Το Μέγαρο Νικολάου Καρανίκα

ΛΑΡΙΣΑ ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ, ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ...

Το μέγαρο του Νικολάου Καρανίκα, στη δυτική πλευρά της Κεντρικής πλατείας Θέμιδος. Λεπτομέρεια φωτογραφίας του Φραγκούλη Καλουτά. Περίπου 1915

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
[e-mail]

Η σημερινή φωτογραφία απεικονίζει ένα θαυμάσιο αρχιτεκτονικό κτίσμα που υπήρχε από το 1910 περίπου στη δυτική πλευρά της Κεντρικής πλατείας Θέμιδος, στη γωνία των οδών Ακροπόλεως (Παπαναστασίου) και Γεωργάκη Ολυμπίου (Ίωνος Δραγούμη). Επέζησε από τις συμφορές της κατοχής με κάποιες ζημιές και κατά τη δεκαετία του 1960 κατεδαφίσθηκε για να οικοδομηθεί, ως συνήθως, πολυώροφο κτιριακό συγκρότημα.

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 στο σημείο αυτό και μέχρι τα όρια του κτιρίου της Εθνικής Τράπεζας, όπου μεταπολεμικά λειτούργησε με μεγάλη επιτυχία ο θερινός κινηματογράφος «Τιτάνια» του Μιχαήλ Τζεζαϊρλίδη [1] και σήμερα έχει κατασκευασθεί ένα μεγάλο οικοδομικό συγκρότημα, υπήρχε μια ημιδιώροφη κατοικία με μεγάλη αυλή, η οποία μάλιστα έφθανε μέχρι την οδό Ίωνος Δραγούμη. Το σπίτι αυτό, όπως αναφέρουν οι παλιοί χρονογράφοι [2], ανήκε στον ισραηλίτη Σελήμ Σακή. Στις αρχές του 20ού αιώνα περιήλθε στην κυριότητα του πλούσιου ισραηλίτη Αβραάμ Μουσόν, ο οποίος ήταν ιδιοκτήτης και άλλων ακινήτων στη Λάρισα. Λίγα χρόνια αργότερα ένα μέρος της έκτασης αυτής το αγόρασε ο γαιοκτήμονας Νικόλαος Καρανίκας. Ο τελευταίος κατεδάφισε την παλιά κατοικία και στη θέση αυτή έκτισε στα 1910 μια όμορφη διώροφη οικοδομή με θαυμάσια νεοκλασική αρχιτεκτονική. Στον επάνω όροφο έμενε ο ιδιοκτήτης με την οικογένειά του, ενώ η κατασκευή του ισογείου ήταν καταμερισμένη σε καταστήματα.
Η προνομιακή γωνιακή θέση του κτιρίου με θέα προς την Κεντρική πλατεία έδωσε τη δυνατότητα στον αρχιτέκτονα να οικοδομήσει ένα θαυμάσιο μέγαρο, αντλώντας ιδέες από την επικρατούσα στις αρχές του 20ού αιώνα νεοκλασική αρχιτεκτονική. Τα μεγάλα ανοίγματα στο ισόγειο επειδή προορίζονταν για επαγγελματική χρήση, βοηθούσαν στον πλούσιο φυσικό φωτισμό των χώρων. Στην πρόσοψη του ορόφου υπήρχε μια αρμονική και συμμετρική τοποθέτηση θυρών και παραθύρων. Επειδή προοριζόταν για κατοικία, η εσωτερική διαρρύθμιση ήταν άνετη και τα ανοίγματα ευρύχωρα. Οι πόρτες άνοιγαν σε έναν στενό εξώστη ο οποίος υποβασταζόταν από μαρμάρινα φουρούσια και προστατευόταν από μεταλλικό κιγκλίδωμα με ωραίο σχέδιο. Στο ύψος της στέγης υπήρχε γείσο, το οποίο περιέτρεχε το κτίριο απ’ όλες τις πλευρές και επάνω του επικάθονταν πολλαπλά ακροκέραμα στη σειρά. Πάνω από το γείσο ήταν κτισμένο ένα χαμηλό στηθαίο, στολισμένο με απλά σχέδια. Εκείνο όμως που έδινε χάρη και ομορφιά στην πρόσοψη του κτιρίου προς την πλατεία ήταν ένα θαυμάσιο κτιστό σύμπλεγμα, τοποθετημένο πάνω από το κεντρικό τμήμα του στηθαίου της στέγης, διανθισμένο με πλούσια διακόσμηση, το οποίο αδυνατώ να περιγράψω και σας προτρέπω να το προσέξετε στη φωτογραφία [3]. Το ισόγειο κτίριο που μόλις διακρίνεται αριστερά στην εικόνα είναι μέρος της κατοικίας του ιατρού και δημάρχου της Λάρισας την περίοδο 1917-1920 Κωνσταντίνου Βλάχου.
Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου ο μεγαλύτερος χώρος του ισογείου νοικιάσθηκε από τους αδελφούς Ρεμπάπη, οι οποίοι το διαμόρφωσαν σε κοσμικό καφεζαχαροπλαστείο με το όνομα «Βασιλικόν». Το περίεργο είναι ότι παρά την ονομασία του, οι θαμώνες του καταστήματος, όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος Κώστας Περραιβός, ήταν ως επί το πλείστον αντιβασιλικοί. Τώρα πώς εξηγείται αυτό σε μια εποχή όπου βενιζελικοί και βασιλικοί έφθασαν μέχρι το σημείο να οδηγήσουν τη χώρα σε εθνικό διχασμό, είναι κάπως δύσκολο να εξηγηθεί. Από το 1927, όταν ο βωβός κινηματογράφος έκανε τα πρώτα του βήματα στη Λάρισα, στην αίθουσα του «Βασιλικού» τις βραδινές ώρες, μετά την αποχώρηση των πελατών του καταστήματος λειτουργούσε κινηματογράφος, ο οποίος συγκέντρωνε πλήθος κόσμου για να θαυμάσει τη νέα τεχνολογία της κινούμενης εικόνας. Το 1934 οι αδελφοί Ρεμπάπη μεταβίβασαν τη διαχείριση σε άλλον επιχειρηματία, ο οποίος συνέχισε να λειτουργεί το κατάστημα ως καφενείο, ζαχαροπλαστείο και καμπαρέ. Σε έναν άλλο χώρο στο ισόγειο του κτιρίου αυτού δίπλα από το «Βασιλικόν», λειτούργησε για πολλά χρόνια το κατάστημα του περίφημου για την εποχή του κουρέα Νίκου Πάτσιου.
Το κτίριο του Νικολάου Καρανίκα ήταν ένα από τα στολίδια της Κεντρικής Πλατείας και ο ανατολικός προσανατολισμός του πρόσφερε σπουδαία θέα στον ανοικτό χώρο της πλατείας. Όμως όπως συνέβη με τα περισσότερα κτίρια της Λάρισας, ο δυνατός σεισμός του Μαρτίου του 1941 και οι ιταλικοί και γερμανικοί βομβαρδισμοί του ίδιου έτους, τραυμάτισαν σοβαρά το οικοδόμημα αυτό. Ο όροφος έπαθε μεγαλύτερες ζημιές, με αποτέλεσμα να καταστεί ακατοίκητος. Έτσι οι ένοικοι αναγκάσθηκαν να το εγκαταλείψουν. Στο ισόγειο, έπειτα από ορισμένες επιδιορθώσεις, λειτούργησε για πολλά χρόνια το ζαχαροπλαστείο «Αίγλη» του Βασίλη Πασχονίδη και δίπλα κάποια άλλα καταστήματα.
Ο Νικόλαος και η Μαρία Καρανίκα απέκτησαν δύο τέκνα, τη Θάλεια και τον Βασίλειο. Η Θάλεια το 1955 παντρεύτηκε τον Κεφαλλονίτη πολιτικό Αριστείδη Δημητράτο [4].
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 η κόρη του Νικ. Καρανίκα και κληρονόμος όλου του οικοδομήματος Θάλεια Καρανίκα-Δημητράτου απέφευγε να συντηρήσει το υπέροχο αυτό κτίσμα, το κατεδάφισε και στη θέση του υψώθηκε το πολυώροφο κτίριο που υπάρχει μέχρι σήμερα, το οποίο κατέλαβε τον προνομιακό αυτόν χώρο χωρίς ο κατασκευαστής να του προσδώσει καμία εμπνευσμένη αρχιτεκτονική εμφάνιση. Οι όροφοι αρχικά στέγασαν επί επταετίας την Περιφερειακή Διοίκηση Θεσσαλίας, ενώ μετά τη μεταπολίτευση λειτούργησε το Ταμείο και η Α’ Οικονομική Εφορία. Σήμερα στεγάζει υπηρεσίες του Δήμου Λαρισαίων.
Το διπλανό οικόπεδο μέχρι το κτίριο του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας κατά το 1928-29 περιήλθε στην κυριότητα της Τράπεζας Λαρίσης, όταν αυτή βρισκόταν στην οικονομική ακμή της. Το 1932 όμως, με την πτώχευσή της ο χώρος περιήλθε στην κυριότητα της Εθνικής Τράπεζας.———————————————————
[1]. Οι παλαιότεροι θυμούνται με νοσταλγία τη διασκέδαση που πρόσφεραν οι θερινοί κινηματογράφοι τις ζεστές βραδιές του καλοκαιριού στους Λαρισαίους.
[2]. Ολύμπιος (Περραιβός Κώστας), Πώς ήταν ο χώρος γύρω από την πλατεία, εφ. Λάρισα, φύλλο της 3ης Ιουλίου 1972.
[3]. Παρόμοιο σύμπλεγμα και στην ίδια θέση παρατηρούμε ότι υπήρχε και στο αρχοντικό του Στεφάνοβικ, το οποίο βρισκόταν στη γωνία των οδών Παπακυριαζή και Κοραή τότε, 28ης Οκτωβρίου σήμερα, εκεί που βρίσκεται το στρατιωτικό πρατήριο και οδοντιατρείο.
[4]. Ο Αριστείδης Δημητράτος (1902-1986) διετέλεσε υφυπουργός Εργασίας το διάστημα 1936-1941 επί δικτατορίας Ιωάννη Μεταξά και Κορυζή και το 1958-1961 υπουργός Εργασίας επί κυβερνήσεως Κων. Καραμανλή. Το 1955 νυμφεύθηκε σε δεύτερο γάμο τη Θάλεια Καρανίκα.