Συνέντευξη στη Λένα Κισσάβου
Χρόνια τώρα «οργώνει» παλαιοβιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από το Μοναστηράκι μέχρι την Οξφόρδη…
Ξεκίνησε ως συλλέκτης, με πάθος για την Ιστορία, παράλληλα με την πρώτη του αγάπη την Ιατρική, για να καταλήξει σήμερα ένας σύγχρονος ιστορικός ερευνητής, από τους ελάχιστους ανθρώπους στη Λάρισα, που με τη δουλειά του, αποκαλύπτει και προσφέρει στην πόλη άγνωστες πτυχές της ιστορίας της.
«Εγώ δεν είμαι ιστορικός και δεν ξεκίνησα σαν ιστορικός. Ξεκίνησα ως συλλέκτης. Και αν θέλω να βάλω κάτι δίπλα μου, μετά το Νικόλαος Παπαθεοδώρου, μετά το ιατρός, είναι το συλλέκτης», σπεύδει να αναφέρει ξεκινώντας τη συζήτηση.
Όσο όμως σεμνός επιμένει να είναι, με την ταυτότητά του, αλλά και με τη δουλειά που προσφέρει στην τοπική κοινωνία, αναμφίβολα έχει μπει στο πετσί και τον ρόλο του ιστορικού, εκείνου που αναζητά ιστορικά στοιχεία, τα βρίσκει, τα συλλέγει, τα μελετά, τα καταγράφει, τα διασταυρώνει με άλλες μαρτυρίες, τα χωρίζει χρονολογικά… Κάπως έτσι μαζεύει κομμάτια και ένα-ένα τα τοποθετεί στο παζλ της ιστορικής διαδρομής της Λάρισας.
Ένα έργο, που κάνει ακούραστα και με θαυμαστό ζήλο και που μοιράζεται με τους Λαρισαίους, μέσα από εκδόσεις βιβλίων της και τις στήλες της εφημερίδας «Ελευθερία». Και ενώ του τα αναφέρουμε όλα αυτά, επιμένει και μας ξαναλέει, μήπως και δεν καταλάβαμε καλά: «Αυτά που συλλέγω, τα μελετώ, δεν τα βάζω σε μια βιτρίνα, και από κει προήλθε η γνώση της ιστορίας της Λάρισας. Με γοητεύει αυτό που κάνω… Έχω μεγάλο πάθος για την ιστορία…. Και όσο ζω θα γράφω».
Η συζήτηση βέβαια ξεκινά με ένα γιατί. Τι είναι αυτό που ώθησε έναν γιατρό, να αναζητήσει και να γράψει την ιστορία της Λάρισας. Από πού πηγάζει το ενδιαφέρον του;
Η απάντησή του ξαφνιάζει, όταν μας λέει ότι όλα ξεκίνησαν από έναν Γερμανό δάσκαλο! Διηγείται: «Όταν τελείωσα το αγροτικό ιατρείο και πήγα στο εξωτερικό για να ολοκληρώσω την ειδικότητα της Μαιευτικής -Γυναικολογίας, το πρωί πήγαινα σε ένα νοσοκομείο στην Κολωνία και το απόγευμα έκανα ταχύρρυθμα μαθήματα γερμανικής γλώσσας.
Μέσα σε αυτό το τμήμα ήμασταν περί τα 25 άτομα, διαφορετικών εθνικοτήτων υπό τον Σνάιντερ: έναν Γερμανό καθηγητή, ο οποίος, επειδή καταγόμαστε από διαφορετικές χώρες μας ρωτούσε για θέματα πολιτισμού, και στις περισσότερες ερωτήσεις του, μου απηύθυνε συνεχώς το λόγο ρωτώντας με: «Εσύ Έλληνα δεν ξέρεις;».
Ρωτούσε για την ελληνική ιστορία, τη βυζαντινή, την αρχαία ελληνική…. και συνεχώς μου απηύθυνε την ίδια ερώτηση: «Εσύ Έλληνα δεν ξέρεις;».
