Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
«Το πρώτο πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση είναι να ξαναφέρει τη χαμένη ελπίδα στον ελληνικό λαό, αλλά και, συγχρόνως, να συγκρουστεί με κατεστημένα συντεχνιακά συμφέροντα. Πώς θα το κάνει αυτό; Πάντως όχι με παροχολογίες, ούτε με τις συνταγές του κλασικού λαϊκισμού. Παρά μόνο με πολιτικές που θα αποκαταστήσουν τη διαφάνεια στη λειτουργία των θεσμών, θα χτυπήσουν τη φοροδιαφυγή και θα κατανείμουν δικαιότερα τον εθνικό πλούτο». Αυτά αναφέρει σήμερα στην «Ελευθερία» ο κ. Δημήτρης Τσαρδάκης Δρ. Φιλοσοφίας του πανεπιστημίου της Φραγκφούρτης και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών.
Η συνέντευξη
* Εκτιμάτε ότι οι πρόωρες εθνικές εκλογές μπορούν να αντιμετωπίσουν και τα τεράστια χρόνια προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας; Η οικονομία θα έχει καλύτερη πορεία μετά τις εκλογές;
- «Όχι. Οι πρόωρες εθνικές εκλογές δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα χρόνια προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Η ελληνική κοινωνία είναι βαλτωμένη σε ένα μοντέλο αναχρονιστικής διοικητικής οργάνωσης και οικονομικής διαχείρισης, που έχει τη ρίζα του στις αρχές του νεοελληνικού κράτους. Φοροδιαφυγή, οικονομική διαφθορά, αθέμιτες συναλλαγές, πελατειακή κομματοκρατία. Όλα αυτά συγκροτούν ένα πυκνό πλέγμα από κοινωνικές συμπεριφορές, οι οποίες εκτρέφονται από το ίδιο το κομματικό πελατειακό σύστημα αναπαραγωγής των δομών της εξουσίας. Καμία, συνεπώς, κυβέρνηση δεν μπορεί να λύσει προβλήματα, όταν χρησιμοποιεί τις ίδιες τις παραδοσιακές «μαφιόζικες» πολιτικές ενός φαυλοκρατούμενου κοινωνικού μορφώματος, γιατί συνεχώς αναπαράγει το αυγό του φιδιού που δεν επιτρέπει να δημιουργηθεί ένα ευνοϊκό για την οικονομία περιβάλλον. Το μοντέλο διακυβέρνησης όλων των κυβερνήσεων της μεταπολίτευσης, με μικροδιαφορές, στην ουσία χρησιμοποιεί τα ίδια εργαλεία προκειμένου να αναπαράγει τις ίδιες αναχρονιστικές δομές εξουσίας. Με άλλα λόγια, χρησιμοποιεί τον κρατικό μηχανισμό αλλά και το σύστημα εκπαίδευσης (σχολεία, πανεπιστήμια), προκειμένου να χειραγωγεί τον ελληνικό λαό και να αναπαράγει τον εαυτό του, με τον ίδιο μανδύα της φαινομενικής αλλαγής των πραγμάτων. Αναφέρθηκα κι άλλη φορά, ότι σαράντα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση οι κυβερνήσεις δεν κατάφεραν να λύσουν ούτε το μεγάλο οικολογικό πρόβλημα των τριών χιλιάδων αδέσποτων και διάσπαρτων ανά την Ελλάδα χωματερών. Αυτό το μοντέλο διακυβέρνησης, το οποίο κάθε φορά που επιχειρεί να κάνει μία μεταρρύθμιση, πρώτα μετράει το κομματικό κόστος, δεν μπορεί και δεν θέλει να λύσει κανένα πρόβλημα. Δεδομένου δε ότι η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει αρνητικά τη ζωή του ελληνικού λαού, αν δεν αλλάξουν ριζικά τα πράγματα στη δημόσια διαχείριση της πολιτικής και της λειτουργίας των θεσμών, σε μια κατεύθυνση διαφάνειας και κοινωνικής αλληλεγγύης, τα πράγματα θα χειροτερεύουν. Μία μικρή χώρα σαν την Ελλάδα, χωρίς βιομηχανική παραγωγή, χωρίς παγιωμένους δημοκρατικούς θεσμούς, δεν μπορεί να αναπτύξει την οικονομία της και να διαχειριστεί με δικαιοσύνη τον εθνικό της πλούτο, στον βαθμό που η ίδια η οικονομία της είναι εξαρτημένη από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την παγκόσμια οικονομία (διεθνείς αγορές)».
