* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
Η σημερινή εικόνα μας εξοικειώνει με μια περιοχή της προπολεμικής Λάρισας, που παρ’ όλο ότι είναι κεντρικότατη, δεν είναι επαρκώς φωτογραφημένη, όπως τα άλλα τμήματα της κεντρικής πλατείας. Ο ανώνυμος φωτογράφος[1] στάθηκε στο κέντρο της διασταύρωσης των οδών Κούμα και Μεγ. Αλεξάνδρου και εστίασε τον φακό του προς ανατολάς, αποτυπώνοντας όλο το μήκος της οδού Κούμα μέχρι το βάθος. Η παρουσία των δένδρων εμποδίζει την απεικόνιση πολλών κτιρίων εκατέρωθεν του δρόμου, αλλά τα πρώτα γωνιακά κτίσματα διακρίνονται με λεπτομέρειες.
Αριστερά το ισόγειο κτίριο με τα τοξωτά ανοίγματα είναι το καφενείο «Παράδεισος». Ήταν ένα από τα αρχαιότερα καφενεία της Λάρισας και διέθετε και σκηνή στην οποία έδιναν παραστάσεις οι περαστικοί από τη Λάρισα θίασοι. Από το πάλκο του παρέλασαν από το 1910 περίπου, μέχρι το 1940όλες οι μεγάλες δόξες της ελληνικής θεατρικής, όπως η Κοτοπούλη, η Κυβέλη, η Βερώνη και πολλοί άλλοι αστέρες του θεάτρου
Στη ίδια ακριβώς θέση και πριν ανεγερθεί περί το 1909το καφενείο «Παράδεισος», υπήρχαν από τα τέλη του 19ου αιώνα δύο ισόγεια κτίσματα. Στο ένα από αυτά στεγαζόταν το συμβολαιογραφείο του Ανδρέα Ροδόπουλου, πάππου του πολιτικού Κωνσταντίνου (Τάκη) Ροδόπουλου και του συγγραφέα Δημητρίου Ροδόπουλου, που μας είναι περισσότερο γνωστός ως Μ. Καραγάτσης. Η οικογένεια του Ανδρέα Ροδόπουλου καταγόταν από την Πάτρα και εγκαταστάθηκε στη Λάρισα μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας στα 1881.Στο άλλο κτίσμα, δίπλα από το συμβολαιογραφείο του Ανδρέα Ροδόπουλου, ήταν εγκαταστημένα τα τυπογραφεία και τα γραφεία της εφημερίδας «Σάλπιγξ»[2]. Την επιχείρηση του καφενείου «Παράδεισος» είχαν αναλάβει από κοινού ο Ζήσης Τσουρέλης με τον Γιάννη Μπέκα. Ο πρώτος απ’ αυτούς δεν περιοριζόταν μόνον στην επαγγελματική του δραστηριότητα, αλλά ήταν ένα έντονα πολιτικοποιημένο πρόσωπο, χωρίς ο ίδιος να έχει πολιτευθεί ποτέ. Επειδή το καφενείο του συγκέντρωνε πολλούς πολιτικούς, προσπαθούσε να προβληθεί ως κομματάρχης.
Ο «Παράδεισος» εκτός από την χειμερινή θεατρική σκηνή, τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα διέθετε προς την πλευρά της οδού Κούμα, στη θέση ενός κήπου που βρισκόταν σε επαφή με το καφενείο, και θερινή θεατρική σκηνή. Είχε διαμορφωθεί ο χώρος έτσι ώστε η σκηνή έστρεφε την πλάτη στην οδό Κούμα και μ’ αυτό τον τρόπο αποφεύγονταν οι λαθροθεατές (τζαμπατζήδες). Στον χώρο τον οποίο κάλυπτε το θερινό θέατρο «Παράδεισος» κτίστηκε αργότερα το διώροφο νεοκλασικό κτίριο που διακρίνεται στη φωτογραφία σε επαφή με το καφενείο. Το κτίριο αυτό στέγασε για πολλά χρόνια τη «Λαρισαϊκή Λέσχη», την εκμετάλλευση της οποίας είχε ο Ιωάννης Ξυραδάκης. Ο Ξυραδάκης ήταν ένας εμφανίσιμος και ζωηρός άνδρας, ο οποίος κέρδιζε αρκετά από τη λειτουργία της Λέσχης, η οποία μεταξύ των άλλων συγκέντρωνε σε κλειστό κύκλο και πολλούς μανιακούς χαρτοπαίκτες. Αργότερα τον βρίσκουμε να εξασκεί και το επάγγελμα του κουρέα και μάλιστα θεωρείται ότι υπήρξε ο πρώτος ο οποίος τόλμησε και άνοιξε εκείνη την εποχή (1922) κομμωτήριο στη Λάρισα.
