Όπως είναι γνωστό σε πολλούς, από την Πρωτοχρονιά του 2014, που συνέπεσε να είναι Τετάρτη και έκτοτε κάθε Τετάρτη, δημοσιεύονται στην τοπική εφημερίδα "Ελευθερία" μέχρι σήμερα ανελλιπώς, ιστορικά κείμενα με τον τίτλο "Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα". Τα κείμενα κάθε έτους συγκεντρώνονται σ’ έναν τόμο και ο παρουσιαζόμενος σήμερα τόμος είναι ο τρίτος. Περιλαμβάνει 52 κείμενα, τα οποία δημοσιεύθηκαν το έτος 2016. Η σειρά των κειμένων είναι χρονολογική. Προηγήθηκαν άλλοι δύο, των ετών 2014 και 2015. Οι ετήσιοι αυτοί τόμοι κυκλοφορούν έπειτα από απαίτηση πολλών αναγνωστών, είναι όμοιοι τυπογραφικά και αισθητικά και ανέλπιστα έχουν αποσπάσει ευνοϊκά σχόλια από πολλούς. Υπάρχει η προοπτική να εκδοθούν οι τόμοι όλων των ετών, έτσι ώστε όλοι μαζί να αποτελέσουν ένα corpus, ένα σώμα βιβλίων, τα οποία θα περιλαμβάνουν σημειώματα ιστορικού περιεχομένου από διάφορες χρονικές περιόδους, τα οποία αφορούν στην πόλη μας.
Η ιστορική αυτή στήλη της "Ελευθερίας", με την πάροδο του χρόνου αποδείχθηκε ότι κέντρισε το ενδιαφέρον πολλών αναγνωστών τόσο εδώ στη Λάρισα, όσο και στην υπόλοιπη χώρα όπου διαβιούν παλαιοί Λαρισαίοι. Το γεγονός αυτό στάθηκε η κύρια αφορμή ώστε να συνεχίζεται η δημοσίευση για έκτη χρονιά και τα κείμενα να έχουν φθάσει αυτή τη στιγμή τα 300.
Ό,τι γράφονται σ' αυτά δεν αποτελούν μόνον μεμονωμένες ψηφίδες ιστορικών γεγονότων. Βιογραφούνται επί πλέον πρόσωπα και οικογένειες, οι οποίες άφησαν το στίγμα τους στην παλιά Λάρισα από την απελευθέρωση του 1881 μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Περιγράφονται επίσης δημόσια κτίρια, ελληνικά και οθωμανικά, αρχοντικές κατοικίες, ναοί, τοποθεσίες που δεν υπάρχουν πλέον σήμερα, καθώς ο χρόνος, τα διάφορα φυσικά φαινόμενα και η σκληρή κατοχική περίοδος τα έχουν αφανίσει. Η καταγραφή καταβάλλεται προσπάθεια να είναι απλή και κατανοητή σε όλους τους αναγνώστες της εφημερίδας, χωρίς πολλές λεπτομέρειες και χρονολογίες. Σε ορισμένα σημεία του κειμένου υπάρχουν αριθμητικές ενδείξεις, οι οποίες οδηγούν τον αναγνώστη σε υποσημειώσεις που παραπέμπουν στις πηγές από τις οποίες αντλήθηκαν οι αναγραφόμενες πληροφορίες. Με τον τρόπο αυτό οι ενδιαφερόμενοι για επί πλέον μελέτη, μπορούν να αναζητήσουν εύκολα περισσότερα στοιχεία. Κάθε κείμενο συνοδεύεται συνήθως από μία φωτογραφία σχετική με τα αναφερόμενα στο δημοσίευμα. Στα εκδοθέντα βιβλία τα κείμενα αυτά έχουν εμπλουτιστεί και με άλλα στοιχεία, όπου υπήρχαν τυχόν ανακρίβειες διορθώθηκαν και προστέθηκαν και νέες φωτογραφίες.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται από τους αναγνώστες στις φωτογραφίες, οι οποίες συνοδεύουν τα δημοσιευόμενα κείμενα. Όλες έχουν άμεση σχέση με τη Λάρισα και οι περισσότερες είναι πολύ παλιές, σπάνιες και μερικές δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Προέρχονται από διάφορα αρχεία δημόσια, δημοτικά, ιδιωτικά ή οικογενειακά, τα οποία και αναφέρονται. Όπου δεν αναγράφεται η πηγή, οι φωτογραφίες προέρχονται από την πλούσια συλλογή της Φωτοθήκης Λάρισας του Ομίλου Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας.
