Και το σπουδαιότερο, πρέπει να είναι το μοναδικό το οποίο εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα και μάλιστα στο ίδιο ακριβώς σημείο και με ιδιοκτήτες απ’ ευθείας απογόνους του ιδρυτού του.
Ο Γιώτας Τσόκανος (;-1924) καταγόταν από το Τσιότι (σήμερα Φαρκαδόνα) των Τρικάλων. Δε γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία γέννησής του, θα πρέπει, όμως, σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία της ζωής του να γεννήθηκε τη δεκαετία του 1850. Στη Λάρισα βρέθηκε κατά τους τελευταίους χρόνους της Τουρκοκρατίας και καθώς ήταν εμπειρικός φαρμακοποιός, άνοιξε φαρμακείο, στην ουσία βοτανοπωλείο (drogeria) [1], το οποίο στεγαζόταν σε ένα ισόγειο κατάστημα στη γωνία των σημερινών οδών Κύπρου και Ασκληπιού. Μετά την απελευθέρωση του 1881 και σύμφωνα με τους νόμους του ελληνικού κράτους, όλοι οι υγειονομικοί των περιοχών που απελευθερώθηκαν από τους Τούρκους, για να συνεχίσουν την εξάσκηση του επαγγέλματός τους έπρεπε να υποβληθούν σε ειδικές εξετάσεις επάρκειας από το Ιατροσυνέδριο [2]. Έτσι στη συνεδρίαση της 7ης Σεπτεμβρίου 1982 ο Γιώτας Τσόκανος υποβλήθηκε σε πρακτική δοκιμασία από ειδική επιτροπή, μετά από την οποία αποφασίσθηκε να εκπαιδευθεί για μικρό χρονικό διάστημα σε φαρμακείο της Λάρισας «εις την εκτέλεσιν συνταγών και εις την κατασκευή συνθέτων φαρμάκων εκ των ευχρήστων, κατά τα κεκανονισμένα». Έπειτα από νέα δοκιμασία, του χορηγήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 1882, «περιορισμένη άδεια ίνα μετέρχεται την φαρμακευτικήν εις την Ελλάδα» [3].
Στο φαρμακείο του δεχόταν τους ασθενείς ο ιατρός Αχιλλεύς Λογιωτάτου [4], εγγονός του λόγιου Ιωάννη Οικονόμου Λογιωτάτου. Όταν στα τέλη του 1895 ήλθε στη Λάρισα νεότατος ιατρός, ο Μιχαήλ Σάπκας, εγκαταστάθηκε στο φαρμακείο του Τσόκανου, συνεργαζόμενος με τον πολυάσχολο Αχιλλέα Λογιωτάτου, ο οποίος ήταν ήδη δήμαρχος. Η συνεργασία, όμως, αυτή δεν κράτησε για πολύ, γιατί έπειτα από λίγους μήνες, τον Φεβρουάριο του 1896 κι ενώ ήταν δήμαρχος Λαρίσης, ο τελευταίος πέθανε νεότατος. Έτσι, ο Σάπκας συνέχισε μόνος πλέον τη συνεργασία του με το φαρμακείο του Τσόκανου.
Με τη σύζυγό του Κατερίνα ο Γιώτας Τσόκανος απέκτησε μία κόρη, τη Μάρθα, η οποία όταν ενηλικιώθηκε παντρεύτηκε τον Στέφανο Κυλικά, η οικογένεια του οποίου είχε καταγωγή από τα Άγραφα. Ο Στέφανος Κυλικάς βοήθησε αρχικά τον Τσόκανο στη λειτουργία του φαρμακείου και τελικά τον διαδέχθηκε.
Το 1901 ο Μιχαήλ Σάπκας, η καταγωγή του οποίου ήταν από το Μεγάροβο, μια πολίχνη λίγα χιλιόμετρα έξω από το Μοναστήρι (Μπιτώλια όπως το ονόμαζαν στις καθημερινές συζητήσεις τότε) ανέλαβε την προεδρία της Φιλοπτώχου Μακεδονικής Αδελφότητος Λαρίσης. Τότε το φαρμακείο του Τσόκανου, όπου ο Σάπκας εξέταζε τους ασθενείς, είχε γίνει και τόπος μυστικής συγκέντρωσης των Μακεδόνων, χωρίς αυτό να κινεί υποψίες στους κατάσκοπους Τούρκους και Βούλγαρους, οι οποίοι την περίοδο εκείνη αφθονούσαν στη Λάρισα. Είναι γνωστό ότι στο υπόγειο του φαρμακείου αυτού φιλοξενήθηκε για λίγες ημέρες μεταμφιεσμένος και ο Παύλος Μελάς στις δύο από τις τρεις κρυφές εξορμήσεις του στη Μακεδονία.
