Η μαρμάρινη πλάκα στην προτομή του Κώστα Κρυστάλλη στο Αλκαζάρ δεν «κρατήθηκε» άλλο. Ξεκόλλησε και έπεσε στις διακοσμητικές πέτρες του μνημείου, σπάζοντας στα δύο. Η λιτή επιγραφή «Όμιλος Εκδρομέων Λαρίσης έστησε 1939» δεν μπορούσε να διαβαστεί ολόκληρη. Ήταν κάπου στα τέλη της άνοιξης του 2024...
Το συγκεκριμένο γεγονός και μια σειρά άλλων, τα οποία ακολούθησαν, πυροδότησε το ενδιαφέρον πολιτών για την επανατοποθέτησή της. Ο Κώστας Κρυστάλλης ήταν η αφορμή και ο κ. Νικ. Παπαθεοδώρου η αιτία, για να ξεκινήσουν τα «αρχεία και μνήμες» στην «Ε», στην ανατολή του 2025.
Με κύριο υλικό από τα αρχεία της εφημερίδας, αλλά κι από άλλα έντυπα [1], μαρτυρίες ανθρώπων κ.λπ., θα επανέρχονται στο σήμερα παλιότερα συμβάντα, κάπως πιο «φρεσκαρισμένα». Σε σχέση πάντα, με τη Λάρισα.
Η προτομή αποκαλύφθηκε στις 21 Ιανουαρίου 1940 μια χρονιά ιστορική, η οποία παραπέμπει στο «Έπος του ΄40». Το γλυπτό και η αναμνηστική πλάκα ήταν έτοιμα από το 1939, όπως φανερώνει η επιγραφή, αλλά υπήρξαν καθυστερήσεις. Ο Όμιλος Εκδρομέων Λαρίσης είχε συσταθεί το 1924 [2] και από το 1938 είχε αποφασίσει την ανέγερση προτομής του Κρυστάλλη.
Για την προτομή είχε γράψει στη στήλη του ο κ. Νίκος Παπαθεοδώρου [3] και τα εξής:
«Από τους εμπνευστές της απόφασης αυτής μεταξύ των άλλων ήταν και ο μετέπειτα Λαρισαίος καλλιτέχνης Μήτσος Κατσικογιάννης. Προχώρησαν σε προκήρυξη πανελλήνιου διαγωνισμού μέσω των αθηναϊκών εφημερίδων για την φιλοτέχνιση προτομής του Κώστα Κρυστάλλη. Απ' όλες τις προτάσεις προτιμήθηκε αυτή του Νίκου Γεωργαντή [4], γιατί αυτή ήταν η γνώμη δύο επιτροπών, μιας στην πόλη μας και μιας άλλης στην Αθήνα.
Στην Αθήνα, την φιλοτέχνιση της προτομής του Κρυστάλλη στον γύψο και το μάρμαρο παρακολουθούσε επταμελής επιτροπή, η οποία απαρτιζόταν από τον ζωγράφο Αγήνορα Αστεριάδη, τον δημοσιογράφο Θωμά Μαλαβέτα, τον κριτικό τέχνης Μιχαήλ Ροδά, τον ποιητή Κώστα Σταμπολή, τον λογοτέχνη Τάσο Ζάππα, τον δικηγόρο Βησσαρίωνα Στεργιόπουλο και τον έμπορο Νικόλαο Κουλουμούνδρα, όλοι τους φιλότεχνοι»…
Η απόφαση για την ανέγερση της προτομής του Κρυστάλλη απέκτησε υποστηρικτές και επικριτές, με ανταλλαγές απόψεων στις τοπικές εφημερίδες «Ελευθερία» και «Κήρυξ».
Τον Φεβρουάριο του 1938 ήρθε στη Λάρισα και μίλησε για τον Κρυστάλλη ο ποιητής Σωτήρης Σκίπης [5]. Η εκδήλωση είχε οργανωθεί από το Τμήμα Γραμμάτων και Τεχνών του Ομίλου Εκδρομέων Λαρίσης στον κατάμεστο κινηματογράφο «Πάλλας». Ο Σκίπης μάλιστα απήγγειλε και δύο δικά του ποιήματα. Η παρουσία του ποιητή Σωτήρη Σκίπη στη Λάρισα ήταν σημαντικό γεγονός.
