Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
Τελειώνει σήμερα η περιγραφή των κτισμάτων τα οποία υπήρχαν γύρω από την Κεντρική Πλατεία της Λάρισας κατά την προπολεμική περίοδο, με την αναφορά σε εκείνα που βρίσκονταν στη δυτική πλευρά της. Οδηγός θα είναι και πάλι το σχέδιο που φιλοτέχνησε ο αρχιτέκτονας-μηχανικός Βασίλης Τσολάκης, άνθρωπος ευαισθητοποιημένος πάνω σ’ αυτά τα θέματα και λόγω ειδικότητος.
--Πρώτο από αριστερά είναι το μέγαρο του Γεωργίου Νικόδημου που περιγράψαμε στο προηγούμενο κείμενο. Βρισκόταν στη γωνία όπου σήμερα στεγάζεται το Δημαρχιακό Μέγαρο και κτίσθηκε, όπως τα περισσότερα κτίρια της Κεντρικής Πλατείας, κατά τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα. Ήταν διώροφο και στέγαζε για πολλά χρόνια τη Νομαρχία.
--Μεσολαβεί η οδός Ίωνος Δραγούμη και στη συνέχεια ήταν το αρχοντικό του Νικ. Καρανίκα. Στα τέλη του 19ου αιώνα στον χώρο αυτό μέχρι το κτίριο της Εθνικής Τραπέζης υπήρχε ένα ημιδιώροφο σπίτι με πολύ μεγάλη αυλή, το οποίο ανήκε στον ισραηλίτη Σελήμ Σακή. Στις αρχές του 20ου αιώνα περιήλθε στην κυριότητα του επίσης ισραηλίτη Μουσών Αβραάμ, από τον οποίον το αγόρασε κατόπιν ο γαιοκτήμονας Νικόλαος Καρανίκας και στη γωνία έκτισε γύρω στα 1910το αρχοντικό του. Στον επάνω όροφο έμενε η οικογένεια του ιδιοκτήτη, ενώ το ισόγειο νοικιάσθηκε στους αδελφούς Ρεμπάπη, οι οποίοι λειτούργησαν καφεζαχαροπλαστείον με το όνομα «Βασιλικόν». Δίπλα από το «Βασιλικόν» για πολλά χρόνια είχε το Κουρείο του ο Νίκος Πάτσιος.Η προνομιακή γωνιακή θέση του κτιρίου με θέα προς την Κεντρική Πλατεία έδωσε τη δυνατότητα στον αρχιτέκτονα να οικοδομήσει ένα θαυμάσιο σε σύνολο νεοκλασικό μέγαρο. Ο σεισμός του 1941 κατέστησε το οικοδόμημα ετοιμόρροπο, γι’ αυτό και οι ένοικοι του ορόφου αναγκάσθηκαν να το εγκαταλείψουν, ενώ στο ισόγειο με ορισμένες επιδιορθώσεις λειτούργησε για πολλά χρόνια το ζαχαροπλαστείο «Αίγλη» του Βασίλη Πασχονίδη. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 η κληρονόμος Θάλεια Καρανίκα-Δημητράτου κατεδάφισε το υπέροχο αυτό κτίσμα και στη θέση του ύψωσε το πολυώροφο μέγαρο που υπάρχει και σήμερα και μέχρι πρόσφατα στέγαζε οικονομικές υπηρεσίες του Δημοσίου.
--Το διπλανό οικόπεδο μέχρι το κτίριο του υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης περιήλθε κατά το 1928-29 στην κυριότητα της Τραπέζης Λαρίσης. Το 1932 με την πτώχευση της Τραπέζης αυτής, έγινε κτήμα της Εθνικής Τραπέζης, χωρίς καμία ανοικοδόμηση. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια λειτούργησε ο θερινός κινηματογράφος «Τιτάνια» του Μιχαήλ Τζεζαϊρλίδη. Πόσες αναμνήσεις ξυπνάει στους παλιούς η αναφορά του! Τα ζεστά βράδια του καλοκαιριού η βραδινή παράσταση κάθε έργου αποτελούσε κοσμικό γεγονός. Στο σημείο αυτό σήμερα ανεγείρεται ένα μεγάλο οικοδομικό συγκρότημα.
