υπερτονισμένα, την προσπάθεια που κατέβαλε για να αντιμετωπίσει με σθένος τις αντιξοότητες και τις αντιπαλότητες που αντιμετώπισε. Εξ άλλου είναι γνωστό ότι πάντα οι δημόσιοι άνδρες όταν πρόκειται να εκτελέσουν μεγάλα έργα πνοής προσκρούουν σε κάθε είδους αντιπολιτευτικές ή συμφεροντολογικές απαιτήσεις. Συνεχίζει ο δήμαρχος:
"Το Δημοτικόν Συμβούλιον είχε πεισθεί πλέον ότι εις τας οδούς της πόλεως έπρεπε κατά κανόνα να γίνουν οδοστρώματα ασφαλτικά, τα μόνα ενδεδειγμένα διά την απαλλαγήν αυτών από την λάσπην και την σκόνην. Πεζοδρόμια και ασφαλτικαί οδοί θα ανύψωνον την εμφάνισιν της Λαρίσης εις τα όμματα των κατοίκων και όλων των παρεπιδήμων υπαλλήλων, αξιωματικών και οπωσδήποτε διερχομένων και επισκεπτομένων αυτήν.
Είχε τεθεί εις εφαρμογήν ο νόμος περί Ταμείων Μονίμων Οδοστρωμάτων αλλά μόνον διά τας Αθήνας. Ουχ ήττον υπήρχε εις αυτόν διάταξις κατά την οποίαν ηδύνατο ούτος να επεκταθή και εις άλλας επαρχιακάς πόλεις διά Διατάγματος. Χωρίς να χάσω καιρόν υπέβαλα πρότασιν εις το Δημοτικόν Συμβούλιον όπως ζητήση διά πράξεώς του επέκτασιν του νόμου και εις την Λαρισαν, εν τη πεποιθήσει ότι εξυπηρετώ τα μέγιστα την πόλιν. Πόροι του Ταμείου ήσαν εκτός ποσοστού τινος εισφοράς εκ των εσόδων του Δήμου και η επιβολή διοδίων επί όλων των τροχοφόρων των εισερχομένων και εξερχομένων της πόλεως. Όρια της πόλεως εθεωρούντο τα διά του σχεδίου της πόλεως καθοριζόμενα τοιαύτα. Φυλάκεια ετοποθετήθησαν κατά τας εισόδους της πόλεως διά την είσπραξιν των διοδίων. Το Ταμείον διοικείτο υπό επιτροπής αποτελουμένης εκ του Εφόρου, του Νομομηχανικού, του Δημάρχου και του Διευθυντού της Νομαρχίας. Αύτη εκανόνιζε την θέσιν της τοποθετήσεως των Φυλακείων εισπράξεως και διώριζε τους εισπράκτορας. Παν τροχοφόρον (αυτοκίνητον, άμαξα, φορτηγαί άμαξαι, κάρρα και τα γεωργικά τοιαύτα) υπέκειντο εις την καταβολήν των διοδίων ευθύς ως διήρχοντο προ του Φυλακείου εισερχόμενα ή εξερχόμενα. Ουδεμία εξαίρεσις υπήρχε ούτε διά τα τροχοφόρα του Δήμου, κάρρα καθαριότητος και την νεκροφόρον ακόμη.
Το ποσόν των καταβαλομένων διοδίων καίτοι δεν ήτο πολύ μεγάλον, ήτο αρκετά επαχθές διά τους μη δυναμένους να κρίνωσι περί του επιδιωκομένου λίαν σοβαρού σκοπού, τόσον επωφελούς διά τας πόλεις. Δι’ ειδικού ψηφίσματος του Δημοτικού Συμβουλίου επεβλήθησαν τα διόδια και ενεκρίθη το καθορισμένον υπό του νόμου ποσόν δι’ εκάστην κατηγορίαν τροχοφόρων υπό της Νομαρχίας. Άμα τη δημοσιεύσει των αποφάσεων του Δήμου περί επιβολής διοδίων, τρικυμιώδης εξέγερσις εξεδηλώθη όλων των κατόχων τροχοφόρων, αμαξηλάται, καρραγωγείς, εργολάβοι έργων, αυτοκινητισταί επιβατηγών και φορτηγών αυτοκινήτων της πόλεως και της περιφερείας όλης, οι γεωργοί διά τα γεωργικά κάρρα των, όλοι διεμαρτύροντο, ηπείλουν. Άρθρα εις όλας τας τοπικάς εφημερίδας αγροτοπατέρων, εργατοπατέρων, εργολάβων εδημοσιεύοντο εναντίον μου, απειλάς εξεστομίζοντο απειλούσαι κρέμασμα των επιβαλόντων τα διόδια. Οι δημαγωγοί και δημοκόποι ήσαν επί κεφαλής της εκδηλωθείσης αντιδράσεως. Έμεινα ασυγκίνητος από όλας τας απειλάς και διαμαρτυρίας, δεν έβλεπον παρά μόνον τα αγαθά τα οποία θα προέκυπτον εις την πόλιν εκ της εφαρμογής του συστήματος μονίμων οδοστρωμάτων και θα ανεσύρετο η Λάρισα εκ του βορβόρου και της σκόνης εις τα οποία έπλεε χειμώνα και καλοκαίρι, θα διελύετο η κατ’ αυτής δυσφήμισις και θα είχε και το οικονομικόν κέρδος της ανατιμήσεως όλων των ακινήτων, ως συμβαίνει εις πάσαν καλοβαλμένην πόλιν.