Το καφενείο «Παράδεισος» και η «Λαρισαϊκή Λέσχη» υπέστησαν κατά τον σεισμό του 1941 σοβαρές καταστροφές[3]. Τα δύο αυτά κτίσματα, μαζί με ένα διπλανό, ανήκαν στην ιδιοκτησία της οικογένειας του φαρμακοποιού Μανεσιώτη. Μεταπολεμικά ισοπεδώθηκαν και στη θέση τους κτίσθηκε ο κινηματογράφος «Ορφέας» και μια σειρά καταστήματα τα οποία είχαν πρόσοψη στην πλατεία. Κάποια στιγμή στην ταράτσα πάνω από τα καταστήματα, ο χώρος διαμορφώθηκε σε θερινό κινηματογράφο, ο οποίος μαζί με τα «Τιτάνια» στην απέναντι πλευρά της πλατείας, αποτελούσαν τους καλοκαιρινούς μήνες προσφιλείς χώρους διασκέδασης των Λαρισαίων. Το 1972 κατεδαφίσθηκε ο «Ορφέας» και στη θέση του υψώθηκε πολυώροφο κτίριο, το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα.
Στην απέναντι γωνία διακρίνεται ένα ισόγειο κτίσμα με ημιυπόγειο το οποίο στα πρώτα χρόνια στέγαζε το φαρμακείο των Φώτη Παπαζήση και Δημητρίου Επιτρόπου. Αργότερα ο Παπαζήσης αποχώρησε και όπως φαίνεται και από την επιγραφή στην φωτογραφία, έμεινε μόνος του ο Επιτρόπου μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930. Τότε το κτίριο το νοίκιασε ο Σπύρος Σιμιτσής και σ’ αυτό λειτούργησε το εστιατόριο «Ερμής», το οποίο για την εποχή του θεωρούταν το καλύτερο, γι’ αυτό και συγκέντρωνε τις προτιμήσεις μιας μεγάλης μερίδας Λαρισαίων, αλλά και ξένων. Τα καλοκαίρια άπλωνε τραπέζια στον δροσόλουστο κήπο που διατηρούσε προς την πλευρά της οδού Κύπρου, καθώς και στα απέναντι πεζοδρόμια των παλαιών δικαστηρίων. Η επιχείρηση του «Ερμή» όλα αυτά τα χρόνια λειτουργίας του άλλαξε πολλούς κατόχους. Επούλωσε εύκολα τις καταστροφές της κατοχής και λειτούργησε και μεταπολεμικά μέχρι το 1970, οπότε έκλεισε οριστικά. Το κτίριο του «Ερμή» κατεδαφίσθηκε και στη θέση του αναγέρθηκε το Γαλακτοζαχαροπλαστείο «Σερραϊκόν», που έμεινε θρυλικό για τα επεισόδια μετά τον αγώνα Πανσερραϊκού - ΑΕΛ κατά τη διάρκεια της επταετίας, επί εποχής υπουργού Αθλητισμού του περιβόητου Ασλανίδη.
[1]. Θα τολμούσα να υποστηρίξω, χωρίς όμως τεκμηρίωση, ότι φωτογράφος πρέπει να είναι ο Παντελής Γκίνης (1888-1988), γιατί έχει αποτυπώσει και άλλες περιοχές της πόλεως την ίδια περίοδο (1930-1935), με την ίδια συγκρατημένη μεν, αλλά συγκροτημένη λήψη και χωρίς να τις υπογράφει.
[2]. Η «Σάλπιγξ» ήταν από τις πρώτες εφημερίδες που κυκλοφόρησαν μετά την απελευθέρωση. Κυκλοφόρησε το 1889, ήταν εβδομαδιαία (κάθε Κυριακή) και εκδότης της ήταν ο ταχυδρομικός υπάλληλος Μιχαήλ Τσόγκας. Αρχισυντάκτη είχε τον δικηγόρο Κωνσταντίνο Πολύχρονο, ενώ ως συντάκτης αναφέρεται και ο δικηγόρος Δημήτριος Γαλανίδης, ο οποίος αργότερα διετέλεσε για πολλά χρόνια πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Λαρίσης.
[3]. Έχουν διασωθεί φωτογραφίες που έχουν ληφθεί από τα στρατεύματα κατοχής και σήμερα βρίσκονται σε γερμανικά και ιταλικά κρατικά αρχεία, καθώς και σε ελληνικές και ξένες συλλογές. Απ’ αυτές αντιλαμβάνεται κανείς το μέγεθος των καταστροφών.
nikapap@hotmail.com