--Ακολουθούσε το λαμπρό κτίριο της Εθνικής Τραπέζης, το οποίο βρισκόταν ακριβώς στην ίδια δυτική γωνία της πλατείας όπου και το σημερινό άχαρο κτίριο. Επί τουρκοκρατίας στη θέση αυτή ήταν ο τεκές του Κουρά Εφέντη, που διατηρήθηκε και μετά το 1881, γιατί οι Έλληνες δεν θέλησαν να θίξουν το θρησκευτικό συναίσθημα των μουσουλμάνων που είχαν παραμείνει. Ο τεκές αγοράσθηκε από την Εθνική Τράπεζα, η οποία στη θέση του ύψωσε ένα θαυμάσιο νεοκλασικό κτίριο. Ο μηχανικός ο οποίος εκπόνησε τη μελέτη του έργου ονομαζόταν Μπαλάνος[1], ενώ τα εγκαίνια έγιναν τον Ιούνιο του 1907[2].Ήταν τριώροφο κτίριο με υπόγειο. Στο ισόγειο φιλοξενούσε τα γραφεία και τις διάφορες υπηρεσίες της Τραπέζης, ενώ στον όροφο ήταν η κατοικία του διευθυντή, στην οποία μερικές φορές φιλοξενήθηκαν ευκαιριακά και υψηλά πρόσωπα (το 1937 κατέλυσε εκεί ο βασιλιάς Γεώργιος ο Β΄ και ο τότε διάδοχος Παύλος).Στο μέγαρο αυτό πέρασαν τα νεανικά τους χρόνια οι κόρες του επί σειρά ετών διευθυντή του υποκαταστήματος Γεωργίου Δεσύπρη[3]. Από αυτές η Μαρία το 1912,μετά τον θάνατο του πατέρα της μετακόμισε στην Αθήνα, παντρεύτηκε τον συνταγματολόγο και πολιτικό Αλέξανδρο Σβώλο και μεταπολεμικά εκλέχθηκε βουλευτής με την ΕΔΑ. Επίσης στα διαμερίσματα αυτού του ορόφου έζησε και ο Μ. Καραγάτσης όταν διευθυντής ήταν ο πατέρας του Γεώργιος Ροδόπουλος και αργότερα κατοίκησε και ο Δημήτριος (Μίμης) Λογιωτάτου, γιος του δημάρχου Αχιλλέως Λογιωτάτου (1895-1896) και αδελφός της Ιουλίας Σάπκα-Λογιωτάτου. Το κτίριο στην οροφή έφερε ένα επίμηκες χαρακτηριστικό υπερώο με τριγωνικό αέτωμα στην όψη. Όμως η ομορφιά του κτίσματος επικεντρωνόταν στο νεοκλασικό προστώο το οποίο έβλεπε προς την πλευρά της πλατείας και αποτελούσε την είσοδο προς το υποκατάστημα. Ολόκληρο το κτίριο αντανακλούσε αισθητική ομορφιά και κομψότητα, ιδιαίτερα στην πρόσοψη και μαζί με τη Λέσχη Ασλάνη αποτελούσαν τα αρχιτεκτονικά στολίδια της Κεντρικής Πλατείας Θέμιδος.
Ο σεισμός του 1941 επέφερε ζημιές κυρίως στο υπερώο, το οποίο και κατεδαφίσθηκε. Μ’ αυτή τη μορφή φαίνεται στη φωτογραφία που δημοσιεύεται και έτσι λειτούργησε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, οπότε ή διοίκηση της τραπέζης υποχρεώθηκε να κατεδαφίσει και το υπόλοιπο κτίριο. Από τα χρόνια της κατοχής αντίκριζε κανείς πάνω στην ταράτσα του κτιρίου τη σειρήνα, η οποία ειδοποιούσε τους Λαρισαίους για τυχόν επικείμενες εχθρικές αεροπορικές επιδρομές.
Στη θέση του κομψού αυτού κτιρίου οικοδομήθηκε ο αισθητικά άγευστος τσιμεντένιος κύβος που αντικρίζουμε σήμερα.
--Απέναντι από την Εθνική Τράπεζα ήταν ένα όμορφο κομψό διώροφο κτίριο. Στον όροφο λειτουργούσε για πολλά χρόνια το ξενοδοχείο «Όλυμπος», την εκμετάλλευση του οποίου είχε ο Χαράλαμπος Βουζίκας, ενώ στο μεγαλύτερο μέρος του ισογείου, ακριβώς στη γωνία, στεγαζόταν το γνωστό την προπολεμική περίοδο παντοπωλείο του Μακρυγιάννη. Υπήρχαν Επίσης και άλλα καταστήματα, με συχνές εναλλαγές επαγγελματιών.
Με την αναφορά μας αυτή ολοκληρώσαμε την περιγραφή των κτιρίων που περιτριγύριζαν την Κεντρική Πλατεία της Λάρισας. Αναδιφώντας κανείς προπολεμικές φωτογραφίες και επιστολικά δελτάρια της εποχής, χαίρεται να βλέπει και να απολαμβάνει την ομορφιά που αντικρίζει στο φωτογραφικό χαρτί. Ασυνείδητα κάνει τη σύγκριση με τα σημερινά μεγαθήρια, τα οποία, πλην της Στρατιωτικής Λέσχης, δεν τα διακρίνει καμιά αισθητική ομορφιά και μελαγχολεί…
[1]. εφ. «Μικρά», Λάρισα, φύλλο της 23ης Οκτωβρίου 1905.
[2]. «Από της παρελθούσης εβδομάδος το ενταύθα Υποκατάστημα της Εθνικής Τραπέζης εγκατεστάθη εις το όπισθεν των πυρποληθέντων Δικαστηρίων λαμπρόν μέγαρον, το οποίον ιδίαιςδαπάναις η Τράπεζα ωκοδόμησεν», εφ. «Μικρά», Λάρισα, φύλλο της 17ης Ιουνίου 1907. Από το αρχείο του Θανάση Μπετχαβέ.
[3]. Έμεινε γνωστός στη Λάρισα όχι μόνο από την ιδιότητα αυτή, αλλά και από την γενικότερη κοινωνική και κοσμική του δράση. Ήταν μεγάλος άρχοντας για την εποχή του και υπήρξε επί σειρά ετών πρόεδρος του Αδελφάτου του Κουτλιμπάνειου Δημοτικού Νοσοκομείου, το οποίο λόγω της θέσεώς του στην Τράπεζα ενίσχυσε και οικονομικά. Ο Γεώργιος Δεσύπρης βρέθηκε νεκρός το 1912 σε ακάλυπτο χώρο που υπήρχε εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το κτίριο του νεοαναγειρόμενου Δημοτικού Θεάτρου.
ΦΩΤ.1: Τα κτίρια της δυτικής πλευράς της Κεντρικής Πλατείας.
Σχέδιο του αρχιτέκτονα-μηχανικού Βασιλείου Τσολάκη
ΦΩΤ. 2: Η δυτική πλευρά της πλατείας κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, με εμφανή τα σημάδια του σεισμού και της κατοχής στα κτίρια.