Ευθύς μετά την οργάνωσιν του Ταμείου Μονίμων Οδοστρωμάτων και την επιβολήν των διοδίων και λοιπών πόρων του ταμείου, το Δημοτικόν Συμβούλιον απεφάσισε όπως εκ παραλλήλου με το ανωτέρω ταμείον ο Δήμος προβή εις την κατασκευήν και ανακαίνισιν πολλών δημοτικών οδών, πλην εκείνων διά τας οποίας είχεν υποχρέωσιν να αναλάβη την διά γρανιτασφάλτου οδοστρωσίαν το Ταμείον Μονίμων Οδοστρωμάτων. Εκ του νόμου το Ταμείον θα ησχολείτο με την κατασκευήν μονίμων οδοστρωμάτων εις τα τμήματα των εθνικών και επαρχιακών οδών εντός του σχεδίου πόλεως περιλαμβανόμενα. Δημοτικάς οδούς μόνον κατόπιν ειδικής αιτήσεως του Δήμου και ιδιαιτέρας συμφωνίας θα κατασκεύαζεν. Ο Δήμος δεν απετάθη προς αυτό, αλλά απεφάσισε να εκτελέση ο ίδιος τας γρανιτασφαλτώσεις των δημοτικών οδών. Προς τούτο προέβη και εις την προμήθειαν ειδικού λέβητος και ειδικής αντλίας διά τους εμποτισμούς και επαλείψεις των οδοστρωμάτων δι’ ασφάλτου. Μετά την τακτοποίησιν της επιτυχούς εφαρμογής των διαφόρων συστημάτων ασφαλτοστρώσεως, ανεθέσαμεν διά δημοπρασίας εις ειδικούς εργολάβους την ασφαλτόστρωσιν οδών με σύστημα ανάλογον της κυκλοφορίας εκάστης. [...] Δεν δύναμαι να βεβαιώσω αν εξετελέσθη το έργον κατά την σύμβασιν και αν ασφαλτοστρώθησαν πάσαι αι υπό της συμβάσεως προβλεπόμεναι οδοί[1]. Δεν είχον την τύχην να παρακολουθήσω την εκτέλεσιν αυτών. Η έκβασις των εκλογών του Φεβρουαρίου του 1934 υπήρξε δυσμενής δι’ εμέ.
Προς σύγχρονον και πληρεστέραν συμπλήρωσιν του έργου της οδοποιίας καθ’ όλον το οδικόν δίκτυον της πόλεως, επεδίωξα την πλήρη συνεργασίαν με το Ταμείον Μονίμων Οδοστρωμάτων. Επειδή τούτο κατά το πρώτον έτος της συστάσεως εστερείτο οικονομικών μέσων προς άμεσον έναρξιν της λειτουργίας αυτού, επέτυχον την υπ’ αυτού σύναψιν δανείου εκ 4.000.000 δρχ. υπό την εγγύησιν του Δήμου, προοριζόμενον διά την γρανιτασφάλισιν των εν τω σχεδίω της πόλεως περιλαμβανομένων τμημάτων των μεγάλων εθνικών οδών, ήτοι της οδού Μακεδονίας (Βενιζέλου), οδού Ακροπόλεως (Παπαναστασίου), οδού Ηπείρου, οδού Αχιλλέως νυν Βασιλ. Κωνσταντίνου (Παναγούλη), οδού Βόλου (23ης Οκτωβρίου) και οδού 31 Αυγούστου-Τεμπών.
Ευθύς άμα τη αποκαταστάσει της οικονομικής επαρκείας του Ταμείου Μονίμων Οδοστρωμάτων διά της συνάψεως του ανωτέρω δανείου επετύχωμεν την διάστρωσιν αυτών, αίτινες ήσαν εκ των κυριωτέρων οδών, διά μονίμου γρανιτασφαλτικού οδοστρώματος. Μόνον το τελευταίον τμήμα της οδού Αχιλλέως, ήτοι του άγοντος από την Πύλην Φαρσάλων εις τους Σιδηροδρομικούς Σταθμούς έμεινεν άνευ γρανιτικής ασφαλτώσεως, διότι ηγέρθη αμφισβήτησις υπό του Γραφείου Νομομηχανικού αν έπρεπε να χαρακτηρισθή ως τμήμα εθνικής οδού. [...]
