Σε μια υποσημείωση είχαμε αναγράψει τότε την πληροφορία της Χάιδως Βαλσάμη-Πανέλα, κόρης του δικού μας φωτογράφου Γεωργίου Βαλσάμη (1911-1998), ότι ο τελευταίος στεφάνωσε τον Νίκο Στουρνάρα, δευτερότοκο γιο του Στέφανου Στουρνάρα με την Αικατερίνη, και βάπτισε το πρώτο τους παιδί. Η ίδια μου έκανε την τιμή να μου προσφέρει αντίγραφο φωτογραφίας από τη βάπτιση και συγχρόνως αντίγραφο της πρόσκλησης, η οποία είχε σταλεί στους καλεσμένους του μυστηρίου.
Η πρόσκληση, γραμμένη με κάποια ποιητική διάθεση, ανέφερε επί λέξει τα εξής: «Ακούστε παρακαλώ το Παραμυθάκι της ζωής μου. Ένα φθινοπωριάτικο βραδάκι, πάνε τώρα επτά μήνες, ενώ τ' αστέρια λαμπύριζαν και οι ντάλιες και τα χρυσάνθεμα στόλιζαν τη μαγεμένη φύση, ήλθε στον κόσμο μια μικρή ψυχούλα. Όλοι γύρω της χαρούμενοι άλλαζαν φιλιά χαράς, μα πιο πολύ οι σεβαστοί μου γονείς, γιατί στην ψυχούλα αυτή στήριζαν την ελπίδα της ζωής τους και γιατί νοιώσαν να πραγματοποιούνται τα όνειρα που τόσο καιρό νοσταλγούσαν. Σήμερα, που όλοι γύρω μαζεμένοι γιορτάζετε τη βάπτισή μου και ο σεβαστός μου νουνός κ. Γεώργιος Βαλσάμης μου χάρισε το όνομα του σεβαστού μου Παππού, υπόσχομαι με όλη την αγαθή καρδούλα μου πως με τη χάρη της Εικόνος της Παναγιάς Ξυνιάς που μπροστά της σήμερα βαπτίσθηκα, πως σαν μεγαλώσω θα σταθώ αντάξιος του ονόματός του και του μεγάλου έργου που δημιούργησε. Με πολλά - πολλά φιλάκια. ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΙΚ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ. 5 Ιουνίου 1949».
Όπως διαπιστώνεται, από τη διατύπωση της πρόσκλησης αντλούνται ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως: Ο γιος του Νίκου Στουρνάρα όταν βαπτίστηκε ήταν επτά μηνών, δηλ. γεννήθηκε αρχές Νοεμβρίου 1948. Ανάδοχος ήταν ο Γεώργιος Βαλσάμης. Θα έπαιρνε το όνομα του διάσημου παππού του, Στέφανος. Το μυστήριο θα γινόταν μπροστά στη σεπτή εικόνα της Παναγίας Ξενιάς. Και το νήπιο έδινε την υπόσχεση, μέσω των γονέων του, ότι θα προσπαθούσε να φανεί αντάξιος του μεγάλου ονόματος που έφερε.
Αναλύοντας τη φωτογραφία από τη βάπτιση, έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής: Το μυστήριο δεν έγινε στο εσωτερικό κάποιου ναού, αλλά σε δωμάτιο σπιτιού, προφανώς στην κατοικία του Νίκου και της Αικατερίνης Στουρνάρα. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια θυμάμαι ότι ήταν συνηθισμένο φαινόμενο τα μυστήρια του γάμου και της βάπτισης να γίνονται και στα σπίτια. Όμως στα τέλη της δεκαετίας του 1950 εκδόθηκε εντολή από την Ιερά Σύνοδο τα μυστήρια αυτά να γίνονται αποκλειστικά σε ναούς και κατά προτίμηση ενοριακούς. Δεξιά στη φωτογραφία, χωρίς το σακάκι και προστατευμένος με το ειδικό λευκό ύφασμα, διακρίνεται ο ανάδοχος (νονός) Γεώργιος Βαλσάμης[1] να κρατά στα χέρια του το βαπτισμένο νήπιο. Δίπλα του το άτομο που φοράει γυαλιά είναι ο ιερέας που τέλεσε το μυστήριο και ο οποίος στη φάση αυτή σταυρώνει με Άγιο Μύρο το κεφαλάκι του. Πίσω του βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Ξενιάς[2], η οποία στο επάνω τμήμα της προστατεύεται από ειδικό κάλυμμα. Φαίνεται ότι μεταφέρθηκε από την ομώνυμη μονή που βρίσκεται στην περιοχή του Αλμυρού ειδικά για τη βάπτιση. Στη συνέχεια ο κύριος με το μουστάκι είναι ο φωτογράφος Νίκος Στουρνάρας και δίπλα η σύζυγός του Αικατερίνη (1922-2016).
