Αν οι Τούρκοι επεμβούν και αποκαταστήσουν τον Μακάριο, δεν έχει άλλη εναλλακτική από το να κλίνει περισσότερο προς τη Μόσχα και το ανατολικό μπλοκ, αλλά εμείς δεν πρέπει να βγούμε εναντίον του. Αυτές οι εκτιμήσεις προκύπτουν από τις συνομιλίες στο Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών στην Ουάσινγκτον, το πρωί της 18ης Ιουλίου 1974, στη συνάντηση της Ομάδας Ειδικών Δράσεων, υπό την προεδρία του Χένρι Κίνινγκερ. Στην ίδια συνεδρίαση εξετάζονται διάφορα σενάρια ενίσχυσης των αμερικανικών και βρετανικών δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή και η χρησιμοποίηση της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειαςα ως ένας επιπλέον μοχλός πίεσης εκτόνωσης της κατάστασης, παράλληλα με τις διπλωματικές προσπάθειες μείωσης της έντασης στο νησί. Σε άλλη σύσκεψη, την ίδια μέρα, σε σχετικό Μνημόνιο συνομιλίας στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, καταγράφεται η άποψη ότι «πολιτική των ΗΠΑ δεν είναι να πέσει ο Ιωαννίδης, αλλά αν πέσει, καλώς» -καθώς πρόκειται για «τον πιο αδύναμο κρίκο»- και πως οι ΗΠΑ δεν είναι αντίθετες στην απόσυρση των Ελλήνων αξιωματικών από το νησί, γιατί είναι παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις του, αλλά επειδή «ανατρέπει την εσωτερική ισορροπία και μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση στην Εθνική Φρουρά».
Παράλληλα, ακούγεται ξανά το όνομα Κληρίδη... Οι επίσημες αυτές συνομιλίες καταγράφονται στο βιβλίο του στρατηγικού αναλυτή Νίκου Λυγερού -σε μετάφραση του γραφείου της κ. Φανής Καράτζου-, σειρά αποσπασμάτων του οποίου δημοσιεύει η «ΕτΔ». Ειδικότερα:
ΟΙ ΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
ΚΑΙ Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ
Πρακτικά από τη Συνάντηση της Ομάδας Ειδικών Δράσεων της Washington (Washington, 18 Ιουλίου 1974, 11:41 π.μ.–12:22 μ.μ.)
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ
• Πρόεδρος-Henry A. Kissinger
Κυβέρνηση
• ΡRobert Ingersoll
• Robert McCloskey
• Wells Stabler
• John Day
Υπουργείο Άμυνας
• William Clements
• Amos Jordan
• Harry Bergold
JCS [Joint Chiefs of Staff] Σώμα ανώτερων ένστολων ηγετών Υπουργείου Άμυνας
• Gen. George S. Brown
• Lt. Γεν. John Pauly
C.I.A. [Central Intelligence Agency] Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών
• William Colby
• George Lauder
NSC [National Security Council] Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας
• Richard Kennedy
• Rosemary Niehuss
• David Ransom
• James Barnum
ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
Συμφωνήθηκε ότι:
{...}
Mr. Colby: Η σοβιετική δήλωση (σχετικά με τη θέση της στη διαμάχη).
{...}
Secretary Kissinger: {...} Δεν νομίζω ότι αυτό θα συνέβαινε όσο ο Ecevit είναι στο Λονδίνο.
Στρατηγός Brown: Υπάρχει μόνο ένα μικρό σημείο ανησυχίας για εμάς. Όπως γνωρίζετε, οι ναυτικές μας δυνάμεις βρίσκονται σε στάση αναμονής - στα δυτικά της Κύπρου, όπως συζητήσαμε τις προάλλες. Οι αμφίβιες δυνάμεις απέχουν 24 ώρες από την Κύπρο. Πιστεύετε ότι θα ήταν σοφό να τους επιτρέψουμε να έρθουν πιο κοντά, ας πούμε 10 με 12 ώρες από το νησί;
Mr. Clements: {...} Ξέρετε ότι έχουμε πολλά στρατιωτικά προγράμματα -υλικό- σε εξέλιξη με το ελληνικό καθεστώς. Μπορείτε να θέλετε να παίξετε με αυτό. Δεν υποστηρίζω να σταματήσουμε το πρόγραμμα, απλώς ότι αν θέλετε να το εξετάσετε.
