Η λήψη έγινε από αναγνωριστικό αεροπλάνο της ιταλικής πολεμικής αεροπορίας, για ευνόητους λόγους. Οι σταθμοί αυτοί ήταν τα κέντρα εφοδιασμού και προώθησης πολεμικού υλικού και ένοπλων δυνάμεων προς το μέτωπο. Δεν έπρεπε να υπάρχουν… Μάλιστα υπάρχει και μια άλλη φωτογραφία από το ίδιο ύψος, η οποία απεικονίζει τους στόχους των ιταλικών βομβών που έπληξαν την περιοχή και τους πυκνούς καπνούς που αναδύθηκαν από τα βομβαρδισμένα σημεία. Επειδή η φωτογραφία είναι από μεγάλη σχετικά απόσταση, η τοπογραφία είναι μεν διακριτή και τα μεγάλα σε όγκο και χαρακτηριστικά κτίρια διακρίνονται με λίγη προσοχή, οι αριθμοί όμως και η αναγραφή οδών που προστέθηκαν διευκολύνουν τον προσανατολισμό. Καταβλήθηκε προσπάθεια η φωτογραφία να δημοσιευθεί σε μεγάλη ανάλυση, ώστε με τη βοήθεια μεγεθυντικού φακού να φανούν όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες. Στο κάτω μέρος της φωτογραφίας απεικονίζεται το νότιο τμήμα της Λάρισας μέχρι και την περιοχή του Θεσσαλικού Σταθμού, ενώ στο άνω μέρος η άποψη της πόλης φθάνει μέχρι το ύψος της οδού Ιουστινιανού. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν διακρίνονται ζημιές στα κτίρια ούτε από τον βομβαρδισμό, ούτε από τον σεισμό, γεγονός που σημαίνει ότι η λήψη της φωτογραφίας πρέπει να έγινε Νοέμβριο με Δεκέμβριο του 1940. Μέσα στον χώρο αυτόν μπορούμε να εντοπίσουμε με τη σειρά τα εξής κτίσματα:
Στον αριθ. 1 στο κάτω μέρος της εικόνας διακρίνεται από ψηλά το κεντρικό κτίσμα του Θεσσαλικού σιδηροδρόμου. Η κατασκευή του σταθμού αυτού προηγήθηκε 20 και πλέον χρόνια του Σταθμού του Διεθνούς. Πολύ νωρίς μετά την απελευθέρωση της Λάρισας, στις 11 Σεπτεμβρίου 1881, υπογράφηκε η σύμβαση για την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής Λαρίσης-Βόλου με εργολήπτη τον Evaristo de Chirico[1]. Χρηματοδότης ήταν ένας πλούσιος Έλληνας τραπεζίτης της Κωνσταντινούπολης, ο Θεόδωρος Μαυρομιχάλης. Στις 28 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου (1881) πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα η επίσημη έναρξη των έργων. Η τελετή έγινε σε χώρο «πέραν της πύλης της Φαρσάλου». Ο αγιασμός τελέσθηκε από τον μητροπολίτη Λαρίσης Νεόφυτο μέσα σε εορταστική ατμόσφαιρα. Ευχές για την ευοίωνη πορεία των έργων απηύθυναν μεταξύ των άλλων και οι επικεφαλής των δύο θρησκευτικών μειονοτήτων της Λάρισας, ο Μουφτής Μεχμέτ Εμίν Εφέντης και ο Ραβίνος Σιμών Πεσά. Η σιδηροδρομική γραμμή άρχισε να στρώνεται κατά τα τέλη του 1882, αρχίζοντας από τον Βόλο και ολοκληρώθηκε στη Λάρισα τον Ιούλιο του 1883. Είχε πλάτος μεταξύ των σιδηροτροχιών ένα μέτρο. Τα εγκαίνια της γραμμής άργησαν να γίνουν (22 Απριλίου 1884), καθώς από τη μεγάλη πλημμύρα της Λάρισας του Οκτωβρίου 1883 οι γραμμές κοντά στην πόλη είχαν υποστεί σοβαρές καταστροφές. Η κατασκευή των κτιριακών εγκαταστάσεων των σταθμών άρχισε τον Μάρτιο του 1883 και το κτίριο του σταθμού ήταν πανομοιότυπο με το αντίστοιχο του Βόλου. Επειδή το τελευταίο διασώζεται και μάλιστα άριστα συντηρημένο, αντιλαμβάνεται κανείς την ομορφιά του σταθμού του Θεσσαλικού της Λάρισας. Δεν ήταν πολύ μεγάλο σε μέγεθος, ήταν όμως εντυπωσιακό σαν κτίριο χάρη στην ιδιότυπη αρχιτεκτονική του. Ήταν ένα επίμηκες ισόγειο κτίσμα και μόνον το μεσαίο τμήμα του εμφάνιζε δεύτερο όροφο, ο οποίος στη στέγη κατέληγε σε τριγωνική μετώπη. Το τμήμα αυτό με λίγη προσοχή διακρίνεται στη φωτογραφία.
