Ομολογώ ότι ήταν η πρώτη φορά που άκουγα το όνομα του συγκεκριμένου επιστήμονα. Τον περιεργάσθηκα και διαπίστωσα ότι περιείχε χειρόγραφες ομιλίες ιατρικού περιεχομένου τις οποίες δημοσίευε στην τοπική εφημερίδα της εποχής εκείνης "Κήρυξ"[1] ή τις εκφωνούσε με την ευκαιρία εκδηλώσεων διαφόρων σωματείων σε αίθουσες της πόλης. Επίσης περιλάμβανε και κείμενα στα οποία περιέγραφε τις εντυπώσεις του από διάφορες εκδρομές φυσιολατρικού ενδιαφέροντος. Τέλος, υπήρχαν και τέσσερα λεπτομερή τοπογραφικά διαγράμματα των ορόφων της κλινικής του Στεργίου Νικολούλη και της γύρω περιοχής, του έτους 1938, θεωρημένα από τον Νομομηχανικό και τον Προϊστάμενο του Υγειονομικού Κέντρου Λαρίσης, για την έκδοση άδειας λειτουργίας της. Έγινα κάτοχος του αρχείου, με την προσδοκία να ερευνήσω περαιτέρω τη βιογραφία και τη δράση του εν λόγω επιστήμονα, χωρίς τελικά να το κατορθώνω.
Όμως στις 31 Οκτωβρίου πέρυσι (2018), κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του Β΄ τόμου του βιβλίου "Ιχνηλατώντας" στην αίθουσα του Δημοτικού Ωδείου, γνωρίστηκα με τον εγγονό του Στέργιου Νικολούλη, τον Ιωάννη Ιωαννίδη. Ο τελευταίος, στην προσπάθειά του να συγκεντρώσει στοιχεία για τον παππού του, ήλθε ειδικά από τη Θεσσαλονίκη, όπου διαμένει, για να με συναντήσει και εξεπλάγη όταν του ανέφερα ότι κατέχω μέρος του αρχείου του, το οποίο μάλιστα εντόπισα στην πόλη του, τη Θεσσσαλονίκη. Στη συνάντηση αυτή μπήκαν οι βάσεις για να γραφεί το κείμενο του σημερινού δημοσιεύματος, καθώς ο Ιωάννης Ιωαννίδης είχε την καλοσύνη να με εφοδιάσει με αρκετά βιογραφικά στοιχεία και φωτογραφίες του παππού του, ώστε να γίνει ευρύτερα γνωστός στο κοινό της Λάρισας.
Ο Στέργιος Νικολούλης γεννήθηκε στο Μαϊμούλι (σημερινή ονομασία Χάλκη) στις 13 Αυγούστου 1902 από αγροτική οικογένεια. Γονείς του ήταν ο Ιωάννης και η Μαρία Νικολούλη. Τη βασική εκπαίδευση παρακολούθησε στο δημοτικό σχολείο της γενέτειράς του και κατόπιν φοίτησε στο Γυμνάσιο Λαρίσης. Εν συνεχεία έκανε εγγραφή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά ο πόλεμος στη Μ. Ασία το 1921-22 τον υποχρέωσε να διακόψει τις σπουδές του και να υπηρετήσει στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, φθάνοντας μέχρι το Αφιόν Καραχισάρ. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή επέστρεψε στην Αθήνα, συνέχισε τις σπουδές του και ειδικεύθηκε στην οφθαλμολογία.
