Του αντιπτεράρχου (Ι) ε.α. Χρήστου Βάγια
επιτίμου πρόεδρου ΕΑΑΑ Λάρισας,
μέλους του Συνδέσμου Αποφοίτων Σχολής Ικάρων
μέλους της Αεροπορικής Ακαδημίας Ελλάδος
Η Πολεμική Αεροπορία μας, η ΕΑΑΑ και ο Δήμος Καστοριάς, κάθε χρόνο, την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου, στη Βασιλειάδα Καστοριάς, τιμούν τον πρώτο πεσόντα ήρωα Έλληνα Αξιωματικό Υποσμηναγό ιπτάμενο Ευάγγελο Γιάνναρη που έπεσε κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο στη Βασιλειάδα Καστοριάς, στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία, στις 30 Οκτωβρίου του 1940. Η εκδήλωση πραγματοποιείται στη θαυμάσια νεοσύστατη πλατεία της κοινότητας που φέρει «τιμής ένεκεν» το όνομα του Ευάγγελου Γιάνναρη και έμπροσθεν της προτομής του, δίπλα από το επιβλητικό μουσειακό μαχητικό αεροσκάφος F-104G. Στην εκδήλωση μνήμης και τιμής, θα εκτελεσθεί επιμνημόσυνος δέηση, ομιλίες, καταθέσεις στεφάνων από τον περιφερειάρχη, βουλευτές, δημάρχους περιοχής Ν. Καστοριάς, εκπροσώπους της Π.Α. του Σ.Ξ., της ΕΑΑΑ, της ΕΛΑΣ, της Π.Υ. και από άλλους φορείς του Ν. Καστοριάς, και στο τέλος θα απαγγελθούν ποιήματα από μαθητές των σχολείων της περιοχής.
Ας δούμε όμως παρακάτω, σε λίγες γραμμές, τον ηρωισμό των Ελλήνων Αεροπόρων κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940 και το χρονικό της πολεμικής αποστολής και της πτώσης του ήρωα Γιάνναρη, Αρχηγού της τάξης του στη Σχολή Αεροπορίας (1936-1939).
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ
Με την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, στις 28 Οκτωβρίου 1940 77 συνολικά ελληνικά αεροπλάνα πρώτης γραμμής κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν 463 σύγχρονα ιταλικά. Παρά τη συντριπτική υπεροχή της Ιταλικής Αεροπορίας, η απαράμιλλη αυτοθυσία και ο ηρωισμός των πληρωμάτων και της θετικής υποστήριξης του υπόλοιπου προσωπικού εδάφους, ανέτρεψε από τις πρώτες ημέρες του πολέμου τα σχέδια των Ιταλών.
Ο ηρωισμός και η αυτοθυσία του Υποσμηναγού Ευάγγελου Γιάνναρη, που αναφέρεται ιδιαίτερα παρακάτω, το κατόρθωμα του ανθυποσμηναγού Μαρίνου Μητραλέξη στις 2 Νοεμβρίου του 1940, που «ροκάνισε» με την προπέλα του αεροπλάνου του, το ιταλικό τρικινητήριο βομβαρδιστικό, το κατόρθωμα, την ίδια ημέρα, του Ανθυποσμηναγού Καρακίτσου και Σμηνία Κατσούλα, που εντόπισαν με χαμηλή πτήση την περίφημη Ιταλική μεραρχία «Julia». Είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα ικανότητας, θάρρους και ηρωισμού, αλλά και βάλσαμο για τους 52 αθάνατους ήρωες αεροπόρους, που απέσπασαν το θαυμασμό των συμμάχων, αλλά και ταυτόχρονα των εχθρών της Ελλάδας.
ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΗ
Τη δεύτερη μέρα του Ελληνοϊταλικού Πόλεμου στις 30 Οκτωβρίου 1940, οι καιρικές συνθήκες είχαν βελτιωθεί και πρωί - πρωί στις 04:30, το 2ο ανεξάρτητο Σμήνος παρατηρήσεως της 3ης Μοίρας Στρατιωτικής Συνεργασίας, είχε προγραμματίσει αποστολές στην περιοχή της Καστοριάς, από το βοηθητικό αεροδρόμιο της Κούκλαινας Βέροιας με μαχητικά αεροπλάνα HENCHEL 126.
Μετά την προετοιμασία των πληρωμάτων του 2ου σμήνους, απογειώθηκαν δύο αεροπλάνα σε σχηματισμό για αποστολή επιθετικής αναγνώρισης, πάνω από το μέτωπο, του τομέα της Πίνδου, προσβάλλοντας ταυτόχρονα τους εχθρικούς στόχους με βόμβες και πολυβόλα. Το πλήρωμα του πρώτου Αεροπλάνου με αριθμό Σ-44 αποτελούσαν: Ο Υποσμηναγός παρατηρητής Γιάνναρης Ευάγγελος και χειριστής ο Αρχισμηνίας Τσάντας Λεωνίδας. Το πλήρωμα του δευτέρου αεροπλάνου αποτελούσαν ο Υποσμηναγός Παπαμηχαήλ και ο Επισμηνίας Γεμενετζής.
Η εκτέλεση της αποστολής, όπως αυτή είχε καθορισθεί, κατέστη αδύνατη, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών, γι’ αυτό τα δύο αεροπλάνα άλλαξαν πορεία και σχέδιο και κατευθύνθηκαν προς τη περιοχή της Κορυτσάς, με σκοπό να βομβαρδίσουν το αεροδρόμιό της, που φιλοξενούσε ιταλικά μαχητικά αεροπλάνα.
Την ίδια ώρα, Ιταλικός σχηματισμός, 5 καταδιωκτικών FIAT CR-42 της 392ης Μοίρας με αρχηγό σχηματισμού τον Αντισμήναρχο Zanni, Διοικητή της 160ης Σμηναρχίας, εντόπισε τα δυο ελληνικά μαχητικά αεροπλάνα τα οποία δέχτηκαν παρατεταμένα πυρά από τον Ιταλικό σχηματισμό. Στην αερομαχία που ακολούθησε τα ελληνικά ανταπέδωσαν τα πυρά, προξενώντας σοβαρές ζημιές στα εχθρικά αεροπλάνα.
Καθώς όμως η δύναμη πυρός του ιταλικού σχηματισμού, ήταν ασύγκριτα μεγαλύτερη από αυτή των ελληνικών, ένας Ιταλός διώκτης, κατόρθωσε να διατρήσει τον κινητήρα του ελληνικού αεροπλάνου του Γιάνναρη, το οποίο πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση, στη θέση «Προφήτης Ηλίας» του χωριού Βασιλειάδα, ΒΑ της Καστοριάς. Αμέσως μετά την αναγκαστική προσγείωση του πρώτου αεροπλάνου, ο ελαφρά τραυματισμένος χειριστής Αρχισμηνίας Τσάντας Λεωνίδας αντιλήφθηκε ότι τα πυρά των εχθρικών πολυβόλων είχαν τραυματίσει θανάσιμα τον Υποσμηναγό Γιάνναρη Ευάγγελο.
Στη συνέχεια αυτής της αερομαχίας ο ιταλικός σχηματισμός άρχισε επίθεση εναντίον του δεύτερου ελληνικού αναγνωριστικού, το οποίο διάτρητο από τα εχθρικά βλήματα, άρχισε να εκτελεί ελιγμούς αποφυγής και να εγκλωβιστεί λόγω χαμηλής νέφωσης μέσα στους ορεινούς όγκους, με αποτέλεσμα να συντριβεί στο όρος Σμόλικας, στη Σαμαρίνα, με αποτέλεσμα να φονευθούν ο Υποσμηναγός Παπαμηχαήλ Λάζαρος και ο Επισμηνίας Γεμενετζής Κωνσταντίνος. Οι νεκροί αεροπόροι της πρώτης ημέρας των επιχειρήσεων της Ελληνικής Αεροπορίας έφθασαν τους τρεις.
