Στο σημερινό μας σημείωμα επαναδημοσιεύουμε ένα γνωστό χαρακτικό της Λάρισας του 1897. Η αγγλική υποσημείωση αναφέρει ότι η εικόνα αναπαριστάνει σκηνή σε μια γωνιά του δρόμου κοντά στο Ταχυδρομείο της Λάρισας. Και επειδή η ονομασία της πλατείας Ταχυδρομείου συνδέεται με την παρουσία του κτιρίου της ομώνυμης υπηρεσίας, όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στο κείμενο της προηγούμενης Κυριακής[1], σε πρώτη ανάγνωση πριν από καιρό η απεικονιζόμενη στη σημερινή εικόνα σκηνή αποδόθηκε ότι συνέβη στη διασταύρωση των σημερινών οδών Παπακυριαζή και Παναγούλη. Όμως για όσους γνώριζαν την πολεοδομία της παλιάς Λάρισας, κάτι δεν τους φαινόταν φυσιολογικό. Δεν μπορούσε να εξηγηθεί η παρουσία του μιναρέ. Μεταξύ αυτών και ο Θεόδωρος Παλιούγκας, ιστορικός της Λάρισας ο οποίος ασχολήθηκε με την περίοδο της τουρκοκρατίας και κυκλοφόρησε μάλιστα ένα θαυμάσιο δίτομο έργο[2], πίστευε από παλιά ότι η εικόνα αυτή είναι μεν αναπαράσταση μιας σκηνής σε πολυσύχναστο δρόμο της Λάρισας, αλλά δεν είναι η αναφερόμενη γωνία της Πλατείας Ταχυδρομείου, αλλά κάπου αλλού στην πόλη, σε κεντρικότερο σημείο της.
Αυτές τις ημέρες ήλθαν δύο γεγονότα τα οποία απέδειξαν ότι η άποψη όσων πίστευαν την τελευταία εκδοχή δικαιώθηκαν. Το πρώτο γεγονός είναι ότι το κτίριο του Ταχυδρομείου στην ομώνυμη πλατεία ήταν διώροφο και κτίσθηκε στη Λάρισα από τους εργολάβους αδελφούς Οικονόμου γύρω στα 1900. Άρα το 1897 που έγινε η καταγραφή της εικόνας το κτίριο αυτό δεν υπήρχε, πράγμα που επιβεβαιώνεται και από το χαρακτικό, όπου το γωνιακό κτίριο (το υποτιθέμενο Ταχυδρομείο), όσο διακρίνεται, είναι μια ισόγεια οικοδομή. Το δεύτερο γεγονός προέρχεται από την πιο κάτω είδηση η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Μικρά» στο φύλλο της 19ης Οκτωβρίου 1907. Έχει τον τίτλο “Η ΛΑΡΙΣΑ ΟΥΡΗΤΗΡΙΟΝ” και δημοσιεύω το τμήμα που μας αφορά: «Τοιουτοτρόπως θα εκφρασθή δια την πόλιν μας πάς ξένος επισκεπτόμενος αυτήν και διερχόμενος της οδού Φιλελλήνων, όπου τα δημοτικά μαγαζεία. Όλος ο χώρος ο μεταξύ της Λέσχης και των δημοτικών μαγαζείων, ως και ο απέναντι, όπου ήτο το παλαιόν τηλεγραφείον, μετεβλήθησαν εις μεγάλα ουρητήρια και αποχωρητήρια, καταντά δε αδύνατος η διαμονή των πέριξ καταστηματαρχών εις τα μαγαζεία των». Το 1907 που δημοσιεύθηκε η είδηση το μέγαρο Χατζημέτου είχε οικοδομηθεί και στον όροφο λειτουργούσε η Λέσχη Ασλάνη. Είχε κτισθεί στον χώρο όπου μέχρι το 1905 βρίσκονταν οι ποινικές φυλακές. Στη συνέχεια επί της οδού Φιλελλήνων υπήρχαν δημοτικά καταστήματα και απέναντι στην άλλη γωνία βρισκόταν παλαιότερα το παλαιό Τηλεγραφείο. Το σημείο αυτό είναι κομβικό. Μας αποκαλύπτει ότι απέναντι από τη Λέσχη, εκεί όπου αργότερα στεγάσθηκε το υποκατάστημα της Λαϊκής Τράπεζας ήταν παλιότερα (πριν το 1907) το Τηλεγραφείο, το οποίο μάλιστα βρισκόταν δίπλα από το ξενοδοχείο «Στέμμα», όπου διέμεναν οι περισσότεροι πολεμικοί ανταποκριτές ξένων εφημερίδων και περιοδικών. Προφανώς με την κατασκευή του κτιρίου στην πλατεία Ταχυδρομείου στις αρχές του 1900, μεταστεγάσθηκαν σ’ αυτό το Ταχυδρομείο και το Τηλεγραφείο.