Το 1928 επέστρεψε στη Λάρισα και άνοιξε Οφθαλμολογική κλινική με το όνομα "Αγία Παρασκευή". Την ίδια χρονιά νυμφεύθηκε τη Μαρίκα το γένος Φλουτσάκου από το Γύθειο, την οποία είχε γνωρίσει στην Αθήνα. Υπηρέτησε με ζήλο την επιστήμη του σε τέτοιο βαθμό, ώστε να κερδίσει την εκτίμηση όχι μόνο των συμπολιτών του, αλλά και των συναδέλφων του. Και δεν περιορίσθηκε αποκλειστικά σ' αυτό. Αναμείχθηκε στα διοικητικά του Ιατρικού Συλλόγου Λαρίσης, εκλέχθηκε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και διορίσθηκε γενικός γραμματέας. Τον Νοέμβριο του 1933 μαζί με μια ομάδα ατόμων από τη συνοικία του Αγ. Κωνσταντίνου (Ιωάννης Γκόλαντας, Δ. Κουκούλης, Β. Μαμάτας, Γ. Τσούλκας και άλλοι) έβαλαν τα θεμέλια για την ίδρυση του "Φυσιολατρικού Συλλόγου Λαρίσης". Αρχικά ο Φ. Σ. Λ. έδρασε ως ένα ανεπίσημο σωματείο, σκοπός του οποίου ήταν να αναπτύξει στα μέλη του την αγάπη για τη φυσιολατρία, αλλά βαθμιαία έγινε αναγνωρισμένο σωματείο, το οποίο αναπτύχθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε σε μια εκδρομή στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1935, ταξίδευσαν με το τρένο 300 περίπου εκδρομείς[2], αριθμός σήμερα απίστευτος.
Το 1938 ο Στέργιος Νικολούλης συνεργάσθηκε με τον μαιευτήρα-γυναικολόγο Δ. Γ. Ριζόπουλο, διπλωματούχο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μονάχου και ίδρυσαν κλινική Μαιευτική-Γυναικολογική-Οφθαλμολογική, η οποία αναπτύχθηκε σε νεόδμητο κτίσμα του Δ. Ριζοπούλου το οποίο εκπληρούσε όλους τους όρους της υγιεινής. Βρισκόταν επί της οδού 25ης Μαρτίου 17, στο τετράγωνο μεταξύ των οδών Αγίας Μαρίνας και στρατηγού Φράγκου και η άδεια λειτουργίας της υπογράφτηκε στις 10 Μαΐου του 1938. Όπως διακρίνεται και στη δημοσιευόμενη φωτογραφία (η οποία δυστυχώς δεν καλύπτει σε όλο το εύρος της την κλινική), το κτίριο είναι διώροφο[3] με υπερυψωμένο υπόγειο και η επιγραφή της μπορεί να συμπληρωθεί ως εξής: "ΝΕΑ ΚΛΙΝΙΚΗ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ-ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ-ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΗ Δ. ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ-Σ. ΝΙΚΟΛΟΥΛΗ". Διέθετε "δωμάτια Α΄, Β΄ και Γ΄ θέσεως, με κεντρική θέρμανση και υδραυλικές εγκαταστάσεις θερμού και ψυχρού ύδατος", όπως αναφέρει σχετική διαφήμιση. Το οίκημα διασώζεται μέχρι και σήμερα ως κατοικία, φυσικά με τις σχετικές εξωτερικές βελτιώσεις, και ανήκει ιδιοκτησιακά στον νευρολόγο-ψυχίατρο Αλέξανδρο Ντίνα.
