Απεικονίζει την αρχή της οδού Βόλου (23ης Οκτωβρίου) όπως ήταν το 1933. Εκείνο που εντυπωσιάζει στην εικόνα είναι ένα τεράστιο οίκημα, που αποτελούσε παλιά το κονάκι επιφανούς Οθωμανού. Αλλά ας μελετήσουμε τη φωτογραφία με τη σειρά, αρχίζοντας από αριστερά.
Παίρνοντας ως αφετηρία τον μιναρέ του Γενί τζαμί, δεξιότερα βλέπουμε να προβάλει πίσω από τις οροφές των σπιτιών ένα τμήμα από την «πλατεία Σιάουλο», όπως λεγόταν μέχρι και τον τελευταίο πόλεμο ο χώρος που δημιουργήθηκε από την συμβολή των σημερινών οδών Κύπρου, Ογλ, Νικηταρά, 23ης Οκτωβρίου και 28ης Οκτωβρίου. Εδώ προέχει η διώροφη οικοδομή ιδιοκτησίας Ντούλα.
Στη συνέχεια και στο βάθος, ανάμεσα στα ψηλά δένδρα της παραπήνειας περιοχής, διακρίνεται το βιομηχανικό κτίριο του Μύλου του Παππά και προς τα δεξιά αναγνωρίζεται με δυσκολία το Κουτλιμπάνειο Δημοτικό Νοσοκομείο, το οποίο την περίοδο εκείνη ήταν μονώροφο [2].
Από την πλατεία «Σιάουλο» που αναφέραμε, ξεκινάει λοξά η διαδρομή της οδού Βόλου. Στη δεξιά πλευρά τη φωτογραφίας προβάλλει ανάμεσα σε άλλα κτίσματα ένα μεγάλο σε διαστάσεις και επιβλητικό κτίριο, με χαρακτηριστική ανατολίτικη αρχιτεκτονική. Ήταν ένα τούρκικο κονάκι, το οποίο βρισκόταν στη συμβολή των οδών Βόλου και Λάμπρου Κατσώνη. Ολόκληρος ο χώρος του (κτίσμα και αυλή) περιχαρακώνονταν από ψηλό φράχτη (μαντρότοιχο), προφανώς για να αποτρέπει τα περίεργα βλέμματα των περαστικών. Στη γωνία της συμβολής των δύο οδών, ακριβώς εκεί όπου σήμερα βρίσκεται μια διώροφη οικοδομή, στο ισόγειο της οποίας στεγάζεται γνωστό ιχθυοπωλείο, ήταν η κυρία είσοδος στον χώρο της τουρκικής οικοδομής. Ήταν ευρύχωρη για να μπορούν να διέρχονται τα ζώα, ψηλότερη από τον υπόλοιπο φράκτη και σκεπασμένη με κεραμίδια. Κατά μήκος της οδού Βόλου, ο μαντρότοιχος διέθετε ένα παραπόρτι.
Όσον αφορά το κυρίως κτίσμα, από την έκταση της σκεπής φαίνεται ότι ήταν μια μεγάλων διαστάσεων διώροφη κατοικία (κονάκι), στο οποίο στεγαζόταν η οικογένεια κάποιου Οθωμανού μπέη. Αποτελούσε ένα πραγματικό Σαράι (παλάτι) όπως ονόμαζαν τότε τα κτίρια αυτά. Ήταν τετράγωνο σε κάτοψη, με μικρές κεντρικές εσοχές στα πλάγια τοιχώματά του. Μεγάλο τμήμα του επάνω ορόφου προεξείχε από το κυρίως σώμα του σπιτιού και σχημάτιζε σαχνισιά (προεξοχές), τα οποία υποστηρίζονταν από πολλά ξύλινα φουρούσια. Η διάταξη της σκεπής προϊδεάζει και την εσωτερική διάταξη των χώρων του άνω ορόφου. Οι τοίχοι του ήταν διάτρητοι από διαδοχικά παράθυρα και πόρτες. Η ίδια κατανομή ανοιγμάτων επικρατούσε και στο ισόγειο.