Στον αριθ. 2 στην άκρη αριστερά διακρίνεται το κεντρικό κτίριο του Διεθνούς Σταθμού. Tον Ιούνιο του 1906 υπογράφηκε η σύμβαση για την κατασκευή της επέκτασης της γραμμής από Δεμερλί προς Λάρισα και μέχρι τα τότε σύνορα στο Παπαπούλι. Το 1908 είχε ήδη λειτουργήσει η γραμμή ως τη Λάρισα και το 1909 ως το Παπαπούλι, όπου βρισκόταν μέχρι το 1912 ο συνοριακός σιδηροδρομικός σταθμός με την Οθωμανική αυτοκρατορία. Το κυρίως κτίριο του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Λάρισας ήταν διώροφο και ολοκληρώθηκε το 1908. Η πρόσοψή του προς την πλατεία του σταθμού στολιζόταν στη στέγη του ορόφου με ένα μεγάλο ρολόι, ενώ από την πλευρά των γραμμών υπήρχε ένα τεράστιο μεταλλικό στέγαστρο, το οποίο κάλυπτε ολόκληρη την πλατφόρμα του σταθμού. Ήταν ένα όμορφο σε εμφάνιση κτίριο, με ορισμένα νεοκλασικά στοιχεία ειδικά στον όροφο. Μπροστά από την πρόσοψη ανοιγόταν ένας τεράστιος ακάλυπτος χώρος για τη στάθμευση αμαξών και αυτοκινήτων. Αργότερα στη θέση αυτή δημιουργήθηκε η μικρή πλατεία του Σταθμού.
Στον αριθ. 3 διακρίνονται οι αποθήκες, οι οποίες υπάρχουν μέχρι και σήμερα και σε άλλα σημεία του σταθμού, καθώς και άλλα βοηθητικά κτίσματα. Μετά τους σταθμούς Αθηνών και Θεσσαλονίκης, ο σταθμός της Λάρισας ήταν ο μεγαλύτερος επαρχιακός σιδηροδρομικός σταθμός της χώρας σε γραμμές, έκταση και εγκαταστάσεις[2].
Στον αριθ. 4 στη φωτογραφία μόλις αποτυπώνεται το παλιό ξενοδοχείο ύπνου της Λάρισας «Διεθνές», το οποίο υπάρχει μέχρι και σήμερα, και η μία όψη της βρίσκεται επί της οδού Παλαιολόγου, ενώ η άλλη πλευρά της, η πρόσοψη, έχει μέτωπο προς την πλατεία του Σταθμού. Την περίοδο εκείνη ήταν τριώροφο και ιδιοκτησιακά ανήκε στους αδελφούς Παπαευθυμίου. Όμορφο αρχιτεκτονικά κτίριο, με απαλές γραμμές και πολλά νεοκλασικά στοιχεία. Τις παλαιότερες εποχές, όταν η Λάρισα δεν ήταν τόσο πυκνοκατοικημένη, το προτιμούσαν οι επισκέπτες των νυκτερινών αφίξεων των τρένων, λόγω της γειτνίασης με τον σταθμό.
Πάνω αριστερά στη φωτογραφία, ο αριθ. 5 υποδηλώνει το κτίριο του 3ου Δημοτικού Σχολείου, ένα από τα παλαιότερα σχολικά συγκροτήματα της Λάρισας, το οποίο όπως διάβασα, τελευταία πλήγηκε σοβαρά από τον σεισμό. Στο επάνω μέρος της φωτογραφίας μπορεί κανείς να διακρίνει το συγκρότημα των Φυλακών της Λάρισας. Είχαν μόλις στεγαστεί στην παλαιά Πυριτιδαποθήκη και είναι εμφανής η τετράγωνη υψηλή περιχαράκωση του όλου χώρου για ευνόητους λόγους[3]. Σήμερα στεγάζει το Μουσείο της Εθνικής Αντίστασης.
Χαρείτε την αυτήν τη φωτογραφία. Είναι από τις τελευταίες, αν όχι η τελευταία, που αποτυπώνει την προπολεμική Λάρισα.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
[1]. Ο μηχανικός Evaristo de Chirico ήταν ο πατέρας του μεγάλου Ιταλού ζωγράφου Giorgio de Chirico, ο οποίος ως γνωστόν γεννήθηκε στον Βόλο το 1888.
[2]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Ο Σταθμός του «Διεθνούς» Σιδηροδρόμου, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 7ης Απριλίου 2018.
[3]. Ο ίδιος. Οι Ποινικές φυλακές της Λάρισας. Σε ποια κτίρια στεγάσθηκαν από την τουρκοκρατία μέχρι σήμερα, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 8ης Νοεμβρίου 2017.
