Ο Λάμπρος Κατσώνης (γεννήθηκε στη Λιβαδειά το 1752) ήταν Έλληνας που έφερε τον βαθμό του συνταγματάρχη στον ρωσικό στρατό και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση που έγινε στον ελλαδικό χώρο το 1787. Αρχικά με τον στόλο που συγκρότησε έκανε επιθέσεις στο Ιόνιο Πέλαγος, αλλά σύντομα επεκτάθηκε στο Αιγαίο, όπου και νίκησε στην Κάρπαθο τον οθωμανικό στόλο. Στη ναυμαχία της Άνδρου όμως ηττήθηκε και αναγκάστηκε να καταφύγει στα Κύθηρα, όπου προήχθη σε χιλίαρχο από την Αικατερίνη Β’ της Ρωσίας με εντολή να συντονίσει τη δράση του με τον ρωσικό στόλο.
Όταν η Ρωσία έκανε ανακωχή με τους Οθωμανούς, ο Κατσώνης αρνούμενος να συμμορφωθεί πήγε στη Μάνη και συνέχισε την επαναστατική του δράση. Εξέδωσε μάλιστα μανιφέστο στο οποίο κατηγορούσε τη Ρωσία ότι εγκατέλειψε τους Έλληνες, πράξη που του στέρησε τον βαθμό του στον ρωσικό στρατό. Συνέχισε όμως τη δράση του και οχυρώθηκε στο Πόρτο Κάγιο (χωριό της Ανατολικής Μάνης), όπου όμως νικήθηκε από επίθεση των Τούρκων που τους βοήθησαν και γαλλικά πλοία. Κατάφερε να ξεφύγει και μετά από περιπέτειες έφτασε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, όπου και εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του.
Από το 1798 ζούσε στην Κριμαία, σε κτήμα που του είχε χαρίσει η Μεγάλη Αικατερίνη και το είχε ονομάσει Λιβαδειά, σε ανάμνηση της ιδιαίτερης πατρίδας του. Πέθανε το 1805.
Επιμέλεια: Νίκος Τάχατος