Εδέησε διά προσωπικής μου επιστολής προς τον τότε υπουργόν Δημοσίων Έργων, γνωστόν μου επί της επί έτη υπηρεσίας του παρά τη Μεραρχία Λαρίσης, τον παρεκάλεσα να επέμβη παρά ταις αρμοδίαις υπηρεσίαις του υπουργείου του και λυθή το ζήτημα. Τη αμέσω επεμβάσει του ελύθη η διαφορά και επεστρώθη και το τμήμα τούτο δι’ οδοστρώματος γρανιτασφάλτου και απηλλάγη της λάσπης και της σκόνης.
Συγχρόνως εγένετο γρανιτασφαλτική διάστρωσις και της κεντρικής πλατείας Θέμιδος και άλλων τινων μικροτέρων πλατειών, αφού προηγήθη διαμόρφωσις αυτών, δενδροφύτευσις και καλλωπισμός βάσει σχεδίου εκπονηθέντος υπό επιτροπής εκ του Διευθυντού της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής και άλλων γεώπόνων μηχανικών. Ο Διευθυντής της Σχολής κ. Φιλοποίμην Τζουλιάδης ενδιεφέρθη εξαιρετικώς διά τας διαμορφώσεις και δενδροφυτεύσεις των πλατειών μας και πάρκων. Επίσης εφυτεύθησαν κατά μήκος των κεντρικών οδών δενδροστοιχίαι εκ καταλλήλων δένδρων, αι δε πλατείαι μας εκοσμήθησαν με πρασιάς, ανθώνας και μπορντούρες εκ πυξών και άλλων θαμνωδών δενδρυλλίων. Οι δημοτικοί μας κήποι συνεπληρώθησαν υπό του δενδροκόμου του Δήμου κ. Ι. Κατσίγρα[2] με άπειρον καλαισθησίαν. Οι δημοτικοί κήποι Παλαιών Ανακτόρων[3], Πλατείας Φρουρίου, Πλατείας Ρήγα Φερραίου (Ταχυδρομείου) και άλλοι μικροτέρων πλατειών ενέτυχον εξαιρετικής επιμελείας υπό του δενδροκόμου του Δήμου. Εφάμιλλον προς ευρωπαϊκά πάρκα και δημοτικούς κήπους είχε γίνει το άλσος Αλκαζάρ. Και τας όχθας του Πηνειού εκοσμήσαμεν με δενδροφυτεύσεις. Η Λάρισα παρουσίαζε τότε όψιν όλως πρασίνην, πολλοί ξένοι περιηγηταί ή διερχόμενοι δι’ αυτής, παρομοιάζον ταύτην με μικράν Ελβετικήν ή Γερμανικήν πόλιν. Η εμφάνισίς της ήτο τότε, 1930-34, εξαιρετική. [...].
Όταν δε τα έργα οδοποιίας συνεπληρώθησαν με τας καλωπισμένας πλατείας, τας δενδροφυτεύσεις αυτών, τας δενδροστοιχίας των οδών, με τους περιποιημένους δημοτικούς κήπους και τα πάρκα, η Λάρισα μετέβαλεν όψιν και εγένετο ωραία επαρχιακή πόλις, ευχάριστος εις τους παρεπιδημούντας ξένους. Όμως το αποτέλεσμα των Δημοτικών εκλογών του Φεβρουαρίου του 1934 υπήρξε δυσμενές δι’ εμέ. Τα διά την Λάρισαν σχέδιά μου και αι ονειροπόλαι προβλέψεις μου ανετράπησαν και εματαιώθησαν. Αι νέαι Δημοτικαί αρχαί ας συνεχίσωσι την ανασυγκρότησιν και αναμόρφωσιν αυτής με το πρόγραμμά των".
Η πικρία του Μιχ. Σάπκα για την αποτυχία να εκλεγεί εκ νέου δήμαρχος ήταν πολύ μεγάλη και το αποτέλεσμα απρόσμενο. Έκτοτε και μέχρι τον θάνατό του (1956) δεν ασχολήθηκε καθόλου με τα δημοτικά πράγματα.
-------------------------
[1]. Σύμφωνα με τη σύμβαση οι οδοί προς ασφαλτόστρωση ήταν 52.
[2]. Πρόκειται για τον πατέρα του ιατρού και μεγάλου δωρητή της πόλης μας Γεωργίου Κατσίγρα.
[3]. Εννοεί τη σημερινή πλατεία του Αγ. Βησσαρίωνος παρά το Δημοτικό Ωδείο. Στη σημερινή πλατεία Αγαμ. Μπλάνα το χρονικό αυτό διάστημα είχε ήδη αρχίσει να χτίζεται η Δημοτική αγορά.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου (nikapap@hotmail.com)