Συνέλαβα λοιπόν τον εαυτό μου, 28 χρόνων, να μην γνωρίζω πολλά πράγματα από την ιστορία μου και να γνωρίζει ένας Γερμανός, που τότε ήταν λίγο μεγαλύτερος από μένα στην ηλικία. Ένιωθα πολύ άσχημα. Έλληνας εγώ, μορφωμένος, τελείωσα Πανεπιστήμιο και να μην ξέρω την πολυφωνική μουσική της Ηπείρου, στοιχεία της βυζαντινής αγιογραφίας… και ένα σωρό άλλα που ήξερε ένας Γερμανός για την ιστορία μου;
Γυρνώντας στην Ελλάδα, άρχισα να εργάζομαι και το 1975 ήρθα στη Λάρισα. Η οικονομική μου κατάσταση τότε δεν ήταν καλή, ήμασταν πέντε αδέλφια και ο πατέρας μου πουλούσε τα κτήματά του για να μας σπουδάσει. Όταν άρχισα να έχω κάποια χρήματα, ξεκίνησα να συλλέγω ό,τι είχε σχέση με την ελληνική ιστορία, αλλά κυρίως με την ιστορία της Λάρισας, πληροφορίες ακόμη και από εφημερίδες, περιοδικά κ.ά.
Ήρθα σε επαφή με άλλους ανθρώπους που είχαν το ίδιο πάθος και από τότε αναζητώ και συλλέγω σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό, το ίδιο πράγμα: ό,τι έχει σχέση με την ιστορία της Λάρισας.
Μάλιστα στο Μοναστηράκι στην Αθήνα, με αποκαλούν ως εξής: «Α! ήρθε ο Λαρισαίος, που ψάχνει και ξεσκονίζει όλα τα λαρισαϊκά!».
Από την άλλη τους έδιδα εντολή, πως αν πέσει στα χέρια τους ό,τι έχει σχέση με τη Λάρισα, να το κρατούν για μένα.
Όπου κι αν πήγαινα έψαχνα. Σε κάθε πόλη, σε κάθε χωριό, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπου επισκεπτόμουν τις βιβλιοθήκες τους, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, παντού… Έλεγα στη γυναίκα μου πήγαινε εσύ για ψώνια και εγώ θα πάω στη βιβλιοθήκη ή θα ψάξω κάπου, για την ιστορία της Λάρισας… Η αφύπνιση για την κατάκτηση της γνώσης της τοπικής ιστορίας, ξεκίνησε από έναν Γερμανό! Από ένα πείσμα, όταν μου έβαλε γυαλιά ένας Γερμανός».
Σημαντικός παράγοντας όμως που συνέβαλε στην ίδια κατεύθυνση ήταν και το γεγονός ότι ο πατέρας του που ήταν παπάς, είχε μια πολύ καλή βιβλιοθήκη σε μια εποχή μάλιστα μεταπολεμικά, κατά την οποία σπάνια υπήρχαν βιβλιοθήκες στα σπίτια.
«Λόγω της ιδιότητάς του, δεν μπορούσε να βγαίνει έξω, αλλά του άρεσε το βιβλίο και καθόταν ώρες στο σπίτι και διάβαζε. Μας παρακινούσε κι εμάς να διαβάσουμε και εγώ θυμάμαι, σαν μικρό παιδί, άνοιγα τα βιβλία και έβλεπα τις εικόνες…», μας λέει.
Η ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟΤΕΡΑ ΑΠΟΚΤΗΜΑΤΑ
Στο γραφείο του, σε μια γωνιά μέσα στο σπίτι του, περνά ατέλειωτες ώρες μελέτης με τα βιβλία του. Η συλλογή του πλούσια, μιλά για αυτή: «Η συλλογή αποτελείται από βιβλία και εικόνες (χαρακτικά, καρτ ποστάλ, φωτογραφίες), σχετικές με την ιστορία της Λάρισας. Είχα εντοπίσει ποιοι ξένοι ταξιδιώτες είχαν έρθει στη Λάρισα και είχαν γράψει γι’ αυτή και αναζήτησα τη δουλειά τους. Όσα βιβλία μπορούσα και ήταν προσιτά στην τιμή, τα αγόραζα σε δημοπρασίες.
