Εκατό περίπου χρόνια η ταχυδρομική αυτή επαφή με κάρτες κρατούσε ζωντανές τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Ουσιαστικά η χρησιμοποίησή τους αποτελούσε μια κοινωνική συνδιαλλαγή μεταξύ συγγενών και φίλων, μέσω μιας βραχείας επιστολής, συγχρόνως όμως ικανοποιούσε και την επιθυμία από μέρους του αποστολέα της κάρτας να επισυνάψει κάποιο γραφικό τοπίο της περιοχής όπου ζούσε ή είχε επισκεφθεί. Η Λάρισα είχε την τύχη πριν από το 1900 να συμπεριλαμβάνεται στις πόλεις που οι εκδότες των επιστολικών δελταρίων προτιμούσαν να την απεικονίζουν. Με τον τρόπο αυτόν σήμερα που η συλλογή τους άρχισε να αποτελεί πλέον συλλεκτικό, αλλά και επενδυτικό ενδιαφέρον, η ιστορική και η χρηματική τους αξία εκτοξεύθηκε σε ψηλά επίπεδα[1].
Στο σημερινό μας κείμενο θα αναφερθούμε στην έκδοση μερικών καρτών της Λάρισας και της περιοχής μας, οι οποίες ήταν γνωστές στους συλλέκτες και τους ιστορικούς της φωτογραφίας, αλλά δε γνωρίζαμε την προέλευση και τον εκδότη τους. Σήμερα όμως, όπως θα δούμε, μπορούμε πλέον να τις εντάξουμε στον κατάλογο των πολλών άλλων απεικονίσεων της πόλης μας, όπως ήταν πριν από εκατό και πλέον χρόνια.
Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου κυκλοφόρησε ένας σχετικά μεγάλος αριθμός επιστολικών δελταρίων στη Βόρειο Ελλάδα (Ήπειρος - Δυτική Μακεδονία και κυρίως Θεσσαλονίκη), τα οποία είχαν ως σκοπό να εξυπηρετήσουν τα γαλλικά και αγγλικά στρατεύματα τα οποία υπηρετούσαν στο Μακεδονικό μέτωπο (Entente) στην αλληλογραφία με γνωστούς και φίλους στην πατρίδα τους. Κυκλοφόρησαν δύο μεγάλες σειρές. Η πρώτη απ’ αυτές διακρίνεται από τη διαφορετική εμφάνιση της οπίσθιας πλευράς της κάρτας. Στο σημείο όπου συνήθως επικολλάται γραμματόσημο υπήρχε μέσα σε πλαίσιο η ένδειξη 5c, η οποία υποδήλωνε την αξία του γραμματοσήμου που έπρεπε να επικολληθεί για να είναι έγκυρη η αποστολή. Η πρόσθια πλευρά απεικόνιζε τοπίο από κάποια περιοχή της Βορείου Ελλάδος.
Η δεύτερη σειρά, η οποία και μας ενδιαφέρει, αποτελείται από 200 αριθμημένα επιστολικά δελτάρια, από το 1-200, είναι ασπρόμαυρα και η οπίσθια επιφάνεια φέρει τις λέξεις CARTE POSTALE, χωρίς κανένα άλλο ενδεικτικό στοιχείο. Η πρόσθια πλευρά απεικονίζει σε όλη την έκτασή της κάποιο τοπίο, εκτός από ένα περιθώριο πλάτους ενός εκατοστού στο κάτω μέρος, όπου είναι λευκό και αναγράφονται ο αριθμός της κάρτας και εν συνεχεία τα στοιχεία της εικόνας στα γαλλικά και τα αγγλικά. Στη συγκεκριμένη φωτογραφία που δημοσιεύουμε, τα στοιχεία της είναι τα εξής: 122. - THESSALIE. - Rue principale a Larissa και THESSALY. - Principal Street of Larissa. Η αναγραφή της λεζάντας σε δύο ξένες γλώσσες, γαλλικά και αγγλικά, αποδεικνύει ότι τα δελτάρια εκδόθηκαν για να εξυπηρετήσουν τον στρατό των δύο αυτών κρατών που αποτελούσαν το κύριο μέρος του Ανατολικού Μετώπου (Αντάντ)[2]. Όπως αναφέρθηκε, οι κάρτες αυτές δεν αναφέρουν τον εκδότη και τον τυπογράφο. Πιστεύεται ότι η μη αναγραφή είναι εσκεμμένη και όχι από αβλεψία, πιθανώς επειδή τα κλισέ προέρχονταν από υποκλοπή. Και εδώ τα περισσότερα θέματα των εικόνων προέρχονται από διάφορες επαρχιακές πόλεις της Μακεδονίας.
