Γι’ αυτό και τα περισσότερα εικονογραφημένα επιστολικά δελτάρια τα οποία κυκλοφόρησαν μέχρι σήμερα με τοπία της πόλης μας αποτυπώνουν την παλιά λίθινη γέφυρα με φόντο στο βάθος τον Λόφο της Ακρόπολης. Την άποψη αυτή της Λάρισας έχουμε δημοσιεύσει ήδη πολλές φορές, από κάρτες διάφορων εκδοτών, κάθε μία όμως έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, όπως και αυτή του Αλεξάκη που δημοσιεύουμε σήμερα.
Ο Γεώργιος Γ. Αλεξάκης εντοπίστηκε ότι τουλάχιστον από το έτος 1902 διατηρούσε Βιβλιοπωλείο, Χαρτοπωλείο και Βιβλιοδετείο [1] με την επωνυμία «Ερμής» στον Πειραιά, στην οδό Παρθεναγωγείου, παραπλεύρως των γραφείων της εφημερίδας «Σφαίρα». Κάποια στιγμή μετακόμισε και το 1906 αναφέρεται ότι το κατάστημά του βρισκόταν «επί της οδού Κολοκοτρώνη, όπισθεν του Α’ Παρθεναγωγείου, υπό την μεγάλην οικίαν Παπαγεωργακοπούλου». Από τη χρονολογία αυτή το βιβλιοπωλείο του Γεωργίου Αλεξάκη άρχισε να εκτυπώνει και να διαθέτει εικονογραφημένα επιστολικά δελτάρια, πολλά από τα οποία διασώζονται μέχρι τις ημέρες μας. Συνήθως απεικονίζουν ασπρόμαυρες και μερικές φορές άτεχνα επιχρωματισμένες φωτογραφικές απεικονίσεις του Πειραιά και άλλων περιοχών της ελληνικής επικράτειας, των δύο πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, καθώς και σημαντικά γεγονότα της εποχής. Μεγάλη κυκλοφορία είχαν και οι κάρτες με φωτογραφικά στιγμιότυπα από τους Βαλκανικούς πολέμους. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν εντοπίζεται κάποια δραστηριότητα του καταστήματός του, γεγονός που μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι σταμάτησε τη λειτουργία του.
Οι φωτογραφίες των επιστολικών αυτών δελταρίων υπολείπονται τυπογραφικά και αισθητικά άλλων εκδοτών. Δεν γνωρίζουμε τον φωτογράφο, αλλά επειδή ο Αλεξάκης έχει κυκλοφορήσει και πολλές αντιγραφές άλλων, όπως έκανε και ο Α. Β. Πάσχας από την Πάτρα, πιστεύεται ότι δεν είχε δικό του συνεργείο λήψης τοπίων και εκτύπωνε σε κάρτες φωτογραφίες ερασιτεχνών φωτογράφων.
Η δημοσιευόμενη εικόνα φέρει τον υπότιτλο χαμηλά, στο πλαίσιο της φωτογραφίας. Αριστερά είναι γραμμένος στα ελληνικά: «Πηνειός ποταμός εν Λαρίσση» και δεξιά στα γαλλικά: «Riviere Pinios ά Larissa (Grece)». Στην οπίσθια όψη είναι τυπωμένος ο λογότυπος του εκδότη με τον αριθμό της κάρτας: «έκδ. Γ. Ν. Αλεξάκης Πειραιεύς αριθ. 2550».
Η συγκεκριμένη κάρτα από το αρχείο της Φωτοθήκης Λάρισας του Ομίλου Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας είναι ταχυδρομημένη από τη Λάρισα στις 25 Αυγούστου 1917. Αποστολέας είναι ο J. Grocher και παραλήπτης ο Marcelle Grocher στη Γαλλία, πιθανόν αδελφός του. Η χρονολογία αποστολής (1917) και ο Γάλλος αποστολέας, μάς προσανατολίζουν. Ήταν η περίοδος της γαλλικής κατοχής της Λάρισας από τα στρατεύματα της Αντάντ κατά τη διάρκεια του εθνικού διχασμού και ο Γάλλος αξιωματικός επικοινωνούσε με τους δικούς του στην πατρίδα, γράφοντας λίγα λόγια σε ένα επιστολικό δελτάριο το οποίο απεικόνιζε την πόλη που βρισκόταν, τη Λάρισα.
