεται σε έρευνα είναι από τα μικρότερα παγκοσμίως σε αντίθεση με χώρες που η οικονομία τους ακμάζει όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Νότιος Κορέα, η Κίνα κ.ά. Εν κατακλείδι, η επένδυση στην έρευνα και ανάπτυξη, τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από το δημόσιο τομέα αποδεδειγμένα αποδίδει και αυτό είναι ένας βασικός λόγος που κάποιες χώρες ακμάζουν ενώ κάποιες άλλες, όπως η δική μας, βρίσκονται σε κρίση.