Όταν τον Οκτώβριο του 1904 ο Παύλος Μελάς τραυματίστηκε θανάσιμα, η ελληνική κυβέρνηση άρχισε να υποστηρίζει πλέον φανερά τη δράση του Μακεδονικού Συλλόγου Λαρίσης, με την αποστολή κατάλληλων αξιωματικών και αγωνιστών από την Ελλάδα και τον εφοδιασμό πολεμικού υλικού, με προορισμό τη Δυτική Μακεδονία. Τα όπλα που έφθαναν καμουφλαρισμένα από την Αθήνα, αποθηκεύονταν προσωρινά στο υπόγειο του φαρμακείου του Γιώτα Τσόκανου. Εκεί, επίσης, έβρισκαν καταφύγιο πολλοί αξιωματικοί και εθελοντές Μακεδόνες αγωνιστές, οι οποίοι ήταν σεσημασμένοι και καταζητούμενοι από τους Τούρκους. Η γυναίκα του Τσόκανου, η Κατερίνα Γιώταινα όπως την αποκαλούσαν, και η κόρη τους Μάρθα, η οποία είχε παντρευτεί τον Στέφανο Κυλικά, είχαν αναλάβει την τροφοδοσία και την επιμέλειά τους. Ετοίμαζαν φαγητό, βοηθούσαν στην ατομική τους καθαριότητα και προετοίμαζαν όσο μπορούσαν την αποστολή τους στη Μακεδονία. Από το φαρμακείο του Τσόκανου έφευγαν με προορισμό το Τσάγεζι (σήμερα Στόμιο), σούστες, κάρα και ζώα, φορτωμένα με όπλα, πυρομαχικά, είδη ένδυσης και υπόδησης, συσκευασμένα με επιτηδειότητα ώστε να μη δίνουν υποψίες. Στο χωριό αυτό υπήρχαν οργανωμένες ομάδες, οι οποίες με μικρά καραβάκια προωθούσαν τις ασέληνες νύχτες αγωνιστές και προμήθειες προς τα παράλια της Πιερίας. Εκεί τα παραλάμβαναν εξουσιοδοτημένοι Έλληνες και τα διοχέτευαν σε όλη την Κεντρική και Δυτική Μακεδονία. Ο Βάσος Καλογιάννης αναφέρει ότι στο Τσάγεζι υπήρχε βάση μυστικού στρατιωτικού ανεφοδιασμού που είχε δημιουργηθεί με τις ενέργειες του Μακεδονικού Συλλόγου Λαρίσης και προσωπικά του ίδιου του Μιχ. Σάπκα [5].
Το 1924 Ο Γιώτας Τσόκανος πέθανε και ύστερα από ορισμένες περιπέτειες ανέλαβε τη λειτουργία του φαρμακείου ο γαμπρός του Στέφανος Κυλικάς και η λειτουργία του συνεχίζεται απρόσκοπτα μέχρι σήμερα από τους απογόνους του.
[
1]. Την περίοδο εκείνη η χημεία περνούσε τη νηπιακή της περίοδο και η πλειονότητα των φαρμάκων προερχόταν από τα φαρμακευτικά βότανα, τα οποία η θεσσαλική γη διέθετε εν αφθονία.
[2]. Το Ιατροσυνέδριο ήταν η προδρομική μορφή του σημερινού Α.Υ.Σ. (Ανωτάτου Υγειονομικού Συμβουλίου).
[3]. Σγάντζος Μάρκος, Οι ιατροί, φαρμακοποιοί και μαίες της Θεσσαλίας κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τ. 51, Λάρισα (2001) σελ. 268.
[4]. Την περίοδο εκείνη οι γιατροί δεν είχαν ατομικά ιατρεία όπως σήμερα, αλλά ήταν συμβεβλημένοι με κάποιον φαρμακοποιό και δέχονταν τους περιπατητικούς ασθενείς σε επιλεγμένους χώρους στα ενδότερα του φαρμακείου. Για τους ασθενείς με σοβαρότερες παθήσεις έκαναν κατ’ οίκον επισκέψεις.
[5]. Καλογιάννης Βάσος, Ο Μακεδονικός αγώνας στη Θεσσαλική περιοχή, με το αρχηγείο του στα Μετέωρα και επίκεντρό του τη Λάρισα, Λάρισα (2002). Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας παραθέτει λεπτομέρειες τις οποίες έχει αντλήσει από ένα άγνωστο και ανέκδοτο αρχείο που μελέτησε.
