Με το σημερινό σημείωμά μας θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια αναφορά στους συμπολίτες μας ζωγράφους, οι οποίοι έζησαν και ξεδίπλωσαν το καλλιτεχνικό τους ταλέντο στην πόλη μας από την απελευθέρωση του 1881 μέχρι και το 1940. Είναι λίγο-πολύ γνωστές προσωπικότητες, οι οποίες κατόρθωσαν σε καιρούς δύσκολους και κάτω από αντίξοες συνθήκες[1], να αποκαλύψουν το καλλιτεχνικό ένστικτό τους, να καλλιεργήσουν το τάλαντό τους και να προσπαθήσουν να αναδειχθούν.
--Από τους πρώτους ζωγράφους που εντοπίζουμε μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Οθωμανούς είναι ο Νικόλαος Αργυρόπουλος από το Νεμπεγλέρ, τη γειτονική μας Νίκαια. Γεννήθηκε περί το 1860 και υπήρξε αυτοδίδακτος ζωγράφος. Από μικρός παρακολουθούσε μεγαλύτερους σε ηλικία αγιογράφους κατά την ώρα της εργασίας τους, αντλώντας εικαστικές εμπειρίες. Σε νεαρή ηλικία βρέθηκε στο Μεταξοχώρι, όπου διακόσμησε με τοιχογραφίες το αρχοντικό της οικογένειας των Φαβρ. Όμως ο Αργυρόπουλος έμεινε γνωστός σαν «ο αγιογράφος του Κισσάβου»[2]. Έχει αγιογραφήσει δεσποτικές εικόνες σε τέμπλα, προσκυνητάρια, βημόθυρα, φορητές εικόνες κ.ά. σε εκκλησίες της περιοχής της Λάρισας, οι οποίες διατηρούνται μέχρι σήμερα. Ενδεικτικά, έργα του βρίσκουμε στον Άγιο Γεώργιο Ανατολής, στην Αγία Παρασκευή Αμπελακίων, στον Άγιο Νικόλαο Κερασά στην Αγιά, στη Νίκαια, στο Μεγαλόβρυσο Αγιάς, καθώς και στον ναό της ελληνικής παροικίας στη Μασσαλία και σε πολλούς άλλους ναούς. Νυμφεύθηκε τη δασκάλα Αγγελική Σκόδρα[3]. Μαζί της ο Νικόλαος Αργυρόπουλος απέκτησε τρία αγόρια, τον Γεώργιο (1887), τον Στέφανο (1890) και τον Κωνσταντίνο (1895). Η γυναίκα του πέθανε στη Μασσαλία[4] το 1929 και ο ίδιος στη Λίμνη Ευβοίας το 1932.
-Ο Ιωάννης Παντοστόπουλος (1863-1928) ήταν ο γενάρχης μιας οικογένειας ζωγράφων-φωτογράφων της Λάρισας, οι οποίοι διατήρησαν τα πρωτεία για περισσότερο από έναν αιώνα. Γεννήθηκε στη Σαμαρίνα και σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Λάρισα. Μαθήτευσε κοντά σε αγιογράφους μοναχούς στο Άγιον Όρος. Στη συνέχεια όμως σαν κύριο επάγγελμα στη Λάρισα είχε τη φωτογραφία, ενώ τα ζωγραφικά του έργα είναι ελάχιστα. Συνήθως εκτελούσε παραγγελίες για την αγιογράφηση εικόνων από διάφορους ναούς της επαρχίας, με τη βοήθεια μαθητευόμενων ζωγράφων. Το εργαστήριό του βρισκόταν σε μια ισόγεια νεοκλασική κατοικία, στη γωνία των οδών Κούμα και Παναγούλη. Το 1911 υπέβαλε υποψηφιότητα μαζί με άλλους τρεις ζωγράφους για την αγιογράφηση του ναού του Αγ. Θωμά στο Μακρυχώρι, αλλά δεν επιλέχθηκε. Στις αρχές του 20ού αιώνα άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων αποθανατίζονταν από τον φακό του είτε μόνοι τους είτε με όλη την οικογένειά τους.