Τα αποκαλυπτήρια της προτομής στις 21 Ιανουαρίου του ’40, ήταν πανηγυρικά. Από το ρεπορτάζ του «Κήρυκα» [6] αντλούμε και τα εξής: Μέλη του ομίλου της Λάρισας υποδέχονταν αποστολές φυσιολατρών στους σιδηροδρομικούς σταθμούς και τα πρακτορεία των λεωφορείων, από το πρωί. Η κεντρική εκδήλωση έγινε στον κινηματογράφο «Πάλλας» παρουσία και του γλύπτη Νίκου Γεωργαντή, με πρώτο ομιλητή τον πρόεδρο του ομίλου Αχιλλέα Καρανάσιο. Ποίημα απήγγειλε ο μαθητής Χρήστος Κρυστάλλης εγγονός του τιμώμενου ποιητή, γιος του συμπολίτη συνταξιούχου αξιωματικού Κων. Κρυστάλλη.
Στη συνέχεια σχηματίστηκε πομπή από το «Πάλλας» μέχρι το Αλκαζάρ, με επικεφαλής τη φιλαρμονική της Φρουράς. Ο πολύς κόσμος πήρε θέση στην οδό Κώστα Κρυστάλλη κι ακολούθησε νέος κύκλος ομιλιών. Στην εκδήλωση συμμετείχαν εκδρομικά σωματεία από τον Βόλο, τη Θεσσαλονίκη, την Αγιά και τη Λάρισα.
Στις 13 Αυγούστου του 2024 παρουσιάζεται στη γενέτειρά του, το Συρράκο του Δήμου Βορείων Τζουμέρκων της Ηπείρου, μια νέα έκδοση των Απάντων του ποιητή. Έργο του συρρακιώτη συγγραφέα και καθηγητή Ανθρωπιστικών Σπουδών και Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ευάγγελου Αυδίκου.
Ο εμβληματικός τόμος των 1176 σελίδων συνετέλεσε τα μέγιστα να «επανέλθει» στη σημερινή επικαιρότητα ο ποιητής Κώστας Κρυστάλλης.
Ο συγγραφέας αναφέρεται και στην προτομή στο πάρκο Αλκαζάρ, με την επισήμανση ότι ήταν η δεύτερη που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα, μετά εκείνη στην Άρτα το 1930.
Εκ των βασικών ομιλητών στην εκδήλωση του Αυγούστου 2024 στο Συρράκο ήταν και ο Λαρισαίος γιατρός και ποιητής κ. Κώστας Λάνταβος.
Σε αποστροφή της ομιλίας του σημείωσε: «Ενδιαφέρουσα είναι η άποψη του Σωτ. Σκίπη (ο οποίος μίλησε για τον Κρυστάλλη και στη Λάρισα, σε φιλολογικό μνημόσυνο, κληθείς εκεί επί τούτου, καθώς είχε ζήσει αρκετά χρόνια στην πόλη): «Τι σημαίνει άλλως τε ο δρόμος που παίρνει κανείς για ν’ ανεβεί στον δρόμο της Ομορφιάς; Ο Κρυστάλλης επήρε αυτόν που του ταίριαζε πιο πολύ κι έφτασε ως την κορφή του. Κι έμεινε από την αρχή ως το τέλος απλός, απροσποίητος, καθάριος. Κι αν χρειαζόταν να του δώσω ένα διακριτικό γνώρισμα, θα τον ονόμαζα φολκλορίστα (έχει κάποιες αναλογίες με το Φρειδερίκo Μιστράλ, το μεγάλο φολκλορίστα της Προβηγγίας, τουλάχιστον στη βάση του)».
Πλέον, τη σκυτάλη πήρε ο Δήμος Λαρισαίων και σύντομα αναμένεται αποκατάσταση της πλάκας στο Αλκαζάρ.
[1] Ευχαριστίες στο μέλος της Φωτοθήκης Αχιλλέα Καλτσά που αναδιφά και εκείνος τα αρχεία εφημερίδων και εντύπων.
[2]Εφημερίδα «Θεσσαλία» Βόλου 15 και 19 Αυγούστου 1924.
[3]Εφημερίδα «Ελευθερία» 24 Σεπτεμβρίου 2017.
[4] Ο Νικόλαος Γεωργαντής (1883-1947) ήταν γλύπτης, ο οποίος γεννήθηκε και πέθανε στην Αθήνα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (Α.Σ.Κ.Τ.) της Αθήνας, με δάσκαλο τον Γεώργιο Βρούτο.
[5]Εφημερίδα «Ελευθερία» 14 Φεβρουαρίου 1938.
[6]Εφημερίδα «Κήρυξ» 23 Ιανουαρίου 1940.