Στον πόλεμο του 1940 ο Στέργιος Νικολούλης επιστρατεύθηκε με τον βαθμό του εφέδρου ανθυπιάτρου και βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του ελληνοϊταλικού πολέμου, στο Τεπελένι[4]. Μετά την πτώση του ελληνοϊταλικού μετώπου επέστρεψε στη Λάρισα και συνέχισε την εργασία του στην κλινική. Συγχρόνως από την αρχή της γερμανικής κατοχής συνδέθηκε με κύκλο προοδευτικών ιατρών και άλλων επιστημόνων της Λάρισας με τόπο συγκέντρωσης το φαρμακείο του Αναστασίου Βάη, το οποίο βρισκόταν τότε στη γωνία των σημερινών οδών Βενιζέλου και Ολύμπου. Εκεί τέθηκαν οι πρώτες σκέψεις αντίστασης κατά των κατακτητών. Με την ίδρυση του ΕΑΜ οργανώθηκε στην ομάδα των επιστημόνων και μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου στις 25 Νοεμβρίου 1942 συμπεριλήφθηκε στην ονομαστική κατάσταση η οποία είχε συνταχθεί από συνεργάτες των κατακτητών ως αντιστασιακός. Συνελήφθη ως όμηρος και μεταφέρθηκε στο Στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λάρισας στην περιοχή του αντιαεροπορικού. Τον Ιανουάριο του 1943 τον μετέφεραν μαζί με άλλους συγκρατουμένούς του Λαρισαίους επιστήμονες στην Αθήνα και έπειτα από παραμονή ολίγων ημερών όλοι τους επιβιβάσθηκαν στο ιταλικό ατμόπλοιο Citta di Genova για να τους μεταφέρουν ως ομήρους σε ιταλικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στις 23 Ιανουαρίου 1943 και ενώ το πλοίο έπλεε στην Αδριατική θάλασσα, ανοικτά των νότιων Αλβανικών ακτών, τορπιλίσθηκε από αγγλικό υποβρύχιο και βυθίστηκε. Από τους επιβάτες πνίγηκαν οι περισσότεροι. Μεταξύ αυτών ήταν ο Στέργιος Νικολούλης και άλλοι Λαρισαίοι όπως ο γυναικολόγος Κοσμάς Κατσίγρας και ο παιδίατρος Αίας Βεζυρούλης. Από τους διασωθέντες ήταν ο γυναικολόγος Τάσος Αρχιμανδρίτης και ο φαρμακοποιός Βάσος Κυλικάς. Έτσι άδοξα έληξε η σύντομη αλλά γεμάτη συγκινήσεις ζωή του.
Από τον γάμο του ο Στέργιος και η Μαρίκα Νικολούλη απέκτησαν δύο θυγατέρες, το 1930 την Ελένη και το 1939 τη Δέσποινα. Η Ελένη παντρεύτηκε τον οφθαλμίατρο Ορέστη Ιωαννίδη, οι οποίοι με τη σειρά τους απέκτησαν δύο τέκνα, τη Στέλλα και τον Ιωάννη[5]. Η Δέσποινα παντρεύτηκε τον δικηγόρο Αργύριο Τσακουρίδη από τη Μικρή Σάντα Βεροίας, οι οποίοι δεν απέκτησαν απογόνους.
-------------------------------------------------------
[1]. Πρωτοκυκλοφόρησε το 1929 με διευθυντή τον δικηγόρο Αδαμάντιο Νικολαΐδη. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικολαος, Η εφημερίδα "Κήρυξ", εφ. "Ελευθερία", φύλλα της 27ης Μαρτίου και 3ης Απριλίου 2019.
[2]. Στο αρχείο του Ιωάννη Ιωαννίδη, εγγονού του Στέργιου Νικολούλη, διασώθηκε πολυσέλιδο πολύτιμο χειρόγραφο βιβλίο του παππού του, στις σελίδες του οποίου περιγράφεται η ίδρυση και η δραστηριότητα του Φυσιολογικού Συλλόγου Λαρίσης μέχρι τις παραμονές του πολέμου του 1940, με πολλές λεπτομέρειες. Ήδη από τον κάτοχό του άρχισε η μεταγραφή του περιεχομένου του βιβλίου, το οποίο πιστεύεται ότι θα μας απασχολήσει μελλοντικά σε κάποιο σημείωμά μας.
[3]. Εντύπωση προκαλεί στη φωτογραφία το μαγιάτικο στεφάνι το οποίο βρίσκεται αναρτημένο στα κάγκελα του εξώστη του επάνω ορόφου, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι η λήψη της φωτογραφίας έγινε αμέσως μετά την έκδοση της άδειας λειτουργίας της κλινικής (10 Μαΐου 1938).
[4]. Για τη δράση του αυτή στο μέτωπο του απονεμήθηκε ο βαθμός του εφέδρου επιάτρου.
[5]. Θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Ιωάννη Ιωαννίδη για τις πολύτιμες πληροφορίες που μου παρέσχε.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