-Συνεχιστής του υπήρξε ο Γεράσιμος Δαφνόπουλος (1874-1935). Γεννήθηκε στη Σαμαρίνα και μικρός εγκαταστάθηκε στη Λάρισα οικογενειακώς. Η μητέρα του Στυλιανή ήταν αδελφή του φωτογράφου Ιωάννη Παντοστόπουλου. Σπούδασε τη φωτογραφική τέχνη στη Σχολή Ρωμαΐδη-Μπέγλερ στην Αθήνα και αμέσως άνοιξε με την αδελφή του Ελένη φωτογραφείο στη Χαλκίδα. Το 1902 μετακόμισαν και οι δύο στη Λάρισα όπου άνοιξαν φωτογραφείο. Υπήρξε ταλαντούχος φωτογράφος, οι δε προσωπογραφίες του υποδηλώνουν την τρομερή ικανότητα που είχε να αποδίδει με τον φακό τα προσωπικά χαρακτηριστικά του φωτογραφούμενου με μεγάλη αισθητική ακρίβεια, ενώ με διάφορες επεμβάσεις δημιουργούσε μικρά ανάγλυφα ζωγραφιστά πορτραίτα, όπως η δημοσιευόμενη σήμερα φωτογραφία. Δεν ευτύχισε να δει απογόνους, όμως είχε άξιους συνεχιστές του έργου του. Πέθανε το 1935.
-Σημαντικός ζωγράφος του Μεσοπολέμου στη Λάρισα υπήρξε και ο Πολυδεύκης Χατζητσολίδης. Ήταν εξαιρετικό ταλέντο και οι πίνακές του σήμερα έχουν μεγάλη αξία. Ασχολήθηκε κυρίως με προσωπογραφίες και ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στην πόλη. Όσο ζούσε ασκούσε και το επάγγελμα του διακοσμητή για να επιβιώνει[5]. Ασχολήθηκε και με την αγιογραφία, γιατί διαπιστώθηκε ότι ήταν υποψήφιος στον διαγωνισμό για την αγιογράφηση του ναού του Αγίου Θωμά στο Μακρυχώρι το 1911.
-Μεγάλη απήχηση και μακροχρόνια πορεία στον τομέα της ζωγραφικής και κυρίως της αγιογραφίας είχε για την περιοχή της Λάρισας ο Χρυσόστομος Παπαμερκουρίου. Συγχρόνως με αυτόν, εργαστήριο αγιογραφίας είχε δημιουργήσει και ο Παντελής Γκίνης (1888-1988). Πολύ σύντομα συνεργάσθηκαν και καθώς ήταν για χρόνια οι μοναδικοί αγιογράφοι σε μια περίοδο ανάπτυξης της ναοδομίας στην περιοχή, σήμερα δεν υπάρχει παλιά εκκλησία στον ευρύτερο χώρο του νομού Λαρίσης που να μην έχει εικόνες του δίδυμου αυτού είτε στα εικονοστάσια είτε στο σκευοφυλάκιό της. Το εργαστήριό τους βρισκόταν σε ένα ισόγειο κτίσμα στην οξεία γωνία, η οποία δημιουργείται από τη συμβολή των σημερινών οδών Ψαρών-Ηπείρου-Παπαναστασίου, απέναντι από τον Άγιο Νικόλαο. Μεταπολεμικά μετακόμισαν στη γωνία των οδών Παπακυριαζή και Παπαναστασίου. Και οι δύο πρόκοψαν επαγγελματικά γιατί σε όλη τους τη ζωή συνεργάσθηκαν αρμονικά. Ο Παντελής Γκίνης ήταν και εξαιρετικός φωτογράφος και περί το 1935 κυκλοφόρησε μερικά επιστολικά δελτάρια.
-Ο Μιχάλης Παντόλφης, ήταν ένας άσημος προπολεμικά λαϊκός ζωγράφος, ο οποίος έγινε γνωστός το 1978, όταν κατεδαφίσθηκε η Δημοτική Αγορά. Εγκαταστάθηκε στη Λάρισα το 1922 και αρχικά δούλεψε σαν πλανόδιος φωτογράφος σε μια γωνιά της Κεντρικής πλατείας. Συγχρόνως βοηθούσε τους καραγκιοζοπαίχτες, ζωγράφιζε τις φιγούρες τους και μιμούνταν διάφορους ήρωες του Θεάτρου Σκιών. Από το 1935 άρχισε να ζωγραφίζει τους τοίχους γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι και από μαγαζί σε μαγαζί αντί «πινακίου φακής», όπως ο ομότεχνός του Θεόφιλος στην περιοχή του Πηλίου[6]. Οι τοιχογραφίες του σε ψαράδικα της Δημοτικής Αγοράς αποτοιχίσθηκαν το 1978 με φροντίδα του Λαογραφικού Μουσείου, συντηρήθηκαν και σήμερα βρίσκονται στην Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων που εδρεύει στον Βόλο.