{...}
Secretary Kissinger: {...} Οι Σοβιετικοί θα ήξεραν ότι έχουμε αυξήσει την κατάσταση επιφυλακής. Πόσο καιρό θα χρειαζόταν το 82ο Αεροπλανοφόρο, για παράδειγμα, για να φτάσει στην Κύπρο αν έπρεπε;
{...}
Secretary Kissinger: Είναι λίγο νωρίς να αυξηθεί η επιφυλακή τώρα. Δεν υπάρχει ανάγκη σ’ αυτό το σημείο.
General Brown: Υπάρχουν, φυσικά, άλλες μονάδες στην Ευρώπη και τη Γερμανία που θα μπορούσαμε να στείλουμε σε ταχύτερη βάση.
{...}
Mr. Clements: {...} Αυτή η αμφίβια δύναμη, ωστόσο, εξακολουθεί να είναι αυτό που θέλουμε να βασιστούμε. Είναι το πιο κοντινό.
{...}
Secretary Kissinger: {...} Νομίζω ότι είναι πρόωρο. Αν οι Σοβιετικοί το μάθουν -και θα το μάθουν-, μπορεί να το παρεξηγήσουν. Δεν ξέρουμε ούτως ή άλλως τι είναι αυτό το πράγμα στην Οδησσό.
{...}
Secretary Kissinger: Πόσοι Βρετανοί στρατιώτες βρίσκονται στο νησί;
General Brown: Νομίζω ότι είναι περίπου 8.000.
Secretary Kissinger: Είναι όλοι αυτοί μονάδες μάχης;
General Brown: Μερικοί είναι. Ορισμένοι είναι μονάδες εποπτείας. Δεν θα πολεμούσαν όλοι, είμαι σίγουρος.
{...}
Mr. Colby: Νομίζω ότι το έχω εδώ, 2.700 Βρετανούς στρατιώτες και 5.300 μέλη του προσωπικού της Βασιλικής Αεροπορίας.
Secretary Kissinger: {...} Γνωρίζω ότι ορισμένοι από τους συναδέλφους μου πιστεύουν ότι υποστηρίζουμε την ανατροπή της Κυβέρνησης Ιωαννίδη, αλλά αυτή δεν είναι η πολιτική μας. {...} Ο πρώτος μας στόχος είναι να αποφύγουμε έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο και τη σοβιετική επέμβαση. {...}
{...}
Secretary Kissinger: Δεν πρόκειται να βγούμε ενάντια στον Μακάριο. {...} Εάν οι Τούρκοι επέμβουν και αποκαταστήσουν τον Μακάριο, δεν έχει άλλη εναλλακτική από το να κλίνει περισσότερο προς τους Σοβιετικούς και το ανατολικό μπλοκ.
{...}
Secretary Kissinger: {...} Όσο για τον Μακάριο, παίξ’ το ψύχραιμος, μην πεις τίποτα αν μπορείς να το αποφύγεις. Απλώς επανέλαβε τη σταθερή θέση μας για την εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου.
{...}
Secretary Kissinger: {...} Αυτό, φυσικά, θα έκανε τον Μακάριο υποχείριο των Τούρκων και στη συνέχεια θα αναζητούσε ένα αντιστάθμισμα στην τουρκική επιρροή, δηλαδή το ανατολικό μπλοκ. Αυτό θα ισοδυναμούσε με μια συνολική μετατόπιση της ισορροπίας δυνάμεων στο νησί {...}, αλλά πραγματικά προς την επιρροή του Σοβιετικού/Ανατολικού μπλοκ. Αλλά δεν έχουμε τίποτα προσωπικά εναντίον του Μακαρίου.
Mr. Colby: {...}.
Secretary Kissinger: Δεν ανησυχώ για τον Ιωαννίδη. Αν πέσει, καλώς. Αυτό δεν με ανησυχεί. Αφήστε τον να πέσει λόγω της δικής του ανικανότητας. Το να ξεφορτωθείς τον Ιωαννίδη δεν είναι άλλη ανησυχία από το να κρατήσεις τον Ιωαννίδη. Δεν είναι παράγοντας. {...}
Mr. Colby: Είναι ο πιο αδύναμος κρίκος στην αλυσίδα.