Αναφέρθηκε προηγουμένως ότι το σημερινό κείμενο του "Ιχνηλατώντας" συμπτωματικά φέρει τον αριθμό 300. Δηλαδή από την 1η Ιανουαρίου του 2014 που γράφτηκε το πρώτο, μέχρι σήμερα έχουν δημοσιευθεί συνολικά τριακόσια κείμενα. Μεγάλος αριθμός, αν φανταστεί κανείς ότι κάθε ένα απ' αυτά αποτελείται κατά μέσο όρο από 1.200-1.250 λέξεις.
Με την ευκαιρία αυτή λοιπόν επικράτησε η σκέψη, στο σημερινό σημείωμα να γίνει μια πρόχειρη προσέγγιση των θεμάτων που δημοσιεύθηκαν όλο αυτό το διάστημα, αφού προηγουμένως έγινε καταμερισμός σε τμήματα ανάλογα με το περιεχόμενό τους και ακολούθησε η καταμέτρησή τους.
--Πρόσωπα-Οικογένειες. Σ' αυτή την κατηγορία ανήκουν τα περισσότερα κείμενα, 83 τον αριθμό. Περιγράφονται μεμονωμένα τα βιογραφικά των ατόμων εκείνων, τα οποία άφησαν το στίγμα τους στην ιστορία της πόλης μας (μητροπολίτες, δήμαρχοι, πολιτικοί, ιατροί, δικηγόροι, φαρμακοποιοί, επαγγελματίες και άλλοι). Επίσης περιγράφονται και τα γενεαλογικά δένδρα ονομαστών οικογενειών, απόγονοι των οποίων συνεχίζουν να υπάρχουν και σήμερα, ενώ άλλων η διαδοχή διακόπηκε. Θα αποφύγουμε ονόματα, γιατί είναι τόσα πολλά ώστε για την αναγραφή τους δεν θα επαρκούσε ο χώρος. Καθώς στο τέλος κάθε τόμου υπάρχει ήδη ευρετήριο ονομάτων και τόπων, όταν ολοκληρωθούν οι τόμοι θα υπάρξει γενικό ευρετήριο, στο οποίο θα είναι εύκολο να ανατρέξει και να βρει κάποιος αυτό που ζητάει.
--Ιστορία. Τα κείμενα τα οποία αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα της πόλης ανέρχονται σε 58. Στην κατηγορία αυτή περιγράφονται ιστορικές στιγμές που έζησε η Λάρισα σε διάφορες περιόδους και οι οποίες καταγράφηκαν είτε με μελανά είτε με ανεξίτηλα γράμματα. Η παρουσία του σουλτάνου και ολόκληρης της συνοδείας του στη Λάρισα κατά το 1668-69. Η Θεσσαλική Επανάσταση του 1878. Η είσοδος του ελληνικού στρατού την 31η Αυγούστου 1881 στη Λάρισα και η απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους. Ο "ατυχής" όπως ονομάσθηκε ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. Η παρουσία των Γάλλων στρατιωτών το 1917. Ο μεγάλος σεισμός του 1941. Οι χαλεπές ημέρες της κατοχής και πολλά άλλα.
--Δημόσια και στρατιωτικά κτίρια. Στην ενότητα αυτή περιγράφονται 31 δημόσια και στρατιωτικά κτίσματα και τράπεζες, από τα οποία ελάχιστα έχουν παραμείνει αλώβητα μέχρι σήμερα. Ανάμεσά τους είναι το παλιό Δημοτικό Νοσοκομείο, το Στρατιωτικό Νοσοκομείο, οι Τράπεζες Εθνική, Αθηνών, Λαρίσης, Εμπορική, το ρολόι της πόλης με τις αρχιτεκτονικές μεταβολές του, τα βασιλικά ανάκτορα. Όμως την εξέχουσα θέση στην κατηγορία αυτή κατέχει η μεγάλη πέτρινη γέφυρα του Πηνειού. Καθώς ήταν το κεντρικότερο, το ομορφότερο και το πιο πολυφωτογραφημένο κτίσμα της Λάρισας για πολλά χρόνια, οι αναφορές της είναι και θα παραμείνουν αρκετές και εξαντλητικές.