Από τα αποτελέσματα των πολεμικών αποστολών της πρώτης κιόλας ημέρας διαπιστώθηκε ότι ο Γιάνναρης ήταν ήρωας, ήταν ατρόμητος, δεν φοβήθηκε τη μάχη, τον θάνατο, τα υπερσύγχρονα ιταλικά μαχητικά, ο οποίος, μόλις ανακοινώθηκε νωρίς το πρωί το πρόγραμμα των πολεμικών αποστολών, προσφέρθηκε ευχαρίστως, από μόνος του, να εξυπηρετήσει τον κουρασμένο και άυπνο φίλο του, που είχε φθάσει αργά το βράδυ στη Μονάδα από τη Σχολή Αεροπορίας, πείθοντας τον Διοικητή Σμήνους να κάνει την αλλαγή του προγράμματος και να πετάξει τελικά αυτός προς τον θάνατο, την αιωνιότητα!
Ο Υποσμηναγός Γιάνναρης είναι ο πρώτος ήρωας της Ελληνικής Αεροπορίας, που θυσιάστηκε στο βωμό του πολέμου και ο οποίος τιμητικά κατέχει την πρώτη θέση στο Πάνθεον των ηρωικών νεκρών Αξιωματικών και από τους τρεις κλάδους Δυνάμεων και δίκαια η πατρίδα μας με το Βασιλικό Διάταγμα 20-2-41 τον τίμησε με τον Σταυρό του Ιπταμένου.
Να, τι γράφει το απόσπασμα του Βασιλικού Διατάγματος:
«Τιμάται ο Υποσμηναγός Γιάνναρης Ευάγγελος με τον Σταυρό του Ιπταμένου, διότι από της ενάρξεως των επιχειρήσεων, μετείχε και εξετέλεσε πολεμικές αποστολές μετ’ εξαιρετικής τόλμης και αυτοθυσίας, υπερβαλλούσης κατά πολύ την εκτέλεση του καλώς εννοουμένου καθήκοντος, αποτέλεσμα των οποίων υπήρξε ο ηρωικός θάνατος αυτού επί του πεδίου της μάχης».
Με την ευκαιρία της εορτής της Πολεμικής Αεροπορίας στις 8 Νοεμβρίου, όπου και τιμώνται όλοι οι πεσόντες αεροπόροι, αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία 28 έτη 1987-2015, έπεσαν για την πατρίδα 98 Ιπτάμενοι Αξιωματικοί. Συνολικά οι πεσόντες αεροπόροι στην «ειρηνική περίοδο» είναι περισσότεροι απ’ ό,τι στους δύο πολέμους 1912-13 και 1940-41. Ο συνολικός αριθμός των υπέρ πατρίδος πεσόντων αεροπόρων μέχρι σήμερα ανέρχεται σε 750.
Όλα αυτά τα χρόνια δράσης της Π.Α. δυστυχώς διαπιστώθηκε ότι, σε κάποιους αεροπόρους, η τύχη ήταν περισσότερο σκληρή, διότι στέρησε σ’ αυτούς όχι μόνο τη ζωή αλλά και έναν απλό τάφο.
Εμείς οι σημερινοί Αεροπόροι, απόμαχοι και νέοι, διατηρούμε αναλλοίωτη την εκτίμησή μας προς όλους τους πεσόντες και τους διαβεβαιώνουμε ότι, το παράδειγμά τους, θα μας συνοδεύει πάντα στην πορεία μας στην Πολεμική Αεροπορία και εκφράζουμε στους μεγάλους «ηρωικώς πεσόντες» τον θαυμασμό και τον σεβασμό μας.
Ας είναι αιώνια η μνήμη του Υποσμηναγού Ευάγγελου Γιάνναρη, αλλά και όλων των 750 πεσόντων αεροπόρων, που θυσιάστηκαν μέχρι σήμερα για την πατρίδα και την αεροπορική ιδέα.
