Δρόμοι γεμάτοι από στρατιωτικούς, οχήματα, ξένους. Ξενοδοχεία υπερπλήρη, απλά καταλύματα δυσεύρετα, τα εστιατόρια γεμάτα όλες τις ώρες, ο Θεσσαλικός σιδηρόδρομος συνεχώς να αδειάζει οπλίτες και πολεμοφόδια. Όλα αυτά δημιουργούσαν μια εικόνα εκρηκτική. Ήταν οι προετοιμασίες ενός προαναγγελθέντος πολέμου με την γείτονα Τουρκία και η πόλη αναστέναζε. Από την αγχώδη αυτή περίοδο έχουν διασωθεί πάμπολλες απεικονίσεις της Λάρισας. Τις δημιούργησαν ειδικοί καλλιτέχνες, εμπιστευμένοι από διάφορα ειδησεογραφικά πρακτορεία και από εφημερίδες και περιοδικά όλου του πλανήτη, με την εντολή να αποτυπώσουν στιγμιότυπα από τις προετοιμασίες και από τις πολεμικές επιχειρήσεις.
Η σημερινή εικόνα είναι μία από τις πολλές οι οποίες έχουν εντοπισθεί σε ξένα έντυπα μέσα. Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "San Francisco Call" των Ηνωμένων Πολιτειών στο φύλλο της 29ης Απριλίου 1897. Η εφημερίδα αυτή ήταν μία από εκείνες οι οποίες ενημέρωναν συχνά τους αναγνώστες τους για όσα συνέβαιναν τόσο μακριά τους, στην περιοχή της Θεσσαλίας, ενώ ο εμπλουτισμός των ανταποκρίσεων με εικόνες πρόσφερε ουσιαστικότερη κατανόηση των γεγονότων[1].
Ο καλλιτέχνης εδώ καταγράφει την πορεία τριών στρατιωτικών τμημάτων σε σχηματισμούς, τα οποία εισέρχονται στη Λάρισα από τη γέφυρα, στρίβουν δεξιά, στην οδό Καλλιθέας και βαδίζουν δίπλα από το τζαμί του Χασάν μπέη. Από τα τρία τμήματα το μεσαίο είναι έφιππο, ενώ τα άλλα δύο πεζά. Ο επικεφαλής έφιππος αξιωματικός του αγήματος δείχνει να είναι σταματημένος. Εκεί κοντά λίγοι κάτοικοι της πόλης παρακολουθούν το γεγονός. Η πιθανότερη εκδοχή είναι τα στρατιωτικά τμήματα να επιστρέφουν από γυμνάσια τα οποία γίνονταν την περίοδο εκείνη στην περιοχή Μεριάς, έναν εκτεταμένο γυμνό χώρο ο οποίος βρισκόταν εκεί όπου σήμερα είναι ανεπτυγμένο το "Πάρκο των Ευχών", και να κατευθύνονται στους στρατώνες, ακολουθώντας την δεξιά όχθη του ποταμού. Δεξιά πάνω σε υπερυψωμένο έδαφος προβάλλει ένα τμήμα από το τζαμί του Χασάν μπέη, το μεγαλύτερο και επισημότερο τέμενος της Λάρισας. Αριστερά διαγράφονται ορισμένα τόξα από την παλιά πέτρινη γέφυρα του Πηνειού, με τα χαρακτηριστικά ξύλινα στηθαία.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο πίσω απ' όλα αυτά ο ζωγράφος έχει απεικονίσει από αριστερά κάποια δένδρα από το Άλσος των Νυμφών (Αλκαζάρ) και ένα μικρό κτίσμα το οποίο αντιστοιχεί στο ομώνυμο εξοχικό κεντράκι που υπήρχε την εποχή εκείνη στο συγκεκριμένο σημείο. Ακολουθεί το ποτάμι, το οποίο διχαζόταν από την παρουσία μιας μικρής στενόμακρης νησίδας, η οποία σήμερα δεν υπάρχει[2]. Στη συνέχεια διακρίνεται στη δεξιά όχθη του ποταμού ένα τμήμα με πολλά ψηλά δένδρα. Είναι η περιοχή Ταμπάκικα, όπου δεν είχε ακόμα εξαπλωθεί μέχρι εκεί ο οικισμός και η περιοχή ήταν κατάφυτη από δένδρα και αμπέλια.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η δυτική πλαγιά του Λόφου της Ακρόπολης. Ο καλλιτέχνης έχει ζωγραφίσει μια σειρά από σπίτια το ένα δίπλα στο άλλο, όπως συνηθίζονταν κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Και ενώ το 1897 είχαν ήδη κατασκευασθεί οι ψηλοί αναλληματικοί τοίχοι στη βορειοδυτική πλευρά του Λόφου , καθώς και τα σκαλοπάτια τα οποία οδηγούσαν από το ύψος του λόφου προς τη δεξιά όχθη του Πηνειού, φαίνεται ότι ο ζωγράφος τα αγνοεί, όπως αγνοεί και την εκκλησία του Αγίου Αχιλλίου, η οποία δεν απεικονίζεται. Αντιθέτως στη θέση της υπάρχει ένα κτίσμα με φρουριακή κατασκευή, το οποίο μπορεί κανείς να το παρομοιάσει με το κατεστρεμμένο Μπεζεστένι[3], αν και χωροταξικά το τελευταίο βρίσκεται πιο ανατολικότερα στον Λόφο.