Η σειρά αυτή καρτών ονομάζεται ανώνυμη και ο εντοπισμός του εκδότη και του τυπογράφου είναι δύσκολος, καθώς δεν περιέχεται κανένα στοιχείο που να οδηγεί στην προέλευσή τους. Όμως χωρίς αμφιβολία όλοι οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι κάρτες αυτές τυπώθηκαν στη Γαλλία και προέρχονται από το τυπογραφείο Mallinvaud της Lyon. Και τούτο βασίζεται στα χαρακτηριστικά μικρά τυπογραφικά στοιχεία, τα οποία αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα του τυπογραφείου αυτού. Η ποιότητα του χαρτιού των καρτών της σειράς αυτής είναι μέτρια, η εκτύπωση των φωτογραφιών πρόχειρη, χωρίς το κατάλληλο contrast και οι λεπτομέρειες είναι ασαφείς. Χρονολογικά η έκδοση τοποθετείται στα 1916 με 1917.
Στη σειρά αυτή των 200 αριθμημένων επιστολικών δελταρίων εντοπίζονται και τέσσερα από τη Θεσσαλία. Είναι κατά σειράν τα εξής: (αναφέρεται μόνον η γαλλική λεζάντα).
- 122. Thessalie-Rue Principale a Larissa. (Κεντρική οδός της Λάρισας).
- 125. Thessalie-Une Vue de Larissa. (Μια άποψη της Λάρισας).
- 128. Thessalie-Vue General d’ Elassona. (Γενική άποψη της Ελασσόνας).
- 135. Thessalie. Entrée de Larissa. (Η είσοδος της Λάρισας).
Η κάρτα αρ. 122 που δημοσιεύεται αναγράφει ότι η φωτογραφία απεικονίζει την άποψη μιας κεντρικής οδού της Λάρισας. Δυστυχώς δεν υπάρχουν οδηγά σημεία τα οποία να μας οδηγήσουν στην εντόπιση του δρόμου. Είναι ευθύς, ευρύς, με ευρύχωρα πεζοδρόμια, μεγάλο μέρος των οποίων καταλαμβάνεται από εμπορεύματα εκτεθειμένα έξω από τα καταστήματα, τα οποία όσα διακρίνονται ευχερώς είναι όλα ισόγεια. Η κίνηση επί του δρόμου είναι σχετικά πυκνή κυρίως από άτομα, αλλά και από σούστες, τα μεταφορικά οχήματα της εποχής. Προσωπικά, παρ’ όλη τη διευκρίνιση της λεζάντας, έχω πολλές αμφιβολίες αν η φωτογραφία αυτή προέρχεται από τη Λάρισα. Την εποχή εκείνη (1916-1917) οι δρόμοι της Λάρισας δεν είχαν ακόμη κράσπεδα και ρείθρα και το κυριότερο ο στύλος του φωτισμού δεν είναι απ’ αυτούς που είχε τοποθετήσει στη Λάρισα η «Omnium Lyonais», η γαλλική εταιρεία η οποία είχε αναλάβει τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης λίγα χρόνια πριν.
Η κάρτα 125 απεικονίζει μια άποψη μέρους της Λάρισας όπως φαίνεται από το παλιό οξυκόρυφο κωδωνοστάσιο του ναού του Αγ. Νικολάου.
Η κάρτα 128 αποτυπώνει το μονότοξο πέτρινο γεφύρι της Ελασσόνας και τη γύρω περιοχή.
Η κάρτα 135 χρησιμοποιεί το γνωστό κλισέ της κάρτας του φωτογράφου Fr. Caloutas από την Ερμούπολη της Σύρου, η οποία κυκλοφόρησε περί το 1910 και απεικονίζει την παλιά λίθινη, πολύτοξη γέφυρα της Λάρισας με την εκκλησία του Αγ. Αχιλλίου, τα κτίσματα στο νοτιοδυτικό πρανές του Λόφου και στο βάθος το παλιό τουρκικό ρολόι.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
—————————————————
[1]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Η ιστορία των καρτ ποστάλ της Λάρισας. εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 14ης Νοεμβρίου 2018.
[2]. Αντάντ (Εntente = Συμφωνία) ονομάζονταν από το 1915 οι Ηνωμένες Στρατιωτικές Δυνάμεις της Μεγ. Βρετανίας και της Γαλλίας και αργότερα της Ιταλίας, της Ρωσίας και των Η.Π.Α., οι οποίες νίκησαν τις Κεντρικές Δυνάμεις της Τριπλής Συμμαχίας (Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Οθωμανική Αυτοκρατορία) και οδήγησαν όχι μόνο στην κατάρρευση των αυτοκρατοριών αυτών, αλλά και σε ριζικές αλλαγές στον χάρτη της Ευρώπης.