Στη συνέχεια θα περιγράψουμε με λίγα λόγια τη φωτογραφία. Χαμηλά, σε πρώτο επίπεδο, ένας κομψός κύριος βρίσκεται όρθιος στην αριστερή όχθη του ποταμού. Στο σημείο αυτό φαίνεται ότι η όχθη θα πρέπει να ήταν εύκολα προσβάσιμη, γιατί έχουν διασωθεί πολλές ιδιωτικές φωτογραφίες ατόμων, μεμονωμένων ή σε παρέες, να απαθανατίζονται ως ενθύμιο στο ίδιο σημείο. Σε δεύτερο επίπεδο διακρίνεται ο Πηνειός εντυπωσιακός, με πλούσιο το υδάτινο στοιχείο του, χωρίς να είναι σε φάση πλημμύρας, έτσι όπως έπρεπε να είναι ένας μεγάλος ποταμός, όπως ο «Σαλαμβριάς». Πίσω διαγράφεται η μεγάλη λίθινη γέφυρα, την οποία περιγράψαμε επανειλημμένως. Θα σταθούμε σε δύο σημεία, τα οποία αναδεικνύονται στη φωτογραφία. Τα πρώτο είναι τα ξύλινα κάγκελα σε χιαστί σχηματισμό. Το 1908 περίπου, επειδή δεν ήταν ασφαλή, αντικαταστάθηκαν από σιδερένια, τα οποία διατηρήθηκαν μέχρι την κατοχή, όταν η γέφυρα ανατινάχτηκε δύο φορές, το 1941 και το 1944. Το δεύτερο σημείο είναι ότι σ’ αυτή την άποψη της γέφυρας, με λίγη προσοχή διακρίνεται η εκ κατασκευής μικρή κορύφωση που παρουσίαζε το οδόστρωμά της στο κεντρικό σημείο, εκεί όπου τα τόξα ήταν ψηλότερα και ευρύτερα. Η καμπύλη αυτή του οδοστρώματος, μαζί με εργασίες αύξησης του εύρους της και κατασκευής πεζοδρομίων, εξομαλύνθηκε το 1886, πέντε χρόνια μετά την απελευθέρωση της Λάρισας, από τάγμα μηχανικού του ελληνικού στρατού, καθιστώντας το οδόστρωμα επίπεδο και ευρύτερο, ώστε να μπορούν να διασταυρώνονται απάνω της δύο άμαξες.
Ψηλά, σε ένα τρίτο επίπεδο, διακρίνονται τα κτίρια της δυτικής πλευράς του Λόφου της Ακρόπολης. Από αριστερά προβάλλει μεγαλοπρεπής ο μητροπολιτικός ναός του Αγ. Αχιλλίου, του οποίου μόλις είχε τελειώσει η κατασκευή και το 1907 είχαν γίνει τα εγκαίνια. Η αυλή του είναι ακόμη γυμνή και δεν έχουν φυτευτεί δένδρα, ενώ το περιτοίχισμα προς την πλευρά της παρόχθιας οδού δεν έχει κατασκευαστεί. Δίπλα από την εκκλησία και με πρόσοψη προς το ποτάμι αποτυπώνεται η σιλουέτα μιας παλιάς κατοικίας κτισμένης σε επικλινές έδαφος, με ανατολίτικη αρχιτεκτονική (σαχνισιά, κλπ.), η οποία ανιχνεύεται και σε γνωστές φωτογραφίες, η λήψη των οποίων έγινε κατά τη διάρκεια της εορτής των Θεοφανείων κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας [2]. Πίσω υπερέχει σε ύψος το τριώροφο αρχοντικό του Ιωάννη Βελλίδη. Στη φωτογραφία διακρίνονται καθαρά οι παραστάδες γύρω από τα ανοίγματα του τρίτου και μέρους του δευτέρου ορόφου, έτσι όπως ήταν κατά το αρχικό στάδιο της κατασκευής γύρω στα 1890. Ακολουθεί χαμηλά, στο ύψος της γέφυρας το διώροφο κτίριο του Κλεάνθη Σακελλαρίδη και πίσω του το κτίριο των ποινικών φυλακών της Λάρισας [3]. Στο βάθος εξέχει ο πύργος του τούρκικου ρολογιού της Λάρισας με τις καμπάνες και στη συνέχει τμήμα από το ξενοδοχείο «Ακροπόλ».
Από την παράθεση όλων αυτών των στοιχείων συμπεραίνεται ότι η χρονολογία λήψης της φωτογραφίας του συγκεκριμένου επιστολικού δελταρίου τοποθετείται περί το 1907.
[1]. Σε μια διαφήμιση του 1903 στην εφημερίδα «Σφαίρα» του Πειραιά το κατάστημά του προβάλλεται ως εξής: «Το Βιβλιοχαρτοπωλείον Γ. Ν. Αλεξάκη είναι το πλέον τέλειον. Δένονται παντός είδους βιβλία καλλιτεχνικώς». Ουδεμία αναφορά όμως γίνεται για τη διακίνηση και έκδοση επιστολικών δελταρίων.
[2]. Βλέπε στο βιβλίο «Λάρισα. Εικόνες του χθες» με φωτογραφίες του Τάκη Τλούπα και κείμενα του Νίκου Νάκου. Λάρισα, Γ’ έκδοση (2003) τη φωτογραφία στη σελ. 56.
[3]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το χάνι Σαχίνη μετατρέπεται σε φυλακή, «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-Β’, [2015]», Λάρισα (2018) σελ. 183-186.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