Όπως θα προσέξατε από την λεπτομερή και προσεκτική ανάλυση του σχεδίου, υπάρχουν στοιχεία τα οποία ο χαράκτης τα αναπαράγει όπως ήταν στην πραγματικότητα την εποχή εκείνη, ενώ σε άλλα σημεία αυθαιρετεί και απεικονίζει εντελώς φανταστικά τοπογραφικά στοιχεία. Το γεγονός δεν μπορεί να εξηγηθεί εύκολα. Το πιθανότερο είναι, αρχικά να σχεδίασε εκ του φυσικού ένα απλό, πρόχειρο σκαρίφημα και στη συνέχεια όταν δημιούργησε το οριστικό σχέδιο στο εργαστήριό του, πρόσθεσε στα σημεία της εικόνας που δεν είχε ολοκληρώσει, ό,τι η μνήμη του είχε εσφαλμένα συγκρατήσει, γι' αυτό και οι μορφές πολλών σπιτιών ομοιάζουν, ειδικά οι στέγες τους, με κατοικίες προηγμένων χωρών της Ευρώπης ή της Αμερικής.
---------------------------------------------------
[1]. Η βιβλιογραφία του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 είναι εκτενέστατη. Μια εικόνα του πλούτου της μπορούμε να αποκτήσουμε από το βιβλίο του κ. Χαράλαμπου Βόγια «Ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. Κινηματογραφικές, Υγειονομικές και άλλες πρωτοτυπίες. Ευρεία Γενική Βιβλιογραφία», έκδοση του 2017. Η Φωτοθήκη Λάρισας σκέπτεται να συγκεντρώσει όσες εικόνες έχουν σχέση με τη Λάρισα και την περιοχή της, ερευνώντας όλα τα έντυπα αυτής της περιόδου όπως καταγράφονται στην εξαντλητική βιβλιογραφία του βιβλίου που αναφέραμε, να τα κατατάξει σε ιδιαίτερο αρχείο και να εκτυπώσει ένα λεύκωμα με τις σπουδαιότερες απ' αυτές.
[2]. Κατά τις εργασίες της Αγγλικής Τεχνικής Εταιρείας "Boot" οι οποίες είχαν αρχίσει το 1935, με σκοπό να διαμορφωθεί η δεύτερη ανακουφιστική κοίτη του Πηνειού στην περιοχή του Αισθητικού Άλσους, υψώθηκαν και διευθετήθηκαν οι όχθες της παλιάς κοίτης και συγχρόνως εξαφανίσθηκε και το μικρό αυτό κομμάτι γης στη μέση του ποταμού. Η νησίδα αυτή πρωτοστατούσε τα παλιά χρόνια κατά την εορτή των Θεοφανείων, όπου συγκεντρωνόταν πλήθος κόσμου για να παρακολουθήσει την ρίψη του Σταυρού στο ποτάμι και να θαυμάσει του κολυμβητές.
[3]. Το Μπεζεστένι είχε καταστραφεί από εμπρησμό το 1799 και είχε απομείνει μόνον το κέλυφός του, όπως ακριβώς διατηρήθηκε μέχρι σήμερα..
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