Επανερχόμενοι στη σημερινή εικόνα, αντικρίζουμε ένα από τα ωραιότερα χαρακτικά της Λάρισας εκείνης της περιόδου. Θεωρείται ότι καταγράφει μία από τις παραστατικότερες στιγμές καθημερινής ζωής στην πόλη μας πριν ακόμη αρχίσουν οι πολεμικές επιχειρήσεις. Προς τα αριστερά διακρίνεται μέρος της γωνίας ενός ισόγειου κτίσματος το οποίο βρίσκεται στη γωνία των οδών Φιλελλήνων και Αλεξάνδρας (Κύπρου) και στέγαζε το 1897 το Ταχυδρομείο-Τηλεγραφείο της Λάρισας. Στους τοίχους του είναι αναρτημένες διάφορες ανακοινώσεις, οι οποίες έχουν προφανώς κάποια σχέση με την επαπειλούμενη πολεμική σύρραξη, γι’ αυτό και δύο άτομα, στρατιωτικοί αν λάβει υπ’ όψη του κανείς τα πηλίκα που φορούν, τις διαβάζουν με προσοχή. Εκείνο όμως που χαρακτηρίζει την εικόνα αυτή είναι η έντονη κίνηση ατόμων και των δύο φύλων, με κάθε λογής ενδυμασίες να διασχίζουν την οδό Φιλελλήνων. Υπερέχουν αξιωματικοί με τις όμορφες στολές, τις μπέρτες και τα σπαθιά τους και στρατιώτες. Υπάρχουν επίσης ιερωμένοι και αγρότες. Αλλά η ομορφιά της ενισχύεται με την παρουσία τεσσάρων τουλάχιστον όμορφων καλοντυμένων γυναικών με καπελίνα και μαντήλες και ενός ευσταλούς εύζωνα με όπλο, σπαθί και σφαίρες.
Δεξιά και απέναντι από το Ταχυδρομείο, υπάρχουν στη σειρά ισόγεια κτίσματα τα οποία συνέχονται με τις φυλακές οι οποίες δεν διακρίνονται. Το ένα από αυτά παρουσιάζει μια όμορφη αλλά παραμελημένη πρόσοψη, με τη χαρακτηριστική ανατολική αρχιτεκτονική, κατάλοιπο της πρόσφατης τότε τουρκοκρατίας. Τα καταστήματα αυτά, όπως και το κτίριο των φυλακών ήταν ιδιοκτησία του Οθωμανού Μεχμέτ Χατζημέτου, τα οποία ο ιδιοκτήτης τα κατεδάφισε για να κτίσει το 1905 το επιβλητικό του μέγαρο με τον χαρακτηριστικό τρούλο. Στο βάθος πίσω από τα καταστήματα προβάλλει επιβλητικός ο μιναρές του Μπαϊρακλί τζαμί, που βρισκόταν επί της οδού Παπαφλέσσα και ίχνη του έχουν αποκαλυφθεί και διατηρούνται μέχρι σήμερα.
[1]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Το παλιό Ταχυδρομείο, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 4ης Σεπτεμβρίου 2022.
[2]. Παλιούγκας Θεόδωρος. Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία (1423-1881), τόμ. Α’, Λάρισα (1996) και τόμ. Β΄, Κατερίνη (2007).
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