* Ποια προβλήματα ή αρρυθμίες θα πρέπει να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση της χώρας, όταν ακόμα το μνημόνιο βρίσκεται σε ισχύ, και κυρίως η έλλειψη παραγωγικής μηχανής είναι εμφανέστατη σε όλους τους τομείς;
- «Το πρώτο πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση είναι να ξαναφέρει τη χαμένη ελπίδα στον ελληνικό λαό, αλλά και, συγχρόνως, να συγκρουστεί με κατεστημένα συντεχνιακά συμφέροντα. Πώς θα το κάνει αυτό; Πάντως όχι με παροχολογίες, ούτε με τις συνταγές του κλασικού λαϊκισμού. Παρά μόνο με πολιτικές που θα αποκαταστήσουν τη διαφάνεια στη λειτουργία των θεσμών, θα χτυπήσουν τη φοροδιαφυγή και θα κατανείμουν δικαιότερα τον εθνικό πλούτο. Η κρίση της ελληνικής κοινωνίας δεν είναι μόνον οικονομική, αλλά είναι και κοινωνική και ηθική. Τα μνημόνια έρχονται και παρέρχονται αλλά οι λαοί συνεχίζουν να υπάρχουν μαζί και τα προβλήματά τους. Σε μία εποχή της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, αλλά και της τεχνογνωσίας, μία μικρή χώρα σαν την Ελλάδα χωρίς βιομηχανική παραγωγή και εξαγωγικό εμπόριο, δεν μπορεί να ζήσει σε παγκόσμια απομόνωση. Πρέπει να βρίσκεται μέσα στα ευρωπαϊκά δρώμενα και να παίζει με τους όρους της παγκοσμιοποιημένης αγοράς και της ανοιχτής κοινωνίας των πληροφοριών. Εμμονές σε ολοκληρωτικά μοντέλα διακυβέρνησης (δεξιόστροφα ή αριστερόστροφα), που εναντιώνονται στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα της δημοκρατίας και της ελευθερίας του λόγου και της σκέψης, στην εποχή μας είναι καταδικασμένα να αποτύχουν. Συνεπώς, όποια κυβέρνηση θα ήθελε να αποκόψει οικονομικά ή και πολιτικά την Ελλάδα από την οικογένεια των χωρών της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης, θα οδηγήσει τη χώρα και τον λαό της σε περαιτέρω εξαθλίωση. Η Ελλάδα έχει τη γεωστρατηγική θέση για να παίξει έναν σημαντικό γεωστρατηγικό ρόλο στην περιοχή της νότιας Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, φτάνει να αξιοποιήσει τα διπλωματικά της όπλα, τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της, τον πολιτισμό της και τον φυσικό πλούτο της».
* Πιστεύετε ότι 40 χρόνια μετά τη μεταπολίτευση η Ελλάδα έχει δημιουργήσει ένα στέρεο θεμέλιο οικονομικής ανάπτυξης και μια πιο δίκαιη κατανομή του εθνικού πλούτου;
- «Όχι. Η Ελλάδα της μεταπολίτευσης διαμόρφωσε ένα μοντέλο παραμορφωτικής οικονομικής ανάπτυξης, γιατί οι κυβερνήσεις έβλεπαν την πραγματικότητα μέσα από έναν παραμορφωτικό φακό. Η οικονομία της χώρας βασίστηκε εξ ολοκλήρου σε ένα μοντέλο ανάπτυξης της παρασιτικής οικονομίας, που χαρακτηρίστηκε από τη φοροδιαφυγή και τη διαφθορά της δημόσιας διοίκησης. Συγχρόνως, ο εκσυγχρονισμός της ελληνικής κοινωνίας μεταφράστηκε ως μία προσπάθεια για τον γρήγορο πλουτισμό και την ικανότητα για απεριόριστη κατανάλωση βιομηχανικών προϊόντων και υπηρεσιών. Αυτό το μοντέλο ανάπτυξης είναι επισφαλές για το μέλλον μιας χώρας, αν κρίνουμε και από την επελθούσα οικονομική κρίση και τα αποτελέσματά της. Όταν ζεις με δανεικά, σε βάθος χρόνου υπονομεύεις την ίδια την ευημερία της χώρας σου, γιατί συνεχώς αυξάνεις το δημόσιο χρέος. Το αποτέλεσμα είναι ότι το κράτος προκειμένου να μπορέσει να λειτουργήσει στοιχειωδώς, επέβαλε αβάσταχτους φόρους στην ελληνική κοινωνία, επιβάλλοντας, συγχρόνως, σημαντικές μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις. Ως λαός, πρέπει, οπωσδήποτε, να φύγουμε από τη λογική της απεριόριστης ικανοποίησης των καταναλωτικών αναγκών και μάλιστα με δανεικά. Για να υπάρξει, τελικά, μία δικαιότερη κατανομή του εθνικού πλούτου, θα πρέπει να υπάρξει ένα δικαιότερο σύστημα φορολόγησης των πολιτών, ανάλογα με την οικονομική τους δυνατότητα».