{...}
Secretary Kissinger: Νόμιζα ότι ξεκαθαρίσαμε χθες ότι κανένας πρεσβευτής δεν θα αποφασίσει μονομερώς για τα προγράμματα στρατιωτικής βοήθειας. {...} Αλλά συμφωνώ ότι δεν θα έστελνα τον βαρύ εξοπλισμό.
ΑΝΘΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΣΗ,
ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ
Μνημόνιο Συνομιλίας (Washington, 18 Ιουλίου 1974)
ΘΕΜΑ
Κυπριακή Κρίση
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ
• Honorable Henry A. Kissinger, Secretary of State.
• Honorable Robert McCloskey, Ambassador at Large.
• Honorable William Buffum, Assistant Secretary for International Organization Affairs.
• Mr. Wells Stabler, Deputy Assistant Secretary for European Affairs.
• Mr. Lawrence Eagleburger, Executive Assistant to the Secretary of State.
• Mr. Edward Djerejian, Special Assistant to the Under Secretary for Political Affairs.
Ambassador McCloskey: {...}
Secretary: Αν δεσμευτούμε με τον Μακάριο χωρίς σαφή τρόπο να τον επαναφέρουμε στην εξουσία στο νησί, θα δώσουμε στον καθέναν το δικαίωμα να τον υποστηρίξει. {...} Εάν επιχειρήσουμε μια ισχυρή ανθελληνική στάση, θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια τουρκική επίθεση.
Θέλουμε οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί μας να καταλάβουν ότι δεν θέλουμε να επεξεργαστούμε καμία θεωρία που θα έφερνε τους Σοβιετικούς μέσα στα πράγματα ή από την άλλη να εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς στο νησί που θα έδινε στους κομμουνιστές οποιονδήποτε σημαντικό ρόλο στις εσωτερικές υποθέσεις της Κύπρου.
{...}
Secretary: Οι Βρετανοί δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν βία. Επίσης, πρέπει να προσδιορίσουμε τι θα κερδίσουμε από την υποστήριξη του Μακάριου, εκτός από την ψυχική ικανοποίηση και το να παίξουμε με τους New York Times.
Δεν είμαστε αντίθετοι στην απόσυρση των Ελλήνων αξιωματικών από το νησί, γιατί αυτό είναι παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Κύπρου, αλλά μάλλον γιατί ανατρέπει την εσωτερική ισορροπία στο νησί και μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση στην Εθνική Φρουρά.
{...} Όποια κι αν είναι η άποψή μας για την Ελληνική Κυβέρνηση, η επιτάχυνση της παρούσας κατάστασης σε μια κρίση που θα έχει ως αποτέλεσμα την ανατροπή της Ελληνικής Κυβέρνησης θα άνοιγε τον δρόμο στη σοβιετική παρέμβαση, θα εξανάγκαζε την τουρκική επέμβαση και θα ξεκινούσε μια πορεία δράσης που δεν θα μπορούσε να διατηρηθεί. {...}
Δεν πρέπει να είμαστε σε μία θέση κατά του Μακαρίου. Το 1971 δεχθήκαμε έντονη κριτική για την πολιτική μας απέναντι στην Ινδία και τώρα οι Ινδοί έρχονται σε εμάς. Απλώς δείχνει ότι δεν λειτουργεί έτσι. Ζητούμε μια ήρεμη και ψύχραιμη προσέγγιση σε αυτήν την παρούσα κατάσταση.
Mc Closkey: {...}
Secretary: Ο Sisco θα πρέπει να αναδείξει την πιθανότητα Κληρίδη με τους Τούρκους και τους Βρετανούς και θα πρέπει να φέρει τους Έλληνες στο Λονδίνο την Κυριακή αντιμέτωπους με την κατάσταση. {...} Σε εκείνο το σημείο μπορούμε να φέρουμε τους Έλληνες.
Χάρηκα με τη γαλλική αντίδραση.
Mc Closkey: {...}
Secretary: Πείτε στους Γάλλους ότι μπορούν να μοιραστούν την ανάλυσή μας με την EC-9 όσο θέλουν. {...} Αυτό θα πρέπει να κάνει τους Γάλλους πολύ χαρούμενους.
(Σημ.: Ανάλυση από τον δρα Ν. Λυγερό και στο podcast: https://lygeros.org/podcast-us-21/).
Επιμέλεια: Μπ. Λαμπαδιάρης