--Καταστήματα. 28 είναι τα καταστήματα της Λάρισας, τα οποία έχουν παρουσιασθεί από τις σελίδες της "Ελευθερίας". Φαρμακεία, όπως του Αστεριάδη, του Παπασταύρου, του Βάσου Κυλικά, του Ζησιάδη και άλλων. Ξενοδοχεία, όπως το "Στέμμα", το "Πανελλήνιον", ο "Όλυμπος", της Γαλλίας ("Παλλάδιον"). Εμπορικά καταστήματα, όπως της "Στοάς Κουτσίνα", της οδού Ερμού. Κέντρα διασκέδασης, όπως το Αλκαζάρ, η Καλλιθέα, η Κιβωτός, το Λούνα Παρκ, τα εξοχικά κέντρα στην περιοχή του Θεσσαλικού Σιδηρόδρομου. Καταστήματα τα οποία δέχονταν τις επισκέψεις Λαρισαίων, επισκεπτών, εμπόρων και η παρουσία τους τόνωνε την οικονομία της μικρής τότε Λάρισας.
--Αρχοντικά. 23 παλιά αρχοντικά της Λάρισας έχουν περιγραφεί κατά καιρούς από τις στήλες της "Ελευθερίας", τα περισσότερα των οποίων δεν υπάρχουν πια και οι μορφές τους είναι αποτυπωμένες σε φωτογραφίες της εποχής. Τα αρχοντικά του Σκαλιώρα, του Στεφάνοβικ, του Αποστολόπουλου, του Σάπκα, του Παπασταύρου, τα Δίδυμα της 31ης Αυγούστου, των Οικονόμου-Φαληρέα και άλλων, ξαναζούν μόνον εικονικά και απεικονιστικά, πλην των δύο τελευταίων.
--Περιηγητές. Τα περιηγητικά κείμενα φθάνουν τα 17. Καλύπτουν μια περίοδο 3,5 αιώνων και είναι αποκαλυπτικά για τη μορφή της πόλης κατά το χρονικό αυτό διάστημα. Αρκετοί είναι Ευρωπαίοι, όπως ο Edward Brown, o Henry Holland, ο Lois Dupre, o Edward Dodwell και μερικοί Έλληνες του τέλους του !9ου αιώνα, όπως ο Γρηγορόπουλος και ο Βλάσης Γαβριηλίδης και τον 20ό αιώνα ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου.
--Τύπος. Ο τοπικός Τύπος έχει ιδιαίτερη θέση στη θεματογραφία των κειμένων. Μας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες που αφορούν την πόλη σε περιόδους όπου δεν υπάρχουν άλλες γραπτές και αξιόπιστες μαρτυρίες. Γι' αυτό και ο αριθμός των θεμάτων είναι 16. Έγιναν σύντομες περιγραφές των εφημερίδων, οι οποίες κυκλοφόρησαν από την ημέρα της απελευθέρωσης της Λάρισας μέχρι το 1900. Επίσης περιγράφονται οι διαδρομές εφημερίδων που δεν είχαν μεγάλη διάρκεια ζωής, όπως η "Λαρισαϊκή", ο "Ατρόμητος" και ο "Λαρισαϊκός Τύπος" εφημερίδα της κατοχής. Και άλλες που είχαν και έχουν μεγάλη ιστορία, όπως ο "Κήρυξ", ο οποίος μεταπολεμικά μετονομάσθηκε σε "Ημερήσιο Κήρυκα" και ήδη έχει σταματήσει από καιρό να κυκλοφορεί και κυρίως η "Ελευθερία", η οποία σε τρία χρόνια θα εορτάσει τα 100 χρόνια συνεχούς κυκλοφορίας της.
--Ναοί. 15 άρθρα ασχολούνται με την ιστορία των παλαιών ναών της Λάρισας. Προέχει ο μητροπολιτικός ναός του Αγ. Αχιλλίου, αλλά και ο Άγ. Νικόλαος, ο Άγ. Αθανάσιος, ο Άγ. Κωνσταντίνος, οι 40 Μάρτυρες, η Ζωοδόχος Πηγή (Παναγία), ο Άγ. Χαράλαμπος. Απ' όλους αυτούς δεν έχει διασωθεί ούτε ένας για να θυμίζει έστω στους σύγχρονους Λαρισαίους τη μορφή της ναοδομίας του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα που κατασκευάσθηκαν.
--Λοιπά. Περιγράφονται 12 από τις συνοικίες της παλιάς Λάρισας και 7 τουρκικά κτίσματα. 7 θέματα έχουν σχέση με την εκπαίδευση και τα γράμματα στη Λάρισα (Διδασκαλείο, Αρσάκειο, Γυμνάσιο, Δημοτικά Σχολεία) και τέλος 3 κείμενα άπτονται αθλητικών θεμάτων.
Συμπέρασμα: 300 κείμενα, 300 μικρά χαρτονάκια του παζλ, τα οποία όταν ενωθούν, μπορούν να συνθέσουν την ιστορία και τη ζωή της πόλης που εργαζόμαστε, ζούμε και κινούμαστε...
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