* Αυτή η επιμονή της λιτότητας, πιστεύετε ότι δημιουργεί ή λύνει προβλήματα στην Ευρώπη; Οδηγούμαστε σταθερά σε μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων; Ποια η άποψη σας;
- «Στο πλαίσιο της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς, που είναι και το επικρατέστερο δυτικό μοντέλο ανάπτυξης, μία μακροχρόνια πολιτική λιτότητας δεν είναι το καλύτερο φάρμακο που λύνει προβλήματα. Μάλλον, δημιουργεί περισσότερη ανεργία και φτώχεια. Από την άλλη πλευρά, η ανεξέλεγκτη λειτουργία της οικονομίας της αγοράς, διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες και πυροδοτεί συχνά κοινωνικές συγκρούσεις. Ένα αντισταθμιστικό μοντέλο αειφόρου ανάπτυξης της οικονομίας και της κοινωνίας, πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες μιας κοινωνίας, τις ιδιαιτερότητες του λαού της και του πολιτισμού της, καθώς και τις θεσμικές και οργανωτικές λειτουργίες του κράτους. Η ηγεμονία της βόρειας Ευρώπης έναντι των ευρωπαϊκών χωρών του Νότου, είναι ένα πρόβλημα, που όμως δεν λύνεται ούτε με αφορισμούς, ούτε με ευχολόγια. Μπορεί να λυθεί, σε βάθος χρόνου, μόνον με συνετές και αλληλέγγυες πολιτικές και πάντοτε μέσα στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης και στους κόλπους των ευρωπαϊκών θεσμών. Διαφορετικά εις το μέλλον δεν θα μιλούμε για μία Ευρώπη δύο ταχυτήτων, αλλά για μία Ευρώπη πολλών ταχυτήτων».
* Οι ΗΠΑ δεν θα επιθυμούσαν καλύτερα μια διασπασμένη και αδύναμη οικονομικά Ευρώπη και φυσικά ευρώ;
- «Οι ΗΠΑ μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο πάντοτε είχαν τη δική τους επεκτατική πολιτική και φυσικά μία διασπασμένη Ευρώπη, (όπως και μία κατακερματισμένη Σοβιετική Ένωση), θα ευνοούσε τα γεωστρατηγικά της σχέδια. Αυτό είναι ηλίου φαεινότερον. Ωστόσο, η Ευρώπη δεν θα πρέπει να πέσει στην παγίδα να ξαναζήσει μία νέα περίοδο ψυχρού πολέμου. Η Ευρώπη οφείλει να οικοδομήσει καλές πολιτικές και οικονομικές σχέσεις τόσο με την Αμερική, όσο και με τις αναδυόμενες νέες οικονομίες της Ασίας, αλλά και με τις Αραβικές χώρες. Στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας της αγοράς και της ηλεκτρονικής πληροφορίας οι λαοί είναι <<καταδικασμένοι>> να ζήσουν σε συνεργασία και σε αλληλεγγύη μεταξύ τους. Ο κόσμος δεν μπορεί πλέον να ζήσει μέσα σε ένα κλειστό σύμπαν φόβου και τρομοκρατίας, που γεννάει τη βαρβαρότητα. Η βία και η τρομοκρατία, με οποιονδήποτε ιδεολογικό μανδύα (θρησκευτικό ή πολιτικό) και αν παρουσιάζεται, είναι αδιέξοδη και δεν μπορεί να λύσει κανένα απολύτως πρόβλημα, εκτός του να αναπαράγει τη βαρβαρότητα στον κόσμο».
* Η ελληνική κοινωνία είναι σαστισμένη, έχει οργή. Στην περίπτωση της χώρας μας είναι καλός σύμβουλος η οργή ή όχι; Ποια η άποψή σας;
- «Η ελληνική κοινωνία πράγματι είναι οργισμένη, διότι, λόγω της κρίσης, έχασε, σε μεγάλο βαθμό, συντεχνιακά και άλλα προνόμια, τα οποία απέκτησε μέσα από αγώνες δεκαετιών. Επιπλέον, τα τελευταία πέντε χρόνια ζει μία πρωτόγνωρη για τα ελληνικά πράγματα, μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οικονομική κρίση, με ό,τι αυτή συνεπάγεται για την ποιότητα ζωής του ελληνικού λαού. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου η οργή δεν ήταν ποτέ καλός σύμβουλος. Ο ελληνικός λαός έχει και αποθέματα αλληλεγγύης και θα πρέπει να βρει τις ισορροπίες και τις ηθικές δυνάμεις εκείνες, για να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες των καιρών, όπως το έκανε, άλλωστε, και στο παρελθόν, όταν οι συνθήκες (πολιτικές ή οικονομικές) το είχαν επιβάλλει. Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται. Και να μην μας διαφεύγει: Καλύτερα σχολεία, καλύτερα πανεπιστήμια και καλύτερη μόρφωση του λαού, είναι η καλύτερη επένδυση για σήμερα και για το μέλλον».