Δεν είναι γνωστή η χρονολογία κατασκευής του. Από την αρχιτεκτονική του μορφή όμως πιθανολογείται ότι ανήκει στα οθωμανικά κτίρια που κατασκευάσθηκαν κατά τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1924, οι χώροι που εγκατέλειψαν οι Οθωμανοί αποχωρώντας περιήλθαν στο Δημόσιο. Για ένα διάστημα μετά την μικρασιατική καταστροφή, η τεράστια αυτή κατοικία λειτούργησε ως Ορφανοτροφείο, ενώ μεταπολεμικά, ένα τμήμα του, λαβωμένο από τις κακουχίες, κατοικείτο από φτωχές οικογένειες ή περιθωριακούς. Μετά το 1960 κατεδαφίσθηκε και στον τεράστιο χώρο του κατασκευάσθηκε το γωνιακό διώροφο κτίσμα που αναφέραμε και δίπλα υψώθηκε πολυώροφη οικοδομή, τα οποία υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Στο κονάκι αυτό κατοικούσε ο πασίγνωστος στους παλιούς Λαρισαίους Μεχμέτ Εφέντη Χατζή Μέτο [3].
Ο Μιχαήλ Σάπκας γράφει στις «Αναμνήσεις» του για αυτά τα τούρκικα κονάκια: «Όλοι οι Βέηδες ήσαν πλούσιοι, κάτοχοι τσιφλικιών, ως ελέγοντο τα αγροτικά κτήματα της Θεσσαλίας. Όλη η Θεσσαλία ηργάζετο δι’ αυτούς… Εις την Λάρισαν οι Βέηδες μετά των οικογενειών των κατώκουν εις μεγαλοπρεπείς και ευρυχώρους κατοικίας, τα λεγόμενα «Κονάκια». Το εμβαδόν του κονακιού μετά των παραρτημάτων του έφθανε κατ’ έκτασιν εις 1-2 οικοδομικά τετράγωνα των σημερινών σχεδίων πόλεων. Κατά την κατάληψιν της Λαρίσης υπό του Ελληνικού Στρατού πολλά κονάκια εχρησίμευσαν ως στρατώνες, στεγάσαντα πλήρη τάγματα. Εις έν κονάκιον εστεγάσθη ολόκληρον στρατιωτικόν νοσοκομείον με πολλάς κλίνας, με όλα τα παραρτήματα αυτού και με λίαν ευρύχωρον αυλήν και κήπον, επί της νύν οδού αγίων 40 Μαρτύρων[4]. Τα μέλη της οικογενείας του Βέη με το υπηρετικόν προσωπικόν και το βοηθητικόν ήτο αρκετά πολυάριθμον, κατώκει δε εις κεχωρισμένα διαμερίσματα. Εις ταύτα περιελαμβάνοντο ο γυναικωνίτης διά τα χαρέμια (χαρεμλίκι), ο ανδρωνίτης (σεσερλίκι) διά τους άνδρας και ο ξενών (μουσαφίρ-οντάς) διά τους ξενιζομένους. Πλην αυτών υπήρχον και τα οικήματα της υπηρεσίας, τα αμαξοστάσια, οι σταύλοι, αι αποθήκαι, τα μαγειρεία και ευρύχωρος αυλή».
[1]. Μπουρμαλί σημαίνει στα τουρκικά σπειροειδής, ελικοειδής και το τζαμί ονομάσθηκε έτσι επειδή ο μιναρές του έφερε ανάγλυφη σπειροειδή κατασκευή στα τοιχώματά του. Το 1941 από τον σεισμό ο μιναρές κατέπεσε, ενώ η τοιχοδομία του υπόλοιπου κτίσματος έπαθε σοβαρές ρηγματώσεις, χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη και το 1960 κατεδαφίσθηκε. Στη θέση του κατασκευάστηκε ο κινηματογράφος «Βικτώρια».
[2]. Ο δεύτερος όροφος του Κουτλιμπάνειου Δημοτικού Νοσοκομείου προστέθηκε το 1939 με δωρεά του Λαρισαίου εμπόρου Ηλία Τριανταφυλλίδη.
[3]. Ήταν για πολλά χρόνια μουφτής των Τούρκων της Λάρισας και πρόεδρος της Μουσουλμανικής Κοινότητας. Ήταν ιδιοκτήτης πολλών κτισμάτων, όπως το διώροφο μέγαρο Χατζη Μέτο με τη Λέσχη Ασλάνη στο σημείο όπου σήμερα στεγάζεται η Στρατιωτική Λέσχη, η αποθήκη Αρσενίδη, η οποία βρισκόταν επί της οδού Κατσώνη, όπου στεγάσθηκε αργότερα το πρακτορείο αυτοκινήτων Αγιάς, και πολλά άλλα. Εκτός από τα αστικά αυτά ακίνητα, κατείχε και τσιφλίκι έκτασης 25.000 στρεμμάτων στη Νίκαια.
[4]. Δεν έχει εντοπισθεί μέχρι σήμερα ο χώρος όπου αναπτύχθηκε το ελληνικό αυτό στρατιωτικό νοσοκομείο.