Όσα δεν υπήρχαν πουθενά για να τα αγοράσω, τα αναζητούσα σε βιβλιοθήκες του εξωτερικού.
Η παλιότερη εικόνα της Λάρισας που εντόπισα, ήταν το 1545.
Τη βρήκα σε ένα βιβλίο της βιβλιοθήκης του Κινγκς Κόλετζ, της Οξφόρδης».
Ρωτώντας τον για το πολυτιμότερο απόκτημά του, αναφέρει: «Είναι ένα αυθεντικό βιβλίο του Άγγλου περιηγητή Μπράουν, ο οποίος είχε έρθει στην πόλη την εποχή που κατοικούσε σε αυτή για τρία χρόνια ο σουλτάνος το 1568. Αυτό το βρήκα στην Αθήνα, σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο, και έχει μέσα ένα χαρακτικό της Λάρισας, ένα χαρακτικό του Μοναστηριού της Ολυμπιώτισσας της Ελασσόνας και ένα του Προφήτη Ηλία, του Τυρνάβου.
Οι εικόνες αυτές βέβαια δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα, γιατί εκείνη την εποχή ο περιηγητής έλεγε στον χαράκτη να φιλοτεχνήσει ένα μέρος, περιγράφοντας μόνο βασικά στοιχεία του, ένα ποτάμι, μια γέφυρα.. κ.α., χωρίς λεπτομέρειες για την αρχιτεκτονική της γέφυρας ή της εκκλησίας, για το μέγεθος του ποταμιού…
Πραγματικές εικόνες της Λάρισας, έχουμε αργότερα το 1803, όπως η αγορά της. Από αυτές μαθαίνουμε για παράδειγμα ότι εκείνη την εποχή υπήρχαν στην πόλη Άραβες καμηλιέρηδες…
Θεώρησα μεγάλη ανακάλυψη, που μπόρεσα να βρω το βιβλίο του Μπράουν, του 1669, ένα βιβλίο «ηλικίας» 350 χρόνων, με βάση το οποίο, της απεικόνισης και αναφοράς του στη Λάρισα, η πόλη έγινε γνωστή πανευρωπαϊκά, εκείνη την εποχή. Αυτό το βιβλίο, ήταν τότε τόσο σημαντικό, ώστε μεταφράστηκε στα Ιταλικά, στα Γερμανικά και Γαλλικά. Έλεγε ότι η Λάρισα είχε τότε 200.000 κατοίκους και πολύ στρατό.
Επίσης μια ιδιαίτερα σημαντική στιγμή για μένα, στο πλαίσιο των αναζητήσεών μου για την ιστορία της Λάρισας, ήταν ο εντοπισμός του χειρόγραφου αρχείου του Μιχαήλ Σάπκα, του ιατρού και πολιτικού, του αναμορφωτή της Λάρισας, στο οποίο έχει καταγράψει τις αναμνήσεις του από τη ζωή του και τη ζωή της πόλης».
Πόσο σημαντικό είναι για κάποιον που έχει πάθος με την ιστορία και αγαπά να συλλέγει ιστορικά αντικείμενα, να έχει λύσει το θέμα της διαβίωσης και να κάνει το χόμπι του για την προσωπική του ικανοποίηση, τον ρωτάμε. «Εάν έχει μέσα του κάποιος, το μεράκι της συλλογής είτε έχει χρήματα, είτε όχι, θα κάνει συλλογή. Απλά η συλλογή αυτού που θα έχει χρήματα, θα περιέχει πιο πολύτιμα και ακριβά αντικείμενα», απαντά.
Η ΛΑΡΙΣΑ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ ΧΩΡΙΟ, Η ΑΘΗΝΑ ΝΑΙ…
Το πάθος του για τη Λάρισα, βοηθά κάθε Λαρισαίο να γνωρίσει την ιστορία του, μεγάλο μέρος της οποίας είναι άγνωστο στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της.
