Του Αποστόλου Ποντίκα, δασκάλου, θεολόγου, φιλολόγου, πτυχ Πολιτικών Επιστημών, επιτ. σχολικού συμβούλου
Παναγία, η μάνα του Χριστού και όλου του κόσμου είναι η προσωνυμία της Μαρίας, που στον ελληνικό λαό έχει καθιερωθεί ως η συνηθέστερη επίκληση της Θεοτόκου, η οποία συνδυάζεται και με άλλες προσωνυμίες προς την Κεχαριτωμένη Βασίλισσα.
Τις μέρες τούτες του Αυγούστου, αμέτρητοι χριστιανοί, με καρδιά γεμάτη ελπίδα, προστρέχουν στα πάμπολλα προσκυνητάρια της πατρίδας μας, για να βρεθούν στη λιτανεία της Αγίας Εικόνας της Παναγίας. Η ελπίδα αυτή οδηγεί τους Έλληνες Χριστιανούς στη Χάρη της Κυράς του Γένους μας, για να καταθέσουν την πίστη στο Άγιο πρόσωπό της, ώστε να μεσιτεύσει στο Γιό της, για τη σωτηρία τους, αφού και η ίδια είχε υποσχεθεί ότι θα είναι η Μεσίτρια για όλο τον κόσμο
Η Παναγία μας, είναι μητέρα όλων των ανθρώπων, είναι το «αγλάισμα και το κλέος», είναι Μητέρα του Θείου Λόγου, «Θεομήτωρ και Παρθενομήτωρ». Είναι η «πυρφορούσα Παρθένος», η οποία «έτεκε σελασφόρο τον Ευεργέτη Χριστό», όπως λέγει ο Κανόνας των Θεοφανίων.
Υπηρέτησε η Μαρία με τη θεία και μοναδική της γέννα το έργο της οικονομίας και της σωτηρίας του κόσμου, αφού μέσα στα παρθενικά της σπλάχνα «εαυτόν πεπλαστούργηκεν άνθρωπον», σύμφωνα με τον Ανδρέα Κρήτης (Ρ6 97,87).. Η εκκλησία, αλλά και ο λαός μας, θεωρεί την Παναγία, ως ισχυρότατη μεσίτρια κοντά στο Θεό υπέρ των ανθρώπων και έχει καθιερώσει πολλές γιορτές στη Χάρη της..
Οι προσωνυμίες προς τη Θεοτόκο, προέρχονται από τον εικονογραφικό τύπο παράστασης της Παναγίας, ως Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Γαλατούσα, Μεγαλομάτα,, Θρηνούσα, Ρόδο αμάραντο, κ λπ. Από τις ιδιότητες της Παναγίας, όπως, Ελεούσα, Κυρία, Μεγαλόχαρη. Από την παλαιότητα της εικόνας, όπως, Μαυριώτισσα και από τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της ή από θαύμα, όπως Σπηλιώτισσα, Γερόντισσα, κ.λπ .Από τον τόπο προέλευσης, όπως είναι η Παναγία Σουμελά στη Βέροια. Επίσης από τα ιδιάζοντα γνωρίσματα, όπως είναι η Ολυμπιώτισσα της Ελασσόνας, της οποίας , η ιστορία της χάνεται στους θρύλους των χωριών του Ολύμπου, Καρυάς, Κρυόβρυσης και Σκαμνιάς. Από το χρόνο εορτασμού της ή από την εποχή αγροτικών εργασιών με τις οποίες συμπίπτει η εορτή της, όπως είναι Πολυσπορίτισσα, κ.λ.π.. Σύμφωνα με το Δαμασκηνό, η Παναγία είναι «Μητέρα πραγματική , η πιο πολύτιμη από όλη την πλάση, γιατί μόνον σ’ αυτήν ο Πλάστης δέχθηκε να λάβει τη σάρκα Του και έτσι προσέλαβε τις απαρχές της δικής μας φύσης».
Ακριβώς αυτή τη γυναίκα με τα πολλά ονόματα, τιμά ο λαός μας στις 15 Αυγούστου. Τιμά και σέβεται την Παναγία, την οποία επικαλείται σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής του, σύμφωνα με τις δημώδεις δοξασίες, αλλά και την εκκλησιαστική υμνογραφία. Για τον Ελληνισμό η Παναγία ήταν και είναι η «Υπέρμαχος Στρατηγός», ο στυλοβάτης που βοήθησε το ταλαίπωρο γένος μας. Γι’ αυτό ο λαός μας είδε με σεβασμό τη μορφή της και τα’ όνομά της ριζώθηκε βαθιά στην πίστη του και στην εθνική – πνευματική παράδοση. Οι αγώνες του έθνους μας είναι συνυφασμένοι με το όνομα της Παναγίας και οι ξεριζωμένοι Έλληνες έδεσαν τη μοίρα τους με τη χάρη της Κυράς του Γένους και την άγρυπνη Μάνα. Δεν υπάρχει ελληνικός τόπος, νησιώτικος ή στεριανός που να μην έχει ναό στο όνομα της Παναγίας. Άπειροι ναοί και μοναστήρια, με τις πολυάριθμες ονομασίες, «Παντάνασσα», «Παρηγορήτρια», «Σώτειρα» κ.λ.π., δείχνουν τη βαθιά πίστη, το θρησκευτικό μεγαλείο και την προσήλωση του λαού μας στην Υπεραγία Θεοτόκο.