Ο Νικόλαος Στουρνάρας γεννήθηκε στον Βόλο το 1918. Ήταν ο δεύτερος γιος της οικογένειας. Πρώτος ήταν ο Κωνσταντίνος (1914-1965), φωτογράφος και αυτός. Παρέμεινε στον Βόλο και συνέχισε τη λειτουργία του φωτογραφείου που λειτουργούσε ο πατέρας του. Σε πολλά επιστολικά δελτάρια του Στέφανου Στουρνάρα διακρίνουμε μέσα σε κάποιο τοπίο του Βόλου τα δύο του αγόρια σε παιδική ηλικία, να στέκονται το ένα δίπλα στο άλλο και μαζί τους ένας σκύλος. Του άρεσε να τα εντάσσει μέσα στη φωτογραφία μαζί με την Ίρμα, το αγαπημένο σκυλί της οικογένειας.
Ο Νίκος Στουρνάρας από μικρός έμαθε την τέχνη της φωτογραφίας κοντά στον πατέρα του και τον μεγαλύτερο αδελφό του. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 άρχισε δειλά στην αρχή να φωτογραφίζει τοπία του Βόλου, των χωριών του Πηλίου και άλλων πόλεων της Θεσσαλίας, καθώς και λαογραφικά θέματα. Στη Λάρισα φαίνεται ότι βρέθηκε πρώτη φορά στα 1939-40 και έχουμε μερικές φωτογραφίες του σε επιστολικά δελτάρια από την προπολεμική περίοδο.
Στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο του 1940 επιστρατεύθηκε, και μετά την πτώση του μετώπου επέστρεψε στον Βόλο, όπου κατά τη διάρκεια της κατοχής δούλεψε με τον αδελφό του στο φωτογραφείο. Κατά τη διάρκεια της κατοχής εκτός από την καθημερινή δουλειά, ταυτόχρονα έβγαινε για λίγο κρυφά στο βουνό και φωτογράφιζε τους αντάρτες στο Πήλιο. Αυτές οι ανεξίτηλα χαραγμένες μνήμες της κατοχής παρουσιάζονται σε ένα δίτομο λεύκωμα, γεμάτο από πολύτιμα ιστορικά φωτογραφικά τεκμήρια, επιζωγραφισμένα μερικές φορές, τα οποία συνοδεύονται από αφηγηματικό κείμενο, επηρεασμένο από τις έντονες μνήμες της κατοχής. Το έργο αυτό το δημοσίευσε τη δεκαετία του 1980, με τίτλο «Αναδρομή στα Περασμένα».
Το 1948 εγκατέλειψε τον Βόλο και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου άνοιξε δικό του φωτογραφείο. Την περίοδο αυτή περιόδευσε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ιδιαίτερα στον θεσσαλικό χώρο και φωτογράφισε χιλιάδες τοπία και αρχαιολογικά μνημεία, τα οποία εκτύπωνε σε μέγεθος επιστολικού δελταρίου και τα κυκλοφορούσε. Η Λάρισα είναι ευνοημένη από τον Νίκο Στουρνάρα, καθώς τη δεκαετία του 1950 έχει αποτυπώσει πολλές απόψεις από διάφορα σημεία της πόλης, σημαντική εικονική παρακαταθήκη αυτής της περιόδου.
Τα βήματά του ακολούθησε ο γιος του Στέφανος, τη βάπτιση του οποίου περιγράψαμε, και σήμερα ακολουθεί και ο εγγονός του Νικόλαος, γεννημένος το 1980. Ο Νίκος Στουρνάρας πέθανε το 1993, σε ηλικία 75 ετών[3].
------------------------------------------------
[1]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Ο φωτογράφος Γεώργιος Βαλσάμης, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 25ης Μαρτίου 2014. Του ιδίου «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-2014», Λάρισα (2016), σελ. 67-70
[2]. Η εικόνα της Παναγίας της Ξενιάς, είναι φτιαγμένη από κερί και μαστίχα, μια τεχνική η οποία φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά και βρέθηκε γύρω στα 850 μ. Χ. με θαυμαστό τρόπο στην παραλιακή περιοχή της «Λάκα Παναγιάς» στο σημερινό χωριό Αχίλλειο Μαγνησίας. Οι κάτοικοι της περιοχής την ονόμασαν «Παναγιά Ξενιά» επειδή ήλθε ξαφνικά στα μέρη τους από τα «ξένα». Φιλοξενείται στο ομώνυμο μοναστήρι στην περιοχή του Αλμυρού.
[3]. Ευχαριστώ πολύ την κ. Χάιδω Βαλσάμη-Πανέλα για την αμέριστη βοήθειά της.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