-Ο Ζήσης Τσαπράζης γεννήθηκε το 1911 στη Λάρισα. Το 1929 φοίτησε στην Ανωτέρα Σχολή Καλών Τεχνών με υποτροφία του Δήμου. Όταν επανέκαμψε στη Λάρισα, στο εργαστήριό του εκτός από τη ζωγραφική, ασχολήθηκε και με γύψινες διακοσμήσεις. Το πρώτο του εργαστήριο ήταν δίπλα από τον κινηματογράφο "Πάλλας", για να μεταφερθεί αργότερα στην οδό Φιλελλήνων και μετά στην οδό Ολύμπου. Δίδαξε Τεχνικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εικονογράφησε διάφορα βιβλία. Έργα του υπάρχουν και στην Πινακοθήκη της Λάρισας, προερχόμενα από τη συλλογή του Γεωργίου Ι. Κατσίγρα. Πέθανε το 1975 στη Λάρισα.
-Για τον κατ' εξοχήν ζωγράφο της Λάρισας, τον Αγήνορα Αστεριάδη, έχουμε αναφερθεί επανειλημμένως σε προηγούμενα σημειώματά μας. Επίσης υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην έχουμε συμπεριλάβει και άλλους ικανούς ζωγράφους του μεσοπολέμου από τη Λάρισα. Δεκτή η συμβολή σας.
-----------------------------------------------------------
[1]. Παλαιότερα όταν κάποιος νέος, στο πλαίσιο του επαγγελματικού του προσανατολισμού, πρόβαλλε τη θέλησή του να γίνει καλλιτέχνης (ζωγράφος, ηθοποιός, μουσικός, γλύπτης ή ό,τι άλλο είχε σχέση με την τέχνη) πέρα από το ότι αντιμετώπιζε την έντονη αντίθεση των οικείων του, περιέπιπτε και σε κοινωνική ανυποληψία. Οι επαγγελματικές αυτές ενασχολήσεις την εποχή εκείνη σπάνια απέφεραν κέρδη. Απόδειξη το γεγονός ότι αρκετοί σπουδαίοι καλλιτέχνες, τα έργα των οποίων θαυμάζουμε σήμερα, έζησαν φτωχικά. Γι' αυτό και παρατηρούμε ότι για να ανακουφίζονται βιοποριστικά μερικοί εκτός από τη ζωγραφική ασχολήθηκαν και με την αγιογραφία, ενώ άλλοι πάλι καταπιάστηκαν με τη φωτογραφία και τη διακόσμηση.
[2]. Ντρογκούλης Γιώργος, Ο ζωγράφος Νικόλαος Αργυρόπουλος στην περιοχή της Αγιάς, Πρακτικά του Α΄ Ιστορικού-Αρχαιολογικού Συνεδρίου για την Αγιά και την επαρχία της (3–4 Απριλίου 1993), Αγιά (2002) σελ. 188.
[3]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Νικόλαος Αργυρόπουλος-Αγγελική Σκόδρα, ένα άγνωστο ζευγάρι, εφ. Larissanet, φύλλο της 15ης Ιουλίου 2016.
[4]. «Πλήρης ημερών απεβίωσε και εκηδεύθη την προπαρελθούσαν εβδομάδα εν Μασσαλία, όπου μετέβη μετά του συζύγου της κ. Ν. Αργυροπούλου – κληθέντος υπό της εκεί Ελληνικής Κοινότητος προς αγιογράφησιν του περικαλλούς ναού της – η Αγγελική Σκόδρα, πρώτη διδασκάλισσα της πόλεώς μας, διδάξασα τα πρώτα γράμματα και διαπαιδαγωγήσασα τας πλείστας των συμπολιτίδων οικοδεσποίνας…», εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 1ης Μαρτίου 1929. Από το αρχείο του Θανάση Μπετχαβέ.
[5]. Από δημοσιεύματα εφημερίδων γνωρίζουμε ότι δημιούργησε θαυμάσια διακοσμητικά θέματα κατά τη διάρκεια της χοροεσπερίδας της Ενώσεως Συντακτών Λαρίσης η οποία έγινε το 1929.
[6]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ο λαϊκός ζωγράφος Παντόλφης εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 19ης Αυγούστου 2015.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