Με την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο (431), όπου καθιερώθηκε ο δογματικός όρος «Θεοτόκος», ιδρύθηκαν και οι πρώτοι ναοί στο όνομά της Παναγίας. Η διάδοση της εικόνας της που αποδίδονται στο Λουκά, ενίσχυσε τη λατρεία και αρκετές πόλεις έκαναν τη Θεοτόκο Πολιούχο της, όπως η Αθήνα, η Κων/πολη κ.λ.π. Εξάλλου, οι λεγόμενες θεομητορικές εορτές έχουν ξεχωριστή θέση στο λαϊκό μας καλαντάρι, με πρώτη αυτή της Κοιμήσεως, όπου προηγούνται νηστείες και παρακλήσεις. Ποικιλόμορφα και τα έθιμα του λαού μας την ημέρα αυτή. Το πιο λαμπρό έθιμο σ’ ορισμένα μέρη της πατρίδας μας, είναι, να στολίζουν την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ένα μικρό Επιτάφιο στη Χάρη της και να τον περιφέρουν, όπως, ακριβώς γίνεται και τη Μ Παρασκευή. Συγκλονιστική είναι η εικόνα, όπου, άρρωστα κορμιά, τσακισμένοι άνθρωποι, πονεμένοι, πέφτουν μπροστά στην άγια εικόνα για να δεχθούν τη Χάρη της και να λυτρωθούν από τα σωματικά βάσανα. Το νησί της Τήνου, ζει το μεγαλείο της πίστης και της χριστιανοσύνης την άγια και ευλογημένη αυτή μέρα του Αυγούστου.
Γύρω από το πρόσωπο της Παναγίας και το εικόνισμά της, πλάσθηκαν αμέτρητοι θρύλοι και πάμπολλες λαϊκές παραδόσεις, από τους απλοϊκούς ανθρώπους, τους πιστούς, τους ξεριζωμένους και πονεμένους. Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα λατρεύουν ιδιαίτερα την Κυρά της Ρωμιοσύνης και πολλά είναι τα αφιερώματα και προσκυνητάρια. Στη Βέροια, η Παναγία Σουμελά, ταυτίζεται από το λαό μας με την παράδοση εκείνη, που το εικόνισμά της, ιστόρησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Κάθε προσφυγικό σπίτι έχει και ένα εικονισματάκι της Μεγαλόχαρης, που το μετέφεραν από τις προγονικές εστίες, την ώρα του χαλασμού, του κυνηγητού και του ξεριζωμού. Η λατρεία της Παναγίας βασίζεται κυρίως σε ορισμένα λαϊκά κείμενα, τα ονομαζόμενα απόκρυφα, από το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου και από έργα των Πατέρων της Εκκλησίας. Από τα στοιχεία αυτά η Εκκλησία δημιούργησε εορτές της Παναγίας, όπως της Σύλληψης Αγίας Άννας, τα Γενέθλια της Θεοτόκου και τα Εισόδια.
Η παράδοση αναφέρει για το μεγάλο γεγονός της Κοιμήσεως τα εξής: Η Παναγία δέχθηκε τρεις μέρες νωρίτερα, από τον αρχάγγελο Γαβριήλ, το δεύτερο Ευαγγελισμό, ότι σε τρεις μέρες θα συναντούσε στους Ουρανούς το μονάκριβο γιο της. Προετοιμάστηκε η Παναγία και ξάπλωσε στο νεκροκρέβατό της, καλώντας να συναχθούν οι Απόστολοι και να βρεθούν κοντά της. Έτσι η Παναγία μετέστη στον Κύριο και ο Πανάγαθος Θεός δεν επέτρεψε το άσπιλο και άχραντο σώμα της να γίνει βορά των σκουληκιών. Η Παναγία πέθανε σαν άνθρωπος και ανέλαβε ακολούθως το αδιάφθορο σώμα της και μετέβη μετά την Κοίμησή της και σωματικά στην αφθαρσία, ζώντας προληπτικά την ανάσταση των ανθρώπων.
Η Παναγία για τους πιστούς ορθόδοξους, παραμένει η μητέρα του Θεού και ολόκληρου του κόσμου, αλλά και προπαντός η μεγάλη Κυρά των Ελλήνων και η Υπέρμαχος Στρατηγός του Έθνους και της φυλής μας.