«Οι Λαρισαίοι είναι αγράμματοι στην τοπική ιστορία τους …» μας λέει και συνεχίζει: «Η Λάρισα δεν είναι μια τυχαία πόλη. Είναι μία από τις παλιότερες πόλεις της Ευρώπης. Έχει μεγάλη και πλούσια ιστορία. Ποτέ δεν υπήρξε χωριό, σε όλα της τα χρόνια. Ήταν πάντοτε μεγαλούπολη. Η Αθήνα υπήρξε χωριό επί τουρκοκρατίας.
Είναι όμως λίγοι οι Έλληνες ερευνητές που ασχολήθηκαν με αυτή, και συγκεκριμένα ο Φαρμακίδης που εξέδωσε ένα βιβλίο το 1928 στον Βόλο, και έπειτα ο Αξενίδης που ασχολήθηκε αποκλειστικά με την αρχαία Λάρισα. Από κει και πέρα, σήμερα, αξιόλογη είναι η προσπάθεια που γίνεται από το «Θεσσαλικό Ημερολόγιο» του κ. Κ. Σπανού.
Αυτό που μπορεί να πει κάποιος σήμερα, είναι ότι κάθε μέρα ανακαλύπτει κάτι για τη Λάρισα, λόγω της πλούσιας ιστορίας που είχε.
Υπάρχουν πολλά ακόμη άγνωστα στοιχεία της. Και φυσικά δεν υπάρχει μέχρι σήμερα, μια ολοκληρωμένη ιστορική καταγραφή κάθε εποχής της, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Επί Λαμπρούλη, τη δεκαετία του ‘80, είχε προκηρυχτεί διαγωνισμός για το έργο συγγραφής της ιστορίας της Λάρισας, τμηματικά. Κάποιος να αναλάβει την εποχή της τουρκοκρατίας, άλλος τη βυζαντινή κ.ο.κ., αλλά δεν βρέθηκε κανείς! Δεν υπάρχουν ιστορικοί!
Είναι όμως κρίμα οι Λαρισαίοι να μην ξέρουν τη ιστορία τους.
Για μένα είναι αδήριτη ανάγκη να διδαχθεί η τοπική ιστορία στα σχολεία. Μία ώρα την εβδομάδα. Και στο πλαίσιο αυτής να καλούνται άτομα που ασχολούνται με τη ιστορία της και να μιλούν στη νέα γενιά. Να μην είναι ένα «ξερό» μάθημα».
ΦΩΤΟΘΗΚΗ ΚΑΙ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ
ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Όπως αναφέρει ο κ. Παπαθεοδώρου, ξεκίνησε μια προσπάθεια, να συγκεντρωθεί κάθε κομμάτι της τοπικής ιστορίας της Λάρισας, σε έναν χώρο στο Λαογραφικό Μουσείο, όπου και θα φυλάσσεται.
Θα υπάρχει μια βάση της και θα εμπλουτίζεται συνεχώς, μέχρι κάποια στιγμή να ολοκληρωθούν όλα τα κομμάτια που υπάρχουν και τη συνθέτουν.
Ξεκινά από μια ομάδα ανθρώπων, μεταξύ αυτών και τον ίδιο, με πρώτο στόχο να δημιουργήσουν την πρώτη φωτοθήκη της ιστορίας της Λάρισας.
Φιλόδοξο σχέδιο είναι να ακολουθήσει η ίδρυση ενός Κέντρου Έρευνας Θεσσαλικής Ιστορίας, στον ίδιο χώρο και συγκεκριμένα ο κ. Παπαθεοδώρου μας εξηγεί: «Ανάλογη κίνηση θα γίνει και με ιστορικά κείμενα. Θα συγκεντρωθούμε συλλέκτες, ιστορικοί… και όλοι όσοι έχουν συγκεντρώσει τη γνώση της. Ένα άτομο δεν μπορεί να γράψει ιστορία.
Θα συλλέξουμε όσα έχουν γραφεί για τη Λάρισα, είτε σε αυθεντική μορφή είτε σε φωτοτυπίες. Αυτό θα είναι το θησαυροφυλάκιο της ιστορίας της».
